Có một câu nói cách ngôn của các nhà kinh tế học là: “Khi nước Mỹ hắt hơi, thì cả thế giới đều bị cảm lạnh”. Vậy điều gì đã giúp một quốc gia non trẻ chưa đầy 300 năm lịch sử như Mỹ lại trở thành đế quốc hùng mạnh nhất thế giới. Là một quốc gia đi đầu trong hầu hết mọi lĩnh vực, là miền đất hứa cho những con tim khao khát chinh phục bản thân?...
Ở đây phải kể đến công lao to lớn của hai vị tổng thống vĩ đại nhất nước Mỹ, Washington và Lincoln, một người được tôn làm người Cha sáng lập nước Mỹ, một người được xưng là vị cứu tinh của Hoa Kỳ. Washington khiến Mỹ quốc từ một nước thuộc địa trở thành quốc gia độc lập, còn Lincoln bãi bỏ chế độ nô lệ, bảo vệ sự thống nhất nước Mỹ.
Phẩm cách đạo đức của Washington được người người ca tụng, thế nhưng ông lại không hề thừa nhận công trạng của mình, mà coi thành tựu thiết lập nhà nước Cộng hòa liên bang là sự ban ơn của Thần. Trong bài diễn văn nhậm chức tổng thống lần đầu tiên, ông nói: “Dưới sự ban ơn của Thần thánh, con đường phía trước của chúng ta đã rõ ràng; sự chỉ đạo và phán đoán của trí tuệ là chỗ dựa cho sự thành công của Chính phủ này”. Khi tuyên thệ nhậm chức tổng thống, Washington đặt tay lên quyển Kinh Thánh để thể hiện sự cung kính đối với Thần. Sau đó, ông lại tuyên cáo trong Lễ Tạ Ơn đầu tiên của nước Mỹ độc lập (năm 1789) như sau: “Cũng như mọi quốc gia đều có trách nhiệm thừa nhận ý chỉ của Đấng Toàn Năng, để vâng mệnh Ngài, cảm tạ sự ban ơn của Ngài, và khiêm tốn thỉnh cầu sự che chở và ân sủng của Ngài; nhân danh lưỡng viện và ủy ban thừa hành, tôi kiến nghị tới nhân dân Mỹ một ngày tạ ơn và cầu nguyện của công chúng, được cử hành với sự biết ơn Đấng Toàn Năng đã ban cho họ cơ hội hòa bình thiết lập một hình thức chính phủ đảm bảo an toàn và hạnh phúc của mình”.
Khi hết nhiệm kỳ, tổng thống Washington viết trong thư từ nhiệm gửi quốc dân như sau: “Hai cột trụ lớn nhất cho sự hưng thịnh của quốc gia là tín ngưỡng và đạo đức”.
-
- Khi hết nhiệm kỳ, tổng thống Washington viết trong thư từ nhiệm gửi quốc dân như sau: “Hai cột trụ lớn nhất cho sự hưng thịnh của quốc gia là tín ngưỡng và đạo đức”. (Ảnh: Wikipedia)
Khác với xuất thân giàu có của tổng thống Washington, Lincoln có xuất thân bần hàn, gần như chỉ trải qua 18 tháng giáo dục phi chính quy, nhưng với tính siêng năng tự học, ông đã bước trên con đường của một vĩ nhân. Có thể khẳng định ông là người sinh ra để làm tròn sứ mệnh to lớn cho nước Mỹ và cho nhân loại. Như cổ nhân từng nói: “Thiên tương hàng đại nhâm vu tư nhân dã, tất tiên khổ kỳ tâm trí, lao kỳ gân cốt” (Trời muốn trao sứ mệnh cho người nào thì ắt trước tiên khiến họ khổ tâm trí, nhọc gân cốt). Và Lincoln đúng là con người như vậy.
Hoàn cảnh xuất thân nghèo khổ đã giúp Lincoln hiểu được sự thống khổ của những thân phận bị nô dịch, từ đó phản đối chế độ nô lệ. Ông cho rằng xét về mặt đạo đức, chế độ nô lệ là tà ác, là mâu thuẫn với nguyên tắc “mọi người sinh ra đều bình đẳng” trong «Tuyên ngôn độc lập». Cuối cùng, Lincoln phế bỏ chế độ nô lệ, chặn đứng được tình trạng chia rẽ Nam-Bắc, cứu vãn nước Mỹ.
Khi các nô lệ được tự do đưa tặng cho Lincoln một bản Kinh Thánh, ông đáp: “Về cuốn sách vĩ đại này, tôi chỉ có thể nói, đây là lễ vật của Thượng Đế ban cho nhân loại. Tất cả những gì tốt đẹp Chúa Cứu Thế ban cho thế giới này đều được truyền đạt tới chúng ta thông qua cuốn sách này. Nếu không có nó, chúng ta sẽ không cách nào phân biệt được thiện ác. Tất cả những phúc lợi thiết thực nhất với nhân loại, bất kể hiện tại hay tương lai, đều có thể tìm thấy qua cuốn sách này”.
-
- “Về cuốn sách vĩ đại này, tôi chỉ có thể nói, đây là lễ vật của Thượng Đế ban cho nhân loại". Ảnh: Cuốn Kinh Thánh mà Lincoln sử dụng trong lễ nhậm chức vào năm 1861. (Nguồn: Wikimedia Commons)
Phẩm cách đạo đức cao thượng của Lincoln được mọi người ca ngợi. Trong đoạn kết bài diễn văn nhậm chức tổng thống lần thứ hai, ông nói: “Đừng làm hại ai, hãy nhân từ với tất cả mọi người; với sự kiên định chính nghĩa, Thượng Đế sẽ cho chúng ta thấy chính nghĩa, để chúng ta tiếp tục hoàn thành những gì mình đang làm. Hàn gắn vết thương của đất nước, chăm sóc những quả phụ, cô nhi gây ra bởi chiến tranh - làm tất cả để chúng ta đạt được và trân quý công lý cũng như hòa bình lâu bền giữa chúng ta, và với tất cả các quốc gia”.
Marquis George N. Curzon (1859-1925), hiệu trưởng trường Đại học Oxford bình luận về lời kết này như sau: “Được liệt vào sự vẻ vang và quý báu của loài người… tinh hoa tối thuần khiết trong ngôn từ của nhân loại; không, dường như nó thuộc về ngôn từ của Thần thánh”.
-
- Nước Mỹ chọn tín ngưỡng và đạo đức làm nền tảng trên cả pháp luật chính là chọn phương pháp quản lý tốt nhất, phát triển nhanh nhất, vững mạnh nhất... (Ảnh: Wikipedia)
Ở đây có thể thấy, nền tảng cho sự phát triển nước Mỹ chính là tín ngưỡng và đạo đức. Nước Mỹ là một chính quyền có tín ngưỡng, nước Mỹ chọn sự quản chế của đạo đức trên cả sự quản chế của luật pháp. Vẫn biết một quốc gia sẽ chẳng thể phát triển được bền vững nếu không có luật pháp, tuy nhiên pháp luật dẫu có kiện toàn đến đâu cũng chẳng thể quản nổi tâm người. Pháp luật nói cho cùng, chỉ là giải pháp đầy khiếm khuyết khi con người không tự kiểm soát được nhân tâm. Xã hội sẽ bình an, pháp luật sẽ đơn giản nếu ai ai cũng biết tự kiểm soát mình để sống theo những tiêu chuẩn của đạo đức truyền thống. Mỗi người tự ước thúc bản thân mới là hình thức tối ưu của luật pháp và đời sống xã hội.
Nước Mỹ chọn tín ngưỡng và đạo đức làm nền tảng trên cả pháp luật chính là chọn phương pháp quản lý tốt nhất, phát triển nhanh nhất, vững mạnh nhất, đúng đắn nhất và cũng là chọn con đường mà Thần đã an bài cho nhân loại.
Minh Vũ
