Muốn giương danh, dựng nghiệp, con đường ngắn nhất là đạo đức

Giúp NTDVN sửa lỗi

Cổ nhân thường nói: “Muốn thành công, trước hết hãy thành nhân", nghĩa là muốn thành công trong sự nghiệp, trước hết phải bồi dưỡng nhân phẩm. Vậy nên, lập nghiệp duy chỉ có con đường lập đức là tắt. Xưa nay chỉ có người nhân đức đủ đầy mới có thể thành công viên mãn, nếu không cũng chỉ là thứ phù dung sớm nở tối tàn, dã tràng xe cát mà thôi. 

Lập nghiệp, thành danh là điều mà ai ai cũng mong cầu, tuy nhiên số người đạt được mục tiêu ấy lại quá hiếm hoi. Tại sao lại như vậy? Chính là bởi lựa chọn con đường đi của mỗi người là khác nhau. Song chẳng có con đường nào mà không cần đến đạo đức.

Cổ nhân thường nói: “Muốn thành công, trước hết hãy thành nhân", nghĩa là muốn thành công trong sự nghiệp, trước hết phải bồi dưỡng nhân phẩm. Vậy nên, lập nghiệp duy chỉ có con đường lập đức là tắt. Xưa nay chỉ có người nhân đức đủ đầy mới có thể thành công viên mãn, nếu không cũng chỉ là thứ phù dung sớm nở tối tàn, dã tràng xe cát mà thôi.

Nói về lập đức, chúng ta cần hiểu thế nào là đức trước đã.

Đức là gì?

Chữ đức được tạo thành từ năm bộ: bộ Xích (彳), bộ Thập (十), bộ Mục (目), bộ Nhất (一) và bộ Tâm (心).

Bộ xích (彳): Ý nói đến những bước chân chậm rãi, từ từ, thong thả, trường kỳ. Bộ xích trong chữ đức có thể hiểu là rèn “đức” cần phải kiên trì rèn luyện, tích lũy từng chút từng chút theo thời gian, không phải một bước mà thành.

Rèn luyện ở đây chính là tu sửa nhân tâm, diệt trừ các chủng dục vọng, ham muốn cá nhân. Muốn “được” thì phải “mất”, phải “xả” bỏ những nhân tâm xấu, thì mới có được trí tuệ tinh thông.

Rèn luyện ở đây chính là tu sửa nhân tâm, diệt trừ các chủng dục vọng, ham muốn cá nhân.
Rèn luyện ở đây chính là tu sửa nhân tâm, diệt trừ các chủng dục vọng, ham muốn cá nhân. (Ảnh: Shutterstock)

Bên phải bộ “彳” (xích) là “thập mục nhất tâm” (十目一心).

Hãy nói đến chữ “一” (nhất). Thông thường, chúng ta coi chữ “一” (nhất) để chỉ một con số, nhưng thực tế không chỉ có vậy. Trong sách Thuyết văn giải tự, đây là chữ có nhiều ý nghĩa nhất. Có câu: “Duy sơ thái cực, đạo lập ô nhất, tạo phân thiên địa, hóa thành vạn vật”, có ý là: Thái cực, Đạo tối nguyên sơ là được sinh ra từ “nhất”, sau đó tạo nên thiên địa, sinh thành vạn vật, cho nên chữ “一” (nhất) chính là bản nguyên của vạn vật, từ đó mới tạo ra âm dương và sinh ra trời đất. Gạch ngang một cái (一) liền đem trời đất tách phân ra, trên là trời, dưới là đất, mà chữ “十” (thập) ở trên chính là chỉ “Thập phương thế giới, bốn phương tám hướng” - một hình dung về vũ trụ.

Chữ “德” (đức) rất có ý tứ, phía trên là “thập mục” (十目), “目” (mục có nghĩa là mắt) có nghĩa là con mắt ở khắp nơi, bốn phương tám hướng trong vũ trụ bao la này đều đầy rẫy những con mắt của chư Thần dõi theo nhất cử nhất động của con người. Dưới chữ “一” là chữ “心” (tâm), chỗ này chỉ “nhân tâm”, có nghĩa là ông Trời, hay Thần Phật chỉ nhìn nhân tâm con người. Các cụ ta hay nói câu này: “Trên đầu ba thước có thần linh” hoặc “mắt Thần sáng như gươm” cũng chính là nói Thần nhiều vô kể, không nơi đâu là không có. Nếu có người nơi âm thầm làm việc xấu, tưởng không ai biết, kỳ thực “Nhân tâm nhất niệm, thiên địa tận giai chi”, con người chúng ta chỉ cần sinh ra một niệm dù tốt hay xấu thì cả trời đất đều biết. Cổ nhân đánh giá một sự việc đúng sai trước hết không ở nơi luật pháp mà là nó căn bản có tuân thủ luật trời không mà thôi, chỉ cần việc đó là hợp với nhân tâm, đạo trời thì đó là việc đúng, nên làm, ấy mới là đức thật sự.

Như vậy, chữ “đức” có thể tạm lý giải như sau: “Chữ đức là quá trình mà nhân tâm được rèn luyện, tu sửa một cách kiên nhẫn từng chút một để hoàn thiện và quay trở về với bản nguyên của sinh mệnh, của vạn vật vốn hết sức tốt đẹp... dưới con mắt quan sát và phán xét của các chư Thần Phật khắp nơi trong vũ trụ”.

Chữ đức là quá trình mà nhân tâm được rèn luyện, tu sửa một cách kiên nhẫn từng chút một để hoàn thiện và quay trở về với bản nguyên của sinh mệnh, của vạn vật vốn hết sức tốt đẹp...
Chữ đức là quá trình mà nhân tâm được rèn luyện, tu sửa một cách kiên nhẫn từng chút một để hoàn thiện và quay trở về với bản nguyên của sinh mệnh, của vạn vật vốn hết sức tốt đẹp... (Ảnh: Shutterstock)

Người xưa thường nói: “Tiên tích đức, hậu tầm long” nghĩa là trước phải có đức, phải tu nhân tích đức, sau mới nghĩ đến chuyện tìm sự giàu sang phú quý (tầm long nghĩa là tìm long mạch tốt để tạo sự phát đạt, giàu sang). Lại có câu: “Có đức mặc sức mà ăn” cũng với ý nghĩa tương tự. Hay là câu: “Đức năng thắng số’’, cũng nhằm nhắc nhở người đời hãy biết lấy Đức làm trọng, vừa giúp ích cho xã hội, vừa tạo nên “số phận” tốt hơn cho chính mình.

Thế nào là "có đức"

Kỳ thực xưa nay chúng ta hay hiểu sai về đức; hiền lành, cam chịu hoặc làm ngơ mặc cho cái ác cái xấu tung hoành chưa hẳn đã là có đức. Đây chỉ có thể nói là phường u u minh minh, nhu nhu nhược nhược mà thôi. Có câu: “Im lặng trước cái ác cũng là đồng loã với nó". Bởi vậy đức ấy còn cần phải có minh trí, biết phân biệt đúng - sai, chính - tà, thiện - ác, biết bảo vệ cái thiện, đặc biệt cần có can đảm để cưỡng lại những cám dỗ tiền tài, danh lợi, tình sắc, lại cần có độ lượng để bao dung tha thứ cho người khác.

Người có tài chưa hẳn là có đức nhưng người có đức chắc chắn là có tài

Một người biết phân biệt tốt - xấu, thiện - ác, chính - tà, đúng - sai... chính là kẻ tài trí; người biết kiên nhẫn tu sửa mình theo những giá trị đạo đức, biết chịu thương chịu khó theo đuổi mục tiêu, biết khống chế bản thân trước những dục vọng thấp hèn ấy là kẻ can đảm; người biết bao dung độ lượng với sai lầm nhất thời của người khác chính là kẻ có tấm lòng bao la vạn trượng… Con người ấy chẳng phải có năng lực to lớn để vượt lên chính bản thân mình hay sao? Chẳng lẽ không phải kẻ có tài hay sao? Chẳng phải làm gì cũng dễ thành hay sao? chẳng như ai đó nói rằng: “có đức mà không có tài thì làm gì cũng khó”.

Giúp người chính là giúp mình

Hồ Tuyết Nham (1823-1885) là thương gia giàu nhất Hàng Châu cuối thế kỷ 19. Sự nghiệp làm ăn của ông là cả một huyền thoại. Ông xuất thân là một người nghèo ở tỉnh An Huy, đến Hàng Châu giúp việc cho một ngân hiệu nhưng sau này đã trở thành một đại thương gia giàu có.

Chuyện kể rằng: "Một lần có thương nhân gặp chuyện không may khi làm ăn khiến gia tài đổ bể nên tìm Hồ Tuyết Nham ngỏ ý muốn bán lại toàn bộ gia nghiệp cho ông với giá rẻ. Nếu mua, ông có thể ngay lập tức kiếm được một khoản tiền lớn. Tuy nhiên ông không làm vậy mà hẹn thương nhân đó mấy ngày sau quay lại thương lượng. Trong thời gian đó ông cho người đi điều tra thực hư sự việc. Rất nhanh chóng người của ông đã xác minh thông tin của vị thương gia đó là hoàn toàn chính xác.

Một lần có thương nhân gặp chuyện không may khi làm ăn khiến gia tài đổ bể nên tìm Hồ Tuyết Nham ngỏ ý muốn bán lại toàn bộ gia nghiệp cho ông với giá rẻ. Nếu mua, ông có thể ngay lập tức kiếm được một khoản tiền lớn.
Một lần có thương nhân gặp chuyện không may khi làm ăn khiến gia tài đổ bể nên tìm Hồ Tuyết Nham ngỏ ý muốn bán lại toàn bộ gia nghiệp cho ông với giá rẻ. Nếu mua, ông có thể ngay lập tức kiếm được một khoản tiền lớn. (Ảnh: Shutterstock)

Mấy hôm sau vị thương nhân quay lại, thay vì mua với giá rẻ mà vị thương nhân đưa ra, ông đã mua với giá cao hơn rất nhiều so với thị trường. Có người không hiểu nên đã hỏi ông, ông đã kể một câu chuyện: “Khi tôi vẫn là một cậu bé, có một ngày đang vội đi trên đường thì gặp mưa, có một người đi cùng đường bị mưa xối ướt sũng. Ngày hôm đó cũng may là tôi mang theo dù, tôi liền cho người đó đi cùng. Sau này, khi trời mưa, tôi thường cho một số người không có dù đi nhờ. Cứ như vậy một thời gian dài, trong những người đi trên đường ngày càng có nhiều người biết tôi. Vậy nên sau này những lúc tôi quên không mang theo dù cũng không lo, bởi vì sẽ có rất nhiều người mà tôi từng giúp sẽ cho tôi đi cùng”.

Hồ Tuyết Nham tiếp tục nói:

“Bạn nguyện ý cho người khác đi nhờ, người khác mới nguyện ý cho bạn đi nhờ. Sản nghiệp của thương nhân đó, có thể là mấy đời mới tích góp được, nếu tôi mua theo cái giá mà người đó đưa ra, thì chắc chắn sẽ kiếm được món hời lớn, nhưng có thể người ta cả đời sẽ không ngóc lên được. Đây không phải là một đầu tư đơn thuần, mà là một cách giúp đỡ người khác, kết giao bạn bè, cũng không hổ thẹn lương tâm. Ai cũng có lúc gặp phải ngày mưa không mang dù, có thể giúp họ thì hãy chìa dù ra che cho họ”.

Mọi người nghe xong đều im lặng. Sau này vị thương nhân đó vượt qua cơn gian khó, khôi phục được sản nghiệp của mình đã quay lại tìm Hồ Tuyết Nham hợp tác làm ăn, giúp ông giành được không ít thành công. Nhiều người sau khi biết chuyện cũng đã chủ động tìm ông hợp tác, uy tín của ông không ngừng vươn xa, sản nghiệp không ngừng phát triển."

Một hành động của Hồ Tuyết Nham chính là nói lên đạo đức mà cũng đồng thời là tài năng, bản lĩnh của ông. Không khai thác tai họa của người khác để trục lợi là đạo đức; trượng nghĩa giúp người là nhờ tấm lòng bao dung hào hiệp; mà khống chế được “lòng tham của con buôn” trước “mối lợi mờ mắt” là bản lĩnh và định lực; lại có chủ trương “cho mượn dù khi trời mưa” chính là con mắt của kẻ trí tuệ biết nhìn xa trông rộng để thu phục nhân tâm.

Bởi vậy, mà của cải và thành công cứ ùn ùn đến với ông, thay vì với người khác.

Ấy bởi vì ông đã đi trên con đường ngắn nhất để đến thành công: con đường của đạo đức.

Minh Vũ



BÀI CHỌN LỌC

Muốn giương danh, dựng nghiệp, con đường ngắn nhất là đạo đức