Vui Xuân mới kể chuyện xưa: Trần Nhật Duật đối nhân xử thế

Giúp NTDVN sửa lỗi

Sử cũ có ghi chép về những tấm gương xử thế ôn hòa, biết trọng hòa khí. Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật chính là một trong những tấm gương như thế. Ông chẳng những là người cả đời giữ hòa khí mà còn giữ được hòa khí cho cả hoàng gia của triều đại vinh quang nhất - nhà Trần...

Ngày Tết là ngày vui vẻ nhất trong năm, vậy nên người ta thường có quan niệm rằng: mọi điều không hay trong năm cũ đều nên bỏ qua để cho một năm mới khởi đầu thuận lợi tốt đẹp. Vì thế mà những chuyện gây gổ hay bất hòa trong ngày Tết đối với người Việt Nam là rất cấm kỵ.

Nhưng không phải chỉ riêng ngày Tết, nếu như có ai trong chúng ta luôn giữ cho trong nhà hòa khí cả năm thì ắt hẳn sẽ là một năm vô cùng an vui và thịnh vượng. Sử cũ cũng có ghi chép về những tấm gương xử thế ôn hòa, biết trọng hòa khí. Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật chính là một trong những tấm gương như thế. Ông chẳng những là người cả đời giữ hòa khí mà còn giữ được hòa khí cho cả hoàng gia của triều đại vinh quang nhất - nhà Trần. Sử chép:

“Ông là người hòa nhã, độ lượng, mừng giận không lộ ra sắc mặt, trong nhà không bao giờ chứa roi vọt để đánh nô lệ. Nếu có đánh thì cũng kể tội lỗi, sau rồi mới đánh.

Có lần ông sai gia đồng giữ thuyền, tên này bị gia đồng của Quốc phụ đánh, có người đến mách. Nhật Duật hỏi:

"Có chết không?".

Người đó trả lời:
"Chỉ bị thương thôi".

Ông nói: "Không chết thì thôi, mách làm gì!".

Lại có người kiện gia tùy của ông với Quốc phụ. Quốc phụ sai gia đồng tới bắt. Người gia tùy chạy vào trong phủ, người gia phủ chạy đến nhà giữa, bắt trói ầm ỹ. Phu nhân khóc lóc nói với ông :

"Ân chúa là tể tướng, Bình chương cũng là tể tướng, vì ân chúa nhân từ, nhu nhược nên người ta mới coi khinh đến nước này".

Nhật Duật vẫn ung dung không nói, chậm rãi sai người bảo kẻ gia tỳ rằng:

"Mày cứ ra đi, ở đâu cũng đều có phép nước".

Ông lại thiệp liệp sử sách, rất hâm mộ huyền giáo, thông hiểu xung điển, nổi tiếng đương thời là người uyên bác. Hồi Thượng hoàng còn nhỏ, bị ốm, từng sai ông làm phù phép trấn áp cho yên. Ông mặc áo lông đội mũ, trông như đạo sĩ.

Vợ ông là Trinh Túc phu nhân từng có việc xin riêng với ông, ông gật đầu. Đến khi ra phủ, người thư ký đem việc ấy trình lên ông, ông lại không cho.

Ông là bậc thân vương tôn quý, làm quan trải bốn triều, ba lần coi giữ trấn lớn, trong nhà không ngày nào không mở cuộc hát xướng, làm trò, mà không ai cho là say đắm. So với Quách Tử Nghi tột cùng xa xỉ mà không ai chê, ông cũng gần được như thế"...

(Trích: Đại Việt sử ký toàn thư).

Lời bàn:

Trần Nhật Duật (1254 - 1330) là Hoàng tử thứ sáu của vị vua đứng đầu triều Trần là Trần Thái Tông (1225 - 1258), tước Chiêu Văn Đại vương, làm quan thờ trải bốn đời vua là Thánh Tông, Nhân Tông, Anh Tông và Minh Tông. Ông là một vị vương gia hiếm có trong lịch sử Việt Nam đạt được một cuộc sống vô cùng hoàn mỹ đủ cả Phúc Lộc Thọ Toàn. Vào triều, Nhật Duật là một bậc Tể tướng xử lý chính sự rành mạch. Về thái ấp của mình, ông là bậc nghiêm cẩn mà nhân từ, phong lưu mà vẫn liêm khiết, phong hóa một vùng cũng nhờ ông mà thêm phần tốt đẹp. Vì sao mà ông có thể làm nên một sự nghiệp như vậy? Chẳng phải là do sự độ lượng bao dung trong cách xử thế ở đời hay sao? Quả thật là lùi một bước biển rộng trời cao vậy.

Minh Bảo



BÀI CÙNG CHUYÊN ĐỀ

BÀI CHỌN LỌC

Vui Xuân mới kể chuyện xưa: Trần Nhật Duật đối nhân xử thế