Ấu Học Quỳnh Lâm - Bài 20: Trương Lương giẫm chân, ghé tai nói nhỏ

Về sau, câu chuyện của Trương Lương nhặt giày và chuyện Hàn Tín chịu nhục chui háng được lưu truyền qua nhiều thời đại và trở thành mẫu hình của người có trí huệ cao thượng trong đối nhân xử thế.

(Xem lại Bài 1; Bài 2; Bài 3; Bài 4; Bài 5; Bài 6; Bài 7; Bài 8; Bài 9; Bài 10; Bài 11; Bài 12; Bài 13; Bài 14; Bài 15; Bài 16; Bài 17; Bài 18; Bài 19; Bài 20;)

Nguyên văn chữ Hán

漢張良躡足附耳，東方朔洗髓伐毛. (*)

Hán Việt

Hán Trương Lương niếp túc phụ nhĩ, Đông Phương Sóc tẩy tủy phạt mao.

Bính âm

Hàn zhāng liáng niè zú fù er, dōng fāng shuò xǐ suǐ fá máo.

Giải thích từ ngữ

(1) 张良 Trương Lương: Vị khai quốc công thần thời kỳ đầu nhà Hán, tự là Tử Phòng. Ông tổ năm đời là Hàn Tương, sau khi Tần diệt Hàn, Trương Lương đã bất ngờ tấn công Tần Thủy Hoàng bằng một chùy sắt lớn ở Bác Lãng Sa, sau khi thất bại, ông tháo chạy đến Hạ Bì, gặp được ông lão trên cây cầu truyền cho “Thái công binh pháp”, sau phò tá Lưu Bang bình định thiên hạ, và được phong làm Lưu Hầu.
(2) 蹑足 niếp túc: Giậm chân. 蹑，踩、踏 đều cùng nghĩa.
(3) 附耳 phụ nhĩ: Nói với giọng nhỏ, miệng gần tai. Phụ là rất gần.
(4) 东方朔 Đông Phương Sóc: là người Yếm Thứ, Bình Nguyên thời Tây Hán, tự Mạn Thiến (tên chữ là Mạn Thiến). Ông giỏi kể chuyện cười, tính cách hóm hỉnh, hài hước và thường châm biếm Võ Đế. Ông giỏi thơ phú.
(5) 洗髓 tẩy tủy: rửa sạch cốt tủy.
(6) 伐毛 phạt mao: Cắt bỏ râu tóc cũ. Phạt, gọt đi, hoán trừ.

Chú thích:
(*): Trong câu này, Hoàng Mi Ông tẩy tủy phạt mao, chứ không phải là Đông Phương Sóc, cho nên có một số phiên bản còn gọi là “Hoàng Mi Ông tẩy tủy phạt mao”.

Dịch nghĩa

Vào thời nhà Hán, Trương Lương bí mật giẫm lên chân Lưu Bang, thì thầm vào tai khuyên Lưu Bang; Đông Phương Sóc nghe Hoàng Mi Ông nói, ông ấy 3000 năm mới tẩy tủy một lần, 2000 năm thay da đổi tóc một lần.

Đọc sách bút đàm

Hôm nay, chúng ta sẽ học về tâm đại Nhẫn, chính vì có tâm đại Nhẫn nên Trương Lương mới đắc được Thiên thư binh pháp, đồng thời trở thành thiên tài về chiến lược binh pháp lưu phương bách thế. Hán Cao Tổ Lưu Bang khen ngợi ông rằng: “Vận trù duy ác chi trung, quyết thắng thiên lý chi ngoại”, ý là vận trù (mưu tính) trong màn trướng mà (có thể) quyết định chiến thắng ở ngoài nghìn dặm. Câu này đã được lưu truyền qua nghìn đời.

Câu chuyện của Trương Lương và câu chuyện Hàn Tín “chịu nhục chui háng” đã giải thích và lưu lại văn hóa Nhẫn cho đời sau. Ở đây chúng ta chủ yếu sẽ nói về tâm đại Nhẫn của Trương Lương.

Trương Lương dùng chùy sắt tấn công Tần Thủy Hoàng nhưng thất bại, bị treo thưởng truy nã, nên đành phải mai danh ẩn tích, tháo chạy đến ở ẩn tại Hạ Bì (nay là phía Bắc Tuy Ninh, Giang Tô). Một hôm, Trương Lương đang đi thong thả trên cầu Nghi Thủy thì gặp một ông lão áo thụng, áo ngắn, khi ông đi đến gần bên Trương Lương, thì cố ý đánh rơi giày xuống cầu, rồi ngạo mạn sai Trương Lương: “Tiểu tử, xuống nhặt giày cho ta!”

Trương Lương sửng sốt, nhưng vẫn lập tức giúp ông lão lấy giày lên. Sau đó, ông lão lại co chân lên và ra lệnh cho Trương Lương xỏ giày vào cho ông. Trương Lương cũng quỳ xuống, cẩn thận giúp ông lão xỏ giày vào. Ông lão không cảm ơn, chỉ mỉm cười bỏ đi. Trương Lương bị sỉ nhục nhưng không hề tức giận, ông lão đột nhiên quay lại phía cây cầu và nói lớn: “Cậu tiểu tử này có thể dạy dỗ”. Rồi ông hẹn sáng sớm 5 ngày sau sẽ gặp Trương Lương ở đầu cầu. Trương Lương không hiểu ý, nhưng vẫn cung kính đồng ý.

Năm ngày sau, khi gà gáy báo sáng, Trương Lương vội vã chạy đến cây cầu. Không ngờ, ông lão đã đợi sẵn ở đầu cầu từ lâu, vừa nhìn thấy Trương Lương liền giận dữ mắng: “Sao lại thất hẹn với lão phu, 5 ngày nữa hãy quay lại!”

Nói rồi ông liền bỏ đi. Kết quả là Trương Lương lần thứ hai cũng chậm hơn ông lão một bước. Lần thứ ba, Trương Lương chỉ đơn giản đến cây cầu chờ vào giữa đêm. Ông đã Nhẫn nhịn chịu đựng khảo nghiệm về tinh thần khiến ông lão cảm động, vì vậy ông lão đưa cho ông cuốn sách, nói: “Hãy đọc cuốn sách này có thể làm thầy của đế vương, 10 năm sau thiên hạ loạn lạc, ngươi có thể sử dụng cuốn sách này để gây bang dựng quốc; 13 năm sau lại đến gặp ta.” Nói xong ông liền lướt đi mất. Ông lão này chính là cao nhân huyền bí Hoàng Thạch Công, hay còn được gọi là “di thượng lão nhân” (ông lão ở Di Kiều hay ông lão trên cây cầu).

Trương Lương lấy làm kinh ngạc, lúc bình minh lên nhìn qua quyển sách, thì chính là “Thái công binh pháp”, từ đó Trương Lương ngày đêm nghiên cứu binh thư, chớp mắt đã đến sự kiện trọng đại trong thiên hạ, cuối cùng ông trở thành một người am hiểu sâu sắc về thao lược-tài làm tướng dùng binh giỏi, và là một “thiên tài thao lược” túc trí đa mưu.

Vẽ trên lối đi dạo của Di Hòa Viên-Cung điện mùa hè ở Bắc Kinh: Trương Lương xỏ giày cho Hoàng Thạch Công. (Phạm vi công cộng)

Tô Thức từng nói: “Thời xưa, người được xưng là một chí sĩ hào kiệt, nhất định là người có tiết tháo hơn người, có thể nhẫn chịu được những điều mà người bình thường không thể chịu được. Người bình thường bị sỉ nhục, liền rút ​​kiếm ra đấu, đây không phải là người dũng cảm. Trên thế gian này, có một dạng người thực sự dũng cảm là không hoảng sợ khi gặp tình huống bất ngờ, vô cớ xúc phạm mà không tức giận. Tại sao lại có thể như vậy? Bởi vì người đó có hoài bão lớn và mục tiêu cao hơn”.

Ông tin rằng, Hoàng Thạch Công đã làm khó dễ Trương Lương để điểm ngộ ông ấy, chuyện nhỏ không nhẫn được thì hỏng kế hoạch lớn. Tính khí nóng nảy, ắt không thành đại sự. Cho nên sau này, ông có thể bình tĩnh thanh thản, không bị sân hận chi phối mà mất lý trí.

Về sau, câu chuyện của Trương Lương nhặt giày và chuyện Hàn Tín chịu nhục chui háng được lưu truyền qua nhiều thời đại và trở thành mẫu hình của người có trí huệ cao thượng trong đối nhân xử thế. Nhẫn đã trở thành một yếu tố chính của văn hóa truyền thống Á Đông.

Kể chuyện

Tâm đại Nhẫn của Trương Lương

Sau khi nước Hàn bị nước Tần tiêu diệt, Trương Lương vì không Nhẫn nổi, bán hết gia tài và tìm được một đại lực sĩ. Đại lực sĩ tấn công bất ngờ Tần Thủy Hoàng bằng một chùy sắt lớn ở Bác Lãng Sa, nhưng đòn đánh không chuẩn, chỉ trúng vào xe phía sau, vì vậy Trương Lương bị truy nã. Khi ông tháo chạy đến Hạ Bì, gặp được ông lão trên cầu là Hoàng Thạch Công. Ông lão đã khảo nghiệm Trương Lương nhiều lần, đến khi cảm thấy rằng Trương Lương đã hiểu được bài học giáo huấn về vụ ám sát Tần Thủy Hoàng năm xưa, có thể nhẫn được phẫn nộ nhỏ, thì khi ấy có thể dạy dỗ được, vì vậy ông lão đã truyền cho Trương Lương “Thái công binh pháp”. Trương Lương đã dựa vào cuốn sách thần kỳ này để phò tá Lưu Bang hoàn thành đại nghiệp thống nhất thiên hạ.

Khi nhà Sở và Hán tương tranh, Lưu Bang bị quân Sở bao vây, tình thế nguy cấp, Hàn Tín lúc này đã phá được Tề, sai người gửi thư xin làm vương của nước Tề (quyền quân vương). Lưu Bang rất tức giận khi nhìn thấy bức thư và lớn tiếng mắng: “Ta ngày đêm bị mắc kẹt ở đây, mong chờ Hàn Tín ra tay phò tá. Không ngờ rằng hắn muốn tự mình xưng Vương?”

Trương Lương đã bí mật giẫm lên chân Lưu Bang, kề tai khuyên rằng: “Quân Hán đang gặp tình thế không thuận lợi, chi bằng tranh thủ xu thế này phong Hàn Tín làm vương, đối xử tốt với hắn, để hắn trấn thủ ở đó, để ngăn cục diện phát sinh thay đổi.”

Lưu Bang cũng hiểu ra, liền đổi giọng nói: “Đại trượng phu bình định chư hầu, chính là chân vương, cớ chi lấy quyền quân vương làm gì!”. Lưu Bang liền sai Trương Lương phong Hàn Tín làm vương nước Tề, chiêu mộ quân Hàn Tín để tấn công Hạng Vũ.

Tô Thức cho rằng, chiến thắng của Lưu Bang nằm ở khả năng nhẫn, nhưng mà công phu “Nhẫn chuyện nhỏ, nhẫn vì đại sự” này chính là điều mà Trương Lương đã dạy cho ông.

Tác phẩm “Đông Phương Sóc phụ đào” (“Đông Phương Sóc vác đào) của Lữ Học thời nhà Thanh, cho thấy cuộc hành trình dài leo núi Côn Luân của Đông Phương Sóc, theo truyền thuyết dân gian, ông vì Hán Vũ Đế mà trộm đào ở tiên cung. Bức tranh hiện lưu trữ trong Bảo tàng Cố cung Quốc gia ở Đài Bắc. (Phạm vi công cộng)

Hoàng Mi Ông tẩy tủy phạt mao

Đông Phương Sóc thường đi ngao du khắp thiên hạ, một ngày nọ, ông gặp một bà lão hái dâu bên bờ biển, khi đó có một người tên là Hoàng Mi Ông ở bên cạnh nói với ông rằng: “Bà lão này từng là vợ ta trước đây. Ta đã sống 9000 năm không ăn cơm, chỉ nuốt khí, mỗi 3000 năm tẩy tủy một lần, 2000 năm mới thay da đổi tóc một lần, ta đã ba lần tẩy tủy, năm lần thay tóc”.

Đây là điển cố về nguồn gốc của câu thành ngữ “tẩy tủy phạt mao”, nghĩa là thay đổi hoàn toàn, thay đổi đến tận xương tủy. Có thể hình dung là hoàn toàn thanh trừ những thứ ô uế, hoặc ví như con người được thoát thai hoán cốt, thể hiện ra diện mạo hoàn toàn mới.

Huy Hải
Theo The Epoch Times