Quách Tử Nghi đã cảm phục nhân tâm bằng sự khoan hậu và đức độ của mình. Ngay cả những kẻ cuồng bạo và những kẻ tiểu nhân cũng phải bái phục.
(Xem lại Bài 1; Bài 2; Bài 3; Bài 4; Bài 5; Bài 6; Bài 7; Bài 8; Bài 9; Bài 10; Bài 11; Bài 12; Bài 13; Bài 14; Bài 15; Bài 16; Bài 17; Bài 18; Bài 19; Bài 20;)
Nguyên văn chữ Hán
久不屈茲膝，郭子儀尊居宰相；不為米折腰，陶淵明不拜吏胥。
Hán Việt
Cửu bất khuất tư tất, Quách Tử Nghi tôn cư tể tướng; bất vi mễ chiết yêu, Đào Uyên Minh bất bái lại tư.
Bính âm
Jiǔ bù qū zī xī, guō zǐ yí zūn jū zǎi xiàng; bù wèi mǐ zhé yāo, táo yuān míng bù bài lì xū.
Giải thích từ ngữ
(1) 茲(zī) 膝(xī) Tư tất: Đầu gối. 兹,ở đây. 膝, đầu gối.
(2) 郭子仪 Quách Tử Nghi: danh tướng thời Đường.
(3) 折腰 Chiết yêu: cúi gập người xuống.
(4) 陶渊明 Đào Uyên Minh: Nhà thơ triều Đông Tấn, tự Phù Lượng (có có tên là Tiềm, tự Uyên Minh), tự hiệu là Hi Hoàng Thượng Nhân, Ngũ Liễu Tiên Sinh, được người đời gọi Tĩnh Tiết Tiên Sinh.
(5) 吏(lì) 胥(xū) Lại tư: Một chức quan nhỏ phụ trách văn thư ở địa phương.
Dịch nghĩa
Tiết độ sứ Điền Thừa Tự triều nhà Đường chiếm cứ Hà Bắc, nắm trọng binh, Quách Tử Nghi cử sứ giả đến thuyết phục ông đầu hàng. Điền Thừa Tự đã quỳ về phía Tây và nói: "Tôi đã không cúi đầu quỳ gối trong mười năm, nhưng bây giờ tôi làm điều này vì tôn trọng Quách Tử Nghi"
Đào Uyên Minh nhà Tấn không muốn cúi mình vì năm đấu gạo, từ quan sống ẩn cư, không đến tham hay tiếp đón các quan lại.
Đọc sách bút đàm
Đào Uyên Minh thì chúng ta đều khá quen thuộc, hôm nay chủ yếu nói về danh tướng truyền kỳ triều Đường Quách Tử Nghi.
-
- Bức chân dung của Quách Tử Nghi, từ bức chân dung của Nam Huân Điện nhà Thanh. (Phạm vi công cộng)
Quách Tử Nghi (698-781) phụng sự bốn vị hoàng đế nhà Đường là Huyền Tông, Túc Tông, Đại Tông và Đức Tông, là người nắm quyền quân đội trong tay, và là một nhân vật huyền thoại thời nhà Đường có quyền uy khuynh đảo thiên hạ. Điều không thể tưởng tượng nổi là: Quách Tử Nghi có công cao cái thế mà có thể khiến hoàng đế không nghi ngờ, tiểu nhân cũng không đố kị. Nhờ những chiến công hiển hách của ông trong việc bảo vệ đất nước, Đường Túc Tông đã phong Quách Tử Nghi làm Phần Dương Vương. Phú quý thuận toại như thế này, lẽ nào chỉ là may mắn?
Tất nhiên là không, Quách Tử Nghi không chỉ khoan hậu nhân nghĩa, cả đời chính trực rộng mở, mà còn sở hữu trí tuệ phi thường. Nhân cách hoàn hảo của ông đã trở thành hình mẫu cho các văn quan võ tướng trong các triều đại trước đây.
Trí tuệ và khoan dung phi thường
Phủ đệ của Phần Dương Vương nằm ở làng Thân Nhân, Trường An, thường mở cửa, cho phép quan lại cấp dưới và người tạp dịch ra vào tự do, không ai hỏi han.
Có lần, một viên võ tướng đi trấn giữ biên cương, đến Vương phủ từ biệt Quách Tử Nghi, thấy phu nhân và con gái của Quách Tử Nghi đang chuẩn bị trang điểm, sai Quách Tử Nghi đi lấy khăn và nước cho họ, y như sai một người hầu.
Các con của Quách Tử Nghi đã nhiều lần khuyên nhủ ông: "Cha có công lao hiển hách mà lại không tôn trọng bản thân, bất kể người sang hèn cao thấp đều có thể ra vào điện đường, quan sát phòng ngủ. Chúng con cho rằng những quyền thần như Y Doãn và Hoắc Quang cũng sẽ không làm thế này".
Quách Tử Nghi cười nói: "Các con không hiểu dụng ý của ta. Ta có năm trăm con ngựa ăn cỏ của triều đình, hàng ngàn quân lính ăn lúa gạo của triều đình. Vị trí của ta lên cũng không được, xuống cũng không có đường lùi. Nếu ta vây kín cổng cao tường, không tiếp xúc với người bên trong và bên ngoài triều đình. Một khi kết thù oán với ai đó, có người vu cáo cho rằng ta không tuân theo phép tắc của kẻ bề tôi, thế thì những kẻ tham lam mưu đồ danh lợi, hãm hại hiền năng cũng sẽ cùng họ thúc đẩy thành chuyện thị phi. Khi đó, cửu tộc nhà họ Quách của chúng ta sẽ thịt nát xương tan, hối hận thì cũng không kịp nữa. Hiện nay, ta thẳng thắn vô tư mở rộng cửa cho ra vào; bốn phía cổng đều rộng mở, có người muốn sàm ngôn phỉ báng thì cũng không có cách nào! ”
Các con trai đều khâm phục sự sáng suốt và lòng bao dung của Quách Tử Nghi.
Quân tử thản đãng cảm hoá tiểu nhân
Quách Tử Nghi đã cảm phục nhân tâm bằng sự khoan hậu và đức độ của mình. Ngay cả những kẻ cuồng bạo và những kẻ tiểu nhân cũng phải bái phục. Tiết độ sứ Ngụy Bác là Điền Thừa Tự nắm binh quyền trong tay, kiêu ngạo và ngỗ ngược, ngạo mạn và hung ác với người, không có phép tắc lễ tiết. Vì Điền Thừa Tự chiếm cứ Hà Bắc nên Quách Tử Nghi đã phái sứ giả đến thuyết phục ông đầu hàng. Không ngờ Điền Thừa Tự nhìn về phía Tây nơi Quách Tử Nghi đang ở, chỉ vào đầu gối của mình và nói với sứ giả rằng: “Đầu gối của ta đã mười năm không quỳ trước người khác, vậy mà hôm nay, ta nguyện quỳ bái lễ Quách Công”.
-
- Bức tranh thể hiện một phần “Miễn trụ đồ" của Lý Công Lân thời Bắc Tống. Mô tả sự kiện Quách Tự Nghi, một danh tướng thời nhà Đường, đã sử dụng tài đức của mình để thuyết phục quân Hồi Hột xâm lược. (Phạm vi công cộng)
Một năm nọ, mộ tổ tiên của gia tộc họ Quách bị trộm. Đó là một sự xúc phạm cực lớn. Khi đó, người ta nghi ngờ đó chính là thái giám Ngư Triều Ân, vì căm hận Quách Tử Nghi nên đã bí mật sai người đào mộ tổ nhà họ Quách. Mọi người đều rất lo lắng triều đình nổi phong ba, vì trong tay Quách Tử Nghi cầm binh quyền lớn.
Không ngờ, Quách Tử Nghi lại vô cùng độ lượng, ông nói với Hoàng đế rằng, mình cầm quân đã lâu, trong đám binh sĩ hẳn là có người đã phá mồ mả tổ tiên của người khác, vì vậy ngày nay việc mộ tổ tiên của chính mình bị đào chính là sự khiển trách của Thượng Thiên, không phải do con người tạo ra.
Một lần nữa, Ngư Triều Ân mời Quách Tử Nghi đến một bữa tiệc, thuộc hạ của Quách rất căng thẳng, nói rằng Ngư sẽ gây bất lợi cho ông, nên bộ tướng muốn trang bị đầy đủ vũ khí để hộ tống ông. Quách Tử Nghi từ chối lòng tốt của thuộc hạ, chỉ mang theo vài đứa hài đồng đến dự yến tiệc.
Ngư Triều Ân rất ngạc nhiên hỏi ông: “Tại sao xe ngựa theo sau ông ít vậy?”
Quách Tử Nghi kể cho Ngư nghe những lời đồn đại và ý kiến của bộ tướng. Ngư Triều Ân thở dài: "Nếu không phải vì đại nhân anh minh, làm sao có thể không nghi ngờ tôi?"
Cuối cùng, ngay cả tiểu nhân như Ngư Triều Ân cũng bị cảm hóa bởi tấm lòng độ lượng và chính trực rộng mở của Quách Tử Nghi.
Vì vậy, nhân cách Quách Tử Nghi là hình mẫu để trẻ em học tập.
Kể chuyện
Thi nhân Đào Uyên Minh ẩn dật
Đào Tiềm, tự Uyên Minh, là chắt của Đào Khản nhà Đông Tấn. Ông bản tính ôn lương đôn hậu, coi nhẹ danh lợi. Khi còn trẻ, ông có chí tế thế của Nho gia, nhưng do tình hình rối ren nên dù đã nhiều lần làm quan nhưng ông chỉ làm những chức quan nhỏ có tính chất trợ giúp như Châu tế tửu và Tham quân… Ông thấy hết những nóng lạnh hiện thực, tranh quyền đoạt lợi chốn quan trường. Đào Uyên Minh là người chính trực, thế là ông ba lần từ chức.
-
- Bức tranh Về đi thôi hề, đến suối trong ngâm thơ” thơ Đào Uyên Minh, tranh của Lý Tại đời Minh (Phạm vi công cộng)
Bốn mươi mốt tuổi, một lần nữa bị cuộc sống thúc ép, ông trở thành quan Bành Trạch Lệnh. Một ngày nọ, viên Đô Bư trong quận đến Bàng Trạch để kiểm tra, một viên tiểu lại trong quận, người am hiểu văn hóa chốn quan trường đã nhắc nhở ông mặc quan phục hành lễ bái kiến. Đào Uyên Minh không quen tâng bốc xu ninh, liền thở dài nói: “Ta làm sao lại có thể vì chút lương bổng ít ỏi 5 đấu gạo này mà khom lưng cúi gối phụng sự những kẻ tiểu nhân đó!”
Nói xong, ông liền kiên nghị từ quan quy ẩn, tại vị hơn tám mươi ngày. Trong hai mươi năm còn lại, ông từ mình cày ruộng làm vườn, không ra làm quan nữa, đồng thời ông đã để lại nhiều bài thơ với phong cách độc đáo và trở thành "ổng tổ của thơ ẩn dật". Một đời thanh cao tiết tháo, ông được thế nhân gọi là "Tĩnh Tiết tiên sinh".
Đào Uyên Minh thường ngời một mình tựa vào cửa sổ phía Bắc vào tháng 5, tháng 6, để hưởng thụ những cơn gió mát lành, hoặc mở sách đọc và có được sở đắc. Ông tự xưng là "Hy Hoàng thượng nhân", sống một cuộc sống nhàn nhã. Ông tuy không hiểu âm nhạc nhưng lại có một cây đàn cầm không có dây, mỗi khi uống rượu vui vẻ với bạn bè, ông đều vuốt đàn và nói: "Đãn thức cầm trung thú, hà lao huyền thượng thanh!” (Chỉ cần thể ngộ ra ý nghĩa đích thực trong đàn, thì cần gì phải nhọc sức gảy dây đàn)
-
- Bức tranh "Hổ khê tam tiếu đồ" thời Tống. Ba người trong tranh là Huệ Viễn pháp sư, Đào Tiềm và Đạo sĩ Lục Tu Tĩnh. (Phạm vi công cộng)
Đương thời, Pháp sư Huệ Viễn ở chùa Đông Lâm ở Lư Sơn tiễn khách chưa bao giờ đi qua con suối Hổ Khê trước chùa. Một lần, Đào Tiềm và Đạo sĩ Lục Tu Tĩnh đến thăm ông, cả ba trò chuyện rất vui vẻ. Khi Pháp sư Huệ Viễn tiễn khách, bất tri bất giác đã đi qua suối Hổ Khê. Đúng lúc này, họ nghe thấy tiếng hổ gầm, cả ba người nhìn nhau cười lớn và từ biệt. Người đời sau đã xây Tam Tiếu Đình ở đây, và lưu truyền bức tranh “Hổ khê tam tiếu đồ”.
Huy Hải
Theo Epoch Time
