Tân giải dự ngôn Maya, radar phát hiện thành cổ Maya

Những người quan tâm đến tiên tri hẳn còn nhớ bộ phim bom tấn của Hollywood ‘2012’ về thảm họa đáng sợ. Kịch bản của bộ phim này được viết dựa trên ‘tiên tri ngày tận thế’ của người Maya. Khi đó, nó quả thực đã làm cho nhiều người phải lo lắng.

Nhiều người nghĩ lại có thể vẫn còn cảm thấy sợ hãi về ngày tận thế vốn được các kênh truyền thông thổi phồng lên vào thời điểm đó. Trên thực tế, tất cả chúng ta đều đã hiểu sai về tiên tri của người Maya. Vậy những dự đoán của họ có tiết lộ bí mật gì không?

Nền văn minh Maya cổ đại vô cùng phát triển luôn là chủ đề được người dân phương Đông và phương Tây đều rất quan tâm, đồng thời cũng là lĩnh vực mà nhiều nhà khảo cổ học tâm huyết dành cả cuộc đời để nghiên cứu. Trong vài năm gần đây, nhóm khảo cổ của Trung Quốc cũng đã lần đầu tiên tiến hành khai quật khảo cổ thực địa và nghiên cứu di chỉ thành bang nổi tiếng của người Maya ở Honduras.

Trước khi đề cập tới tiên tri của người Maya và những thành tựu văn minh phát triển vượt bậc của họ, chúng ta hãy cùng tìm hiểu kết quả nghiên cứu khảo cổ học mới nhất về nền văn minh Maya.

Phát hiện mới: Dân số Maya bị đánh giá thấp nghiêm trọng

Vào tháng 4 năm nay, trang web Live Science đã đưa tin rằng nhà nghiên cứu William Ringle, giáo sư danh dự về nhân chủng học tại trường Davidson College ở Bắc Carolina, Hoa Kỳ, cùng nhóm của ông đã sử dụng công nghệ quét laser LiDAR tiên tiến nhất để nhìn qua tán rừng nguyên sinh nơi có tàn tích của người Maya ở Mexico và phát hiện ra một di chỉ của người Maya với lượng lớn các tòa nhà kiến trúc.

Di chỉ này được đặt tên là Puuc, nằm ở khu vực đồi núi Northern Yucatán, Mexico, ở khu vực thành phố cổ Uxmal, một trong những di chỉ quan trọng nhất của người Maya. Từ năm 1940, các nhà khảo cổ học đã biết rằng có 4 pháo đài lớn của người Maya ở khu vực Pucc. Lịch sử của chúng có thể bắt nguồn từ năm 700 trước Công nguyên đến năm 450 trước Công nguyên.

Hình ảnh 3D của Kom, một tàn tích ít được biết đến ở phía đông Kiuic mà người Maya đã xây dựng ở vùng Puuc. Tòa nhà, có thể ban đầu là hình chữ L, có ba phòng được bổ sung vào thời gian sau đó. (Hình ảnh: Được phép của Proyecto Arqueológico Regional de Bolonchén, Epoch Times)

Ngày nay, công nghệ quét laser Lidar có thể thay thế việc khai quật thủ công và vẽ chi tiết di tích chỉ trong khoảng thời gian ngắn. Các chuyên gia đã phát hiện ra rằng khu vực rất thịnh vượng này có diện tích khoảng 237 km2, với phần lớn các kiến trúc đều xây bằng gạch đá rất cao cấp, bao gồm gần 8.000 phòng ốc, mỗi cái có từ hai đến ba phòng, còn có cung điện, công trình phòng ngự, hơn một nghìn lò nung vôi, cũng như một hệ thống thủy lợi và hệ thống đường xá phức tạp. Hơn nữa, lần đầu tiên đã phát hiện ra có ruộng bậc thang.

Các nhà nghiên cứu cũng đã tìm thấy những đồ trang trí độc đáo trên các tòa thị chính và điện đường tôn giáo, chẳng hạn như hình khảm trên tường, chạm khắc trên cột trụ, xà nhà với phần lớn nội dung mô tả về Thần mưa Chac của người Maya. Khu vực rất thịnh vượng này, có lịch sử bắt nguồn từ năm 600 đến năm 750 sau Công nguyên, là cuối thời kỳ cổ khi nền văn minh Maya phát triển nhất.

Thời kỳ cổ của Maya là gì? Các giai đoạn lịch sử của nền văn minh Maya được thế giới công nhận bao gồm: thời kỳ tiền cổ của phát triển nền văn minh Maya là từ năm 2000 trước Công nguyên đến năm 250 sau Công nguyên, thời kỳ cổ là từ năm 250 đến năm 950 sau Công nguyên, và thời kỳ hậu cổ từ năm 950 đến năm 1511 sau Công nguyên.

Quảng trường chính tại Altun Ha, nhìn về phía Đền thờ Masonry Altars. Thành phố cổ đại của người Maya đã bị chiếm đóng từ khoảng năm 900 trước Công nguyên. đến 1000 SCN (Ảnh của Bruce Blake, Epoch Times)

Về phát hiện di chỉ Pucc của Maya, ông Thomas Garrison, trợ lý giáo sư Khoa Địa lý và Môi trường tại Đại học Texas, Hoa Kỳ, cho biết rằng nghiên cứu mới này ‘rất toàn diện’ và có thể hiểu được tình hình chung của người Maya và các phong tục cụ thể của khu vực Pucc này.

Tàn tích của Cung điện Sayil theo phong cách Puuc. (Ảnh: wikimedia)

Công nghệ quét laser được sử dụng trong cuộc khảo cổ này là buộc radar laser vào máy bay bay tầm thấp và phát ra hàng tỷ chùm tia laser mỗi phút để thăm dò mặt đất. Tia laser xuyên qua thảm thực vật trên mặt đất và bị bật trở lại khi đụng tới các vật thể cứng (như đá hoặc kết cấu nhân tạo). Máy vi tính sẽ vẽ bản đồ 3D của các kiến trúc dưới lòng đất dựa vào việc thu thập thời gian dội lại của tia laser. Sử dụng công nghệ này, các nhà khoa học có thể thăm dò hàng nghìn km2 đất cùng một lúc. Các nhà khoa học cho biết thông qua thăm dò bằng tia laser, nhóm của họ thu thập được nhiều dữ liệu khảo cổ học khu vực Pucc nhiều hơn những gì họ có được trong hai thập kỷ qua.

Hình ảnh kỹ thuật số 3D của cung điện Labna ở vùng Puuc. (Hình ảnh: Proyecto Arqueológico Regional de Bolonchén; Ringle et al. PLOS One (2021); CC by 4.0)

Vậy với công nghệ tối tân liệu con người có thể tìm ra manh mối hoặc câu trả lời cho nhiều bí ẩn chưa được giải đáp về nền văn minh Maya ?

Trước hết, theo kết quả phát hiện mới nhất, người ta thấy rằng trước đây quy mô dân số và số lượng thành phố của người Maya bị đánh giá vô cùng thấp, và dân số thực tế có thể lớn gấp 3 đến 4 lần so với ước tính trước đó. Trước đây, các chuyên gia nhận định rằng Tikal, thành bang lớn nhất của người Maya trong thời kỳ cổ, có diện tích hơn 60 km2, với hơn 3.000 tòa kiến trúc và ngôi đền cao nhất là 75m. Quy mô này đã khiến con người phải rất kinh ngạc rồi, nhưng nếu tiếp tục thăm dò bằng công nghệ LiDAR, nó có thể khiến nhận thức hiện tại của nhiều người phải thay đổi.

Tikal, thành bang lớn nhất của người Maya trong thời kỳ cổ. (Ảnh: wikimedia)

Trên thực tế, điều này ngược lại đã đem đến một trong những bí ẩn lớn nhất, đó là việc người Maya đột ngột rút khỏi thành phố phồn hoa một cách bí ẩn, khiến việc tìm hiểu những bí mật càng trở nên khó khăn hơn. Nền văn minh Maya rất phát triển tồn tại khoảng 2500 năm, và bất ngờ, từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 9 sau Công nguyên, họ đột ngột vứt bỏ các thành phố phát triển của mình, di cư hoặc biến mất. Từ đó, nền văn minh Maya cổ suy tàn.

Người ta luôn không hiểu được tại sao người Maya lại bỗng nhiên rời bỏ thành phố? Phát hiện mới có làm cho câu hỏi này lớn hơn không? Số lượng người đột nhiên biến mất lớn hơn gấp 3 đến 4 lần so với ước tính ban đầu, tại sao họ rời đi và đã đi đâu?

Về vấn đề này, có nhiều giả thiết, chẳng hạn như do hạn hán và chiến tranh, và còn có cả người ngoài hành tinh, v.v. Theo phát hiện mới nhất sau khi thăm dò bằng Lidar, các nhà khoa học tin rằng có thể loại trừ giả thuyết, là quản lý môi trường kém đã dẫn đến sự diệt vong của người Maya. Bởi vì các nhà khoa học nhận thấy rằng người Maya ở khu vực Pucc đã ‘rất cẩn thận bảo quản tài nguyên rừng của địa phương cũng như tài nguyên nước’.

Hệ thống lọc nước tiên tiến của người Maya

Vì khu vực Pucc này có địa chất đá vôi, không có sông hồ, vậy người Maya đã giải quyết vấn đề nước uống như thế nào? Trên thực tế, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng cách lưu trữ nước của người Maya rất giống với con người chúng ta thời nay. Họ sẽ xây các bể chứa nước (Chultunes) và trát tro bùn đặc lên các bức tường bên trong để thu nước mưa, hoặc xây các đập chứa nước (Aguadas) và đặt các kênh dẫn nước, những kênh này có thể dài tới hàng trăm mét.

Chultunes, Bộ sưu tập nước vào thời Maya vẫn được sử dụng ở các thị trấn Mexico ngày nay. (Ảnh: flickr)

Cuối năm ngoái, tạp chí Scientific Reports có đăng bài viết hợp tác nghiên cứu của các chuyên gia thuộc Đại học Cincinnati. Họ là những chuyên gia trong nhiều lĩnh vực khác nhau như nhân chủng học, địa lý, sinh vật học và khảo cổ học. Họ nhận định rằng từ 2.000 năm trước người Maya đã sử dụng một phương pháp tiên tiến, hoàn toàn tự nhiên để lọc nước uống.

Tikal, thành bang lớn nhất trong thời kỳ cổ của người Maya được đề cập ở trên, nằm trong khu rừng rậm phía bắc Guatemala thuộc Guatemala ngày nay. Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy một hệ thống lọc phức tạp trong hồ chứa ở đó. Hồ chứa này là nguồn cung cấp nước uống quan trọng cho cư dân Tikal vào thời đó.

Thành phố Maya của Tikal tại Guatemala. (Ảnh: wikimedia)

Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy các tinh thể thạch anh và zeolit ​​trong cát ở đó. Zeolit ​​là một hợp chất silic-nhôm tự nhiên. Nó được đặt tên như thế bởi vì khi bị đốt cháy nó sẽ sôi trào lên. Các nhà hóa học đã phát hiện ra rằng zeolit ​​có thể hoạt động như chất thấm hút, là một vật liệu nhiều lỗ có thể sàng lọc các chất khác nhau ở cấp độ phân tử. Đây là cách hoạt động của các hệ thống lọc nước hiện đại.

Zeolit ​​là một hợp chất silic-nhôm tự nhiên. (Ảnh: wikimedia)

Sau khi khảo sát, các chuyên gia tin rằng hai khoáng chất này nhất định đã được người Maya thời đó vận chuyển từ một nơi cách xa Tikal vài dặm và dùng để xây hệ thống lọc nước như thế. Hệ thống này có thể giúp loại bỏ các chất độc hại như vi sinh vật, các hợp chất giàu nitơ và các kim loại nặng như thủy ngân.

Phát hiện này không khỏi khiến các nhà khoa học tham gia nghiên cứu phải kinh ngạc. Hệ thống lọc nước như thế vẫn còn có tác dụng tới ngày nay, đã được người Maya sử dụng từ hơn 2.000 năm trước, vậy nền văn minh Maya còn ẩn chứa điều gì khiến ngày nay phải trầm trồ?

Nền văn minh Maya đáng thán phục

Ở vĩ độ 30 độ Bắc bí ẩn của trái đất, nền văn minh Maya đã ra đời cùng với thời Tây Chu của Trung Quốc và triều đại thứ 22 của Ai Cập cổ đại. Có người nói rằng trên thế giới có rất nhiều kỳ tích bí ẩn không thể giải thích được, và nền văn minh Maya là một trong những điều kỳ diệu bí ẩn nhất.
Người Maya là một nhánh của thổ dân da đỏ cổ đại, nền văn minh Maya sơ khai hình thành vào khoảng 2500 năm trước Công nguyên, sau đó phát triển thành một trong ba nền văn minh cổ đại ở châu Mỹ. Người Maya đã tạo ra chữ tượng hình vào đầu Công nguyên, nó trở thành một trong năm chữ viết đầu tiên trên thế giới. Và chữ viết của người Maya phức tạp hơn chữ viết hiện tại.

Ví dụ, các ký tự chữ cái tiếng Anh là một chiều, chỉ có phân biệt trái và phải; trong khi các ký tự Trung Quốc là hai chiều, có sự phân biệt lên, xuống, trái và phải; nhưng các ký tự Maya là ba chiều, không chỉ được chia thành lên, xuống, trái, phải, mà còn có xa và gần. Thứ tự đọc là từ trái sang phải, từ trên xuống dưới, từ gần tới xa.

Những nét chữ Maya thời kỳ cổ bằng vữa trát tại Museo de sitio ở Palenque, México. (Ảnh: wikimedia)

Hầu hết trong số 800 chữ tượng hình mà người Maya sử dụng hiện đã được các nhà ngôn ngữ học giải thích. Những ký tự này chủ yếu đại diện cho các ngày, tháng, chữ số, phương vị, màu sắc và tên của các vị Thần. Người Maya cũng phát minh ra nghề làm giấy, người ta nói rằng giấy của người Maya được làm từ vỏ non của một cây không có hoa, không có trái của địa phương, ngâm trong nước vôi rồi phơi khô dưới ánh nắng mặt trời, nó rất dai chắc.

Văn hóa Maya để lại nhiều điều khiến con người ngày nay không lý giải được, ví dụ như Maya thuộc thời kỳ đồ đá, không có đồ đồng hay đồ sắt mà chỉ có công cụ obsidian (đá hắc diện), xương động vật và cuốc gỗ. Họ không có kết cấu máy móc, không có bánh xe hoặc xe, không thấy có bất kỳ phương tiện giao thông, và cũng không biết dùng ngựa kéo xe. Tuy nhiên, người Maya lại có thể xây các kiến trúc, điện đường, miếu thờ to lớn, nhiều kim tự tháp bậc thang nổi tiếng và bia đá khổng lồ. Các tòa kiến trúc của người Maya không chỉ nguy nga mà còn rất tráng lệ. Các công trình kiến trúc của nền văn minh Maya đã đạt đến trình độ cao nhất thế giới, có khả năng chạm khắc trên đá rắn.

Trong thiên văn học, người Maya có những thành tựu nổi bật, nắm rõ được chu kỳ của nhật thực và chuyển động của mặt trời và mặt trăng, đồng thời cũng có hiểu biết về sao Kim. Họ có thể tính toán chu kỳ sao Kim rất chính xác. Trong Dresden Codex, một trong những bản khắc của người Maya, có sáu trang tính toán chính xác vị trí của sao Kim. Qua nhiều năm quan sát cẩn thận, người Maya đã có thể đạt được độ chính xác như vậy. Họ đã tính được 584 ngày trong năm theo lịch của sao Kim, người hiện đại ước tính nó là 583,92 ngày, sai số chưa tới 12 giây mỗi ngày và chỉ 6 phút mỗi tháng.

Sáu trang của Dresden codex: Các trang (55–59, 74) về nhật thực (trái), bảng cửu chương và một trận lụt (ngoài cùng bên phải). Ảnh: wikimedia.

Lẽ ra chúng ta đã có thể có nhiều cơ hội hơn để giải đáp bí ẩn của nền văn minh Maya. Tuy nhiên điều đáng lo ngại là khi các nhà truyền giáo Tây Ban Nha xâm lược vào thế kỷ 16, họ đã đốt gần như toàn bộ sách và tư liệu lịch sử của nền văn minh Maya. Chỉ có 4 bản thảo chép tay của người Maya do lưu lạc ở nước ngoài may mắn sót lại.

Sau khi nền văn minh Maya bị người Tây Ban Nha tiêu diệt hoàn toàn, phải mất 200 năm sau người ta mới phát hiện lại những di chỉ của nền văn minh Maya. Hiện vẫn còn hơn 2 triệu hậu duệ người Maya trên thế giới. Tuy nhiên, những gì tinh túy nhất của văn hóa Maya như chữ tượng hình, thiên văn học, cách làm lịch và các kiến ​​thức khác đã biến mất và không được lưu lại cho các thế hệ sau.

Đá Mặt trời (Đá Axayacatl), mô tả 20 ngày xung quanh Thần Mặt trời. (Anagoria / Wikimedia Commons). Bối cảnh: Lịch của người Maya (Nikiac / iStock / Thinkstock)

Lời tiên tri về ngày tận thế không tồn tại?

Bí ẩn của nền văn minh Maya còn nằm ở những lời tiên tri gây chấn động thế giới. Từ thời kỳ đồ đá, người Maya đã tiên đoán về máy bay, ô tô và các công cụ khác của xã hội hiện đại, đồng thời cũng dự đoán ngày sinh và chết của Hitler, cũng hai lần xảy ra đại chiến thế giới. Ngay cả khi nào nền văn minh của chính họ sẽ kết thúc, họ cũng dự đoán trước được.

Và điều mà mọi người quan tâm nhất chính là ‘Lời tiên tri về ngày tận thế năm 2012’. Người Maya đã tiên tri rằng trái đất đang ở vào ‘kỷ nguyên mặt trời thứ năm’, tức là từ năm 3113 trước Công nguyên đến năm 2012 sau Công nguyên. Sau đó, những thay đổi cơ bản sẽ diễn ra, trong tiên tri gọi là ‘đồng hóa hệ ngân hà’ (Galactic Synchronization). Chính vì vậy, nhiều người diễn giải rằng năm 2012 là ngày tận thế của nhân loại và bộ phim ‘2012’ ra mắt đã khiến nhiều người thêm hoang mang về thuyết ngày tận thế.

Tuy nhiên, một trưởng lão của người Maya đã đưa ra lời giải thích có uy tín nhất về lời tiên tri của người Maya. Ông cho biết lý luận về ngày tận thế xuất phát từ phương Tây. Từ trước tới nay, người Maya vốn không có cách nghĩ đó. Năm 2012 mà người Maya nói tới là đề cập đến sự thức tỉnh và biến đổi của tinh thần và ý thức con người để có thể bước vào một nền văn minh mới.

Những cuốn sách cổ của người Maya còn sót lại không ghi lại biên niên sử của riêng người Maya, mà ghi lại lịch sử từ khi tạo ra trái đất cho đến lịch sử của loài người. ‘Thần thoại’ của người Maya này ghi lại nhiều sự tích thần kỳ. Người ta tin rằng trái đất là nơi để thanh lọc tâm hồn và mục đích là làm cho nó tiếp tục được thanh lọc và thăng hoa trở lên.

Hơn nữa, tiên tri của người Maya đặc biệt chỉ ra rằng khoảng thời gian từ năm 1992 đến năm 2012, tức là 20 năm cuối cùng của thời kỳ mặt trời thứ năm, sẽ là thời kỳ đổi mới và thanh lọc của trái đất. Vào năm 755 sau Công Nguyên, một tư tế của Maya cũng đã tiên đoán: sau năm 1992, loài người sẽ có hai sự kiện quan trọng - canh tân và tịnh hóa trái đất cho sự sinh tồn của nhân loại, và đánh thức ý thức vũ trụ của con người.

‘Trái đất không thuộc sở hữu của loài người, nhưng loài người thuộc về trái đất’. Lời tiên tri chỉ ra mối quan hệ giữa loài người và trái đất, và nó còn ngụ ý về sự tôn quý của con người. Nhân loại không phải là sinh vật cấp duy nhất trên trái đất, mà là chỉ có nhân loại mới có thể ở trên trái đất tịnh hóa, hoàn thành việc tịnh hóa và thăng hoa linh hồn, để trở thành sinh mệnh cấp cao thực sự trong vũ trụ.

Ảnh chụp tại địa điểm khảo cổ của người Maya ở Copan, gần biên giới với Guatemala. (Hình ảnh: ORLANDO SIERRA / AFP / Getty)

Về câu hỏi nền văn minh Maya rốt cuộc đến từ đâu, các nhà khảo cổ học và sử học cũng đã nghiên cứu rất nhiều. Một nhóm khảo cổ đến từ Trung Quốc đã phát hiện ra một tấm bia đá trong lần khai quật khảo cổ học ở Copan. Trên tấm đá có khắc họa hình nữ Thần mặt trăng của người Maya. Điều kinh ngạc là, trong đó còn có một con thỏ. Điều này chẳng phải khiến chúng ta nghĩ tới Hằng Nga và thỏ ngọc sao? Trên thực tế, nhiều khám phá và nghiên cứu khác nhau trong thế kỷ qua đã chỉ tổ tiên của người da đỏ châu Mỹ, bao gồm cả Maya, hướng đến châu Á và Trung Quốc. Liệu thực sự có mối liên hệ giữa văn hóa Maya và nền văn minh Trung Quốc hay không?

Minh An

Theo Epoch Times