"Hậu Hán Thư" có viết: Ở nhà hiếu với cha mẹ, mở rộng đến tầng diện quốc gia, có thể trở thành trung với quốc gia, quân vương, do đó trung thần đều xuất thân từ những gia đình có con hiếu.
Xem lại:
Đại Đạo trị quốc (Phần 8 - kỳ 2): Nho gia trị quốc
Đại Đạo trị quốc (Phần 10): Đạo Trung dung
Trong chương này, chúng ta phân tích một chút về cơ chế Nho gia dựa vào lễ nghĩa trị quốc, tức mô hình lễ trị của Nho gia.
"Lễ Ký - Lễ Vận" có viết: "Thánh nhân có thể khiến cả thiên hạ thành một gia đình, khiến toàn thể quốc dân biến thành một cá nhân. Đây không phải là ý muốn chủ quan nghĩ ra, mà là thông qua việc thấu hiểu tình, hiểu rõ nghĩa, biết rõ lợi, thông tỏ hại của con người, sau đó mới có thể làm được".
Cái gì gọi là tình? Hỉ, nộ, ai, cụ, ái, ố, dục (vui, giận, buồn, sợ, yêu, ghét, muốn), 7 loại tình cảm không học mà cũng biết này chính là cái tình của con người, còn gọi "thất tình". Cái gì gọi là nghĩa? Cha mẹ từ ái, con cái hiếu kính, anh yêu thương, em cung kính, chồng ân nghĩa, vợ thuận theo, bề trên thi ân huệ cho kẻ dưới, trẻ con thuận theo người lớn, vua nhân từ, bề tôi trung thành... 10 loại chuẩn tắc quan hệ xã hội cơ bản này gọi là nghĩa của con người, còn gọi là "thập nghĩa". Coi trọng thành tín, giữ gìn hòa mục, đó gọi là lợi của con người. Tranh đoạt lẫn nhau, tàn sát lẫn nhau, đó gọi là hại của con người.
Thánh nhân dựa vào lễ để dẫn dắt thất tình, giữ gìn thập nghĩa, tôn sùng lợi, trừ bỏ hại, ngoài lễ ra, cũng còn có biện pháp nào tốt hơn. Ẩm thực, nam nữ là dục vọng lớn nhất của con người; tử vong, nghèo khổ là điều con người chán ghét nhất. Dục vọng lớn nhất và chán ghét lớn nhất này cấu thành hai đại sự mà lòng người ngày đêm suy nghĩ. Mỗi người đều giấu con tim trong lòng, bề ngoài khó mà nắm bắt đoán định được. Những suy nghĩ tốt đẹp và xấu xa đều ẩn sâu trong trái tim, từ bề ngoài thì không ai có thể nhìn ra được, muốn thống nhất trị sửa tốt những thứ này, ngoài lễ ra thì không còn có biện pháp nào khác.
Ở đây là nói, Thánh nhân biến cả một quốc gia thành một gia đình, biến người dân toàn quốc thành một cá nhân, sau đó dùng lễ để trị sửa. Như vậy sẽ kiến lập được một mô hình trị quốc vi diệu, biến tất cả phức tạp thành đơn giản, kiến lập trật tự rành mạch. Mô hình này có thể thông qua trị sửa một gia đình để đối ứng với trị sửa cả một quốc gia, có thể thông qua quản lý một người dân để quản lý nhân dân toàn quốc. Có thể nói, thông qua mô hình này và cơ chế liên đới đằng sau nó, đưa cả một quốc gia đối ứng với một gia đình, đưa toàn bộ người dân toàn quốc đối ứng với một cá nhân, chỉ cần trị sửa tốt một gia đình là có thể khiến cả một quốc gia trị sửa tốt, chỉ cần quản lý tốt một người dân là có thể khiến người dân toàn quốc được quản lý tốt.
Thánh nhân dùng trí tuệ để dẫn dắt nhân tính, thấu rõ đạo đức nhân tâm xã hội, từ đó biến quốc gia thành một gia đình, biến bách tính thiên hạ thành một cá nhân, kiến lập mô hình lễ trị. Thông qua mô hình lễ trị để từng bước mở rộng, đối ứng, từ cá nhân mở rộng ra, đối ứng đến khắp thiên hạ, từ gia đình mở rộng ra, đối ứng với quốc gia, để kiến lập trật tự, đạt được thiên hạ đại trị. Chương trước đã luận thuật, lễ khác nhau với người và việc khác nhau, phân chia yêu thương thành mức độ khác nhau, phân chia thiên hạ thành đẳng cấp, kiến lập trật tự nghiêm minh, kiến lập mô hình cấp độ khác nhau. Sau đó thông qua trật tự này, mô hình cấp độ khác nhau này để từng bước đối ứng mở rộng, tuần tự tiến dần, biến yêu thương ở mức độ khác nhau thành bác ái, biến vị tư thành vị công, dẫn dắt con người từ Nho đến Đạo.
Những mô hình tư tưởng trị quốc được kiến lập bởi những tư tưởng trị quốc khác nhau thì cũng khác nhau, Đạo gia kiến lập mô hình "nước nhỏ dân ít" "vô vi nhi trị", Nho gia kiến lập mô hình đẳng cấp dần tiến. Giống như tầng diện và kết cấu thân thể con người mà lý luận Đông y và lý luận Tây y nhắm đến là hoàn toàn khác nhau, nhưng đều có thể trị được bệnh trong tầng diện của mình, do đó phương thức và hiệu quả cũng hoàn toàn khác nhau.
Chúng ta tiếp tục phân tích một chút về mô hình lễ trị của Nho gia.
"Hậu Hán Thư" có viết: Ở nhà hiếu với cha mẹ, mở rộng đến tầng diện quốc gia, có thể trở thành trung với quốc gia, quân vương, do đó trung thần đều xuất thân từ những gia đình có con hiếu.
Trong mô hình lễ trị, Quốc là do vô số gia đình hợp thành, nên gọi là quốc gia. Quốc có thể coi là gia đình vĩ mô, là sự mở rộng và khuếch đại của gia đình, còn gia đình có thể coi là quốc gia vi quan, là đơn vị và cơ sở cấu thành cơ bản của quốc gia. Xưa quân vương coi thiên hạ là nhà, mở rộng gia đình của họ đến toàn bộ thiên hạ, cũng là dựa vào cơ chế này.
Do đó thông qua cơ chế lễ giáo này, chỉ cần xử lý tốt quan hệ gia đình, thì có thể đối ứng mở rộng nó ra quốc gia, khiến toàn bộ quốc gia được đồng bộ trị sửa tốt theo cơ chế lễ trị này. Trong gia đình, đạo hiếu đối với cha mẹ thông qua cơ chế lễ trị mở rộng đến tầng diện quốc gia, thì hóa thành thần dân trung thành với quốc gia, quân vương. Cha mẹ nhân từ với con cái, thông qua lễ chế mở rộng đến tầng diện quốc gia, chính là quân vương, quan địa phương nhân ái đối với thần dân, bách tính, yêu dân như con, do đó xưa kia quan địa phương được gọi là quan phụ mẫu. Các quan hệ khác cũng như vậy, đó đều là kế thừa thông qua cơ chế lễ trị, giản hóa quốc gia thành gia đình, và thông qua lễ giáo khiến quốc gia và gia đình đồng thời được trị sửa.
Sách "Đại Học" có viết: "Tu thân, tề gia, trị quốc, bình thiên hạ".
Đây chính là những tầng thứ đối ứng của mô hình đẳng cấp dần tiến của Nho gia. Tu thân là nhắm vào tầng diện cá thể, tức coi bách tính toàn quốc là một cá thể để tiến hành giáo hóa, quản lý, sau đó thông qua cơ chế lễ trị của Nho gia, đối ứng từng tầng đến thiên hạ. Tề gia là nhắm vào đơn vị xã hội cơ bản nhất được tổ thành bởi những cá thể trong gia đình. Trị quốc là thông qua cơ chế lễ trị tiến hành đối ứng mở rộng "gia" đến tầng diện vĩ mô "quốc gia". Bình thiên hạ là nhắm đến tầng diện vĩ mô hơn quốc gia, là toàn thế giới, toàn nhân loại, thông qua "nước trung tâm" đưa văn minh giáo hóa truyền bá ra toàn nhân loại.
"Thân tu rồi thì sau đó gia tề, gia tề rồi thì sau đó quốc trị, quốc trị rồi thì sau đó thiên hạ bình", thông qua cơ chế tự động của mô hình lễ trị này, từng tầng đối ứng, đưa quốc gia từ vi mô đến vĩ mô quán xuyến thành nhất thể, khiến nó thừa kế lẫn nhau, "nhất mạch đới bách mạch", thúc đẩy toàn bộ xã hội vận chuyển đồng bộ ở các tầng diện khác nhau, vận chuyển toàn bộ cơ thể xã hội.
Trong "Lễ Ký - Tế Thống" có viết: "Con hiếu thờ phụng cha mẹ, không gì ngoài 3 việc, thứ nhất là khi cha mẹ còn sống thì phải nuôi dưỡng, thứ hai là sau khi cha mẹ qua đời thì phải tuân theo lễ an táng để tang, thứ ba là sau khi an táng xong thì phải cúng tế theo thời gian. Cúng tế là sự tiếp tục nuôi dưỡng sau khi cha mẹ mất, là sự tiếp tục của đạo hiếu".
Nho gia còn giảng "Thờ người chết như phụng sự khi còn sống". Hiếu với cha mẹ khi cha mẹ còn sống, thì sau khi chết được tiếp tục bằng thờ cúng. Thuận theo mô hình đẳng cấp dần tiến của Nho gia mà phát triển tiếp, tức là tiếp tục thờ cúng và tưởng nhớ đối với tổ tiên. Sự khởi đầu của nhân loại là sinh ra từ trời đất, có nguồn gốc từ Thần linh, từ đó phát triển tiếp, cuối cùng mở rộng thăng hoa thành tín ngưỡng và thờ cúng đối với trời đất Thần linh, đó chính là tế lễ. Do đó trong "Quốc Ngữ" viết: "Nói đến hiếu ắt phải mở rộng đến Thần, làm sáng tỏ Thần thì mới là hiếu". Tế lễ nối liền lễ giáo nhân gian với Trời đất Thần linh, đưa vào nội hàm cuối cùng và cội nguồn của đạo đức.
Tế lễ là lễ cuối cùng, là cội nguồn và tầng diện cuối của của các loại lễ. Nó là mấu chốt liên hệ nhân loại với Trời đất Thần linh, là tín ngưỡng, sự sùng kính và cảm ân của nhân loại đối với Trời đất Thần linh, là biểu đạt của tư tưởng trung tâm "Thiên nhân hợp nhất" trong văn hóa truyền thống. Nó kết nối cơ chế lễ giáo của Nho gia với Trời đất Thần linh, đưa cội nguồn của lễ vào tầng diện Trời đất Thần linh và tín ngưỡng tinh thần ở tầng sâu, đưa vào nguồn nội hàm đạo đức cao tầng.
Thế nên hiếu là lễ và nghĩa cơ bản nhất của Nho gia, các lễ nghĩa đều có thể dựa vào mô hình đẳng cấp dần tiến, trên cơ điểm của hiếu mà mở rộng phát triển ra.
Trong "Tả Truyện - Văn Công nhị niên" có viết: "Hiếu là khởi điểm của lễ"
Trong "Lễ Ký - Tế Thống" có viết: "Trên thì thuận với quỷ Thần, ngoài thì thuận với quân vương, cấp trên, trong thì hiếu với cha mẹ".
Mở rộng hiếu đến tầng diện quốc gia chính là trung với quốc gia, quân vương, đây là mô hình đẳng cấp dần tiến đối ứng và phát triển ở cùng một tầng diện. Mở rộng hiếu đến tầng diện cao hơn chính là sự sùng kính, thuận theo và tín ngưỡng đối với Trời đất Thần linh, đây là cội nguồn của đạo đức. Vì vậy trong lễ giáo Nho gia cực kỳ coi trọng chữ hiếu, nó là khởi điểm nhập môn và cơ sở của lễ nghĩa Nho gia.
Từ khi ĐCSTQ cướp đoạt Trung Quốc đến nay, nó đã dốc sức phá hoại văn hóa truyền thống, khiến lễ nghĩa hoàn chỉnh của Trung Hoa được hình thành trên 5000 năm bị hủy trong sớm tối. Một chút lễ tiết còn sót lại chỉ là còn lại cái vỏ rỗng bề ngoài, hoàn toàn mất đi đạo nghĩa nội hàm đằng sau. Khiến cho lễ nghĩa chi bang đã từng nổi tiếng nhất thế giới trở thành mảnh đất thô tục dã man thiếu tu dưỡng nhất, khiến người Trung Quốc ngày nay đã mất hết đạo đức, mất hết văn minh, trên quốc tế đã trở thành danh từ thay thế cho thiếu tố chất nhất.
Lễ của xã hội Trung Quốc ngày nay đã trở thành sàn giao dịch hối lộ và bám quyền thế dơ bẩn, hoặc trở thành công cụ khoe khoang hư danh và quyền thế. Loại lễ bị ĐCSTQ làm biến dị này, hoàn toàn đã mất đi nội hàm đạo nghĩa đằng sau, đã trở thành giá áo túi cơm, trở thành công cụ làm bại hoại đạo đức xã hội, đẩy nhanh sự sụp đổ của xã hội.
Theo Lý Đạo Chân - Visiontimes
Trung Hòa biên dịch
Tài liệu tham khảo:
Xuân Thu Vĩ
Phong Tục Thông Nghĩa
Quản Tử - Chân Pháp Thiên
Xuân Thu Vân Đấu Khu
Bạch Hổ Thông Nghĩa
Đế Vương Bản Kỷ
Liệt Tử - Hoàng Đế Thiên
Hoài Nam Tử
Lạc Thư
Thuyêt Văn Giải Tự
Cao Sĩ Truyện
Thần Kỳ Bí Phổ
Tống Thư - Phù Thụy Chí
Thái Bình Kinh
Xuân Thu
Lã Thị Xuân Thu
Hoài Nam Tử
Tân Luận - Vương Bá Đệ Nhị
Thượng Thư - Vũ Cống
Hán Thư - Nguyên Đế Kỷ
Đạo Đức Kinh
Lễ Ký
Thái Công Lục Thao
Tả Truyện
Đại Học"Trung Dung
Luận Ngữ
Hậu Hán Thư
Hàn Phi
Thương Quân Thư
Pháp Hoa Văn Cú
Huệ Lâm Âm Nghĩa
