Hôm thứ Ba (14/1), Iran cho biết đã tiến hành bắt giữ một số nghi phạm liên quan tới vụ bắn rơi máy bay chở khách Ukraine tuần trước gây thiệt mạng tất cả 176 hành khách, theo hãng tin AP.
Thông báo này được đưa ra trong bối cảnh cơn giận dữ và sự phản đối của người Iran trong những ngày gần đây về việc máy bay bị bắn hạ vào thứ Tư tuần trước và những nỗ lực rõ ràng nhằm che đậy nguyên nhân vụ tai nạn của các quan chức cấp cao Iran.
Iran ban đầu bác bỏ các cáo buộc bắn hạ máy bay. Chỉ tới thứ Bảy, 3 ngày sau vụ tai nạn, đối mặt với bằng chứng chắc chắn cho thấy Vệ binh Cách mạng đã bắn nhầm máy bay, thì họ mới thừa nhận.
Phát ngôn viên của cơ quan tư pháp Gholamhossein Esmaili cho biết: “các cuộc điều tra mở rộng đang diễn ra và một số cá nhân đã bị bắt giữ”. Tuyên bố của ông trên trang web của cơ quan tư pháp không cho biết số lượng cũng như tên tuổi của những người bị bắt.
Tổng thống Iran hôm thứ Ba cũng kêu gọi thành lập một tòa án đặc biệt để điều tra vụ việc.
“Cơ quan Tư pháp nên thành lập một tòa án đặc biệt với một thẩm phán uy tín và các chuyên gia. Đây không phải là sự việc thông thường. Cả thế giới sẽ dõi theo phiên tòa này”, Tổng thống Hassan Rouhani nói trong một bài phát biểu trên truyền hình ở Iran.
Ông Rouhani gọi vụ việc là một sai lầm “đau đớn và không thể tha thứ”, ông hứa rằng chính quyền của ông sẽ theo đuổi vụ việc bằng mọi giá.
-
- Đống đổ nát của chiếc máy bay Boeing 737-800 của hãng hàng không quốc tế Ukraine tại hiện trường vụ tai nạn ở Shahedshahr, phía tây nam thủ đô Tehran, Iran (Photo by ROUHOLLAH VAHDATI/ISNA/AFP via Getty Images)
“Trách nhiệm không chỉ thuộc về một người, mà có cả những người khác liên quan và tôi muốn vấn đề này được giải thích một cách trung thực”, ông nói.
Ông kêu gọi chính quyền “giải thích toàn bộ sự việc cho dân chúng”.
Tổng thống Rouhani không có quyền kiểm soát đối với tư pháp hoặc quân đội, cả hai đều nằm dưới sự giám sát trực tiếp của nhà lãnh đạo tối cao Iran, Ayatollah Ali Khamenei.
“Đối với người dân của chúng tôi dù là bất kỳ ai, ở bất kỳ vị trí nào gây ra lỗi này đều phải bị trừng phạt. Điều quan trọng nhất là mọi người phải chắc chắn rằng những sự cố như vậy sẽ không xảy ra lần nữa”, ông Rouhani nói.
Iran đã bắn hạ máy bay khi khi họ phóng tên lửa đạn đạo vào hai căn cứ quân sự của quân đội Mỹ ở Iraq để trả đũa cuộc không kích của Mỹ tiêu diệt tướng Qassem Soleimani ở Baghdad.
Ông Rouhani cho rằng sự thừa nhận của chính phủ về vụ việc Iran đã bắn hạ máy bay là “bước tốt đẹp đầu tiên”.
Ông nói thêm rằng các chuyên gia Iran đã lấy được hộp đen của máy bay Ukraine bị bắn hạ và đã gửi nó đến Pháp để phân tích.
Theo các quan chức, chiếc máy bay trên đường tới thủ đô Kiev của Ukraine, chở 167 hành khách và 9 thành viên phi hành đoàn từ nhiều quốc gia, bao gồm 82 người Iran, 57 người Canada - trong đó có nhiều người Iran mang 2 quốc tịch, và 11 người Ukraine. Trong số các hành khách có một số trẻ em, bao gồm một trẻ sơ sinh.
Cuối tuần qua, tướng Amir Ali Hajizadeh, chỉ huy không lực của lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran, cho biết đơn vị của ông chịu trách nhiệm hoàn toàn cho việc bắn nhầm máy bay. Ông nói khi biết tin về sự cố máy bay “Tôi ước mình đã chết đi”.
-
- Tướng Amir Ali Hajizadeh,chỉ huy không lực của lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (ATTA KENARE/AFP via Getty Images)
Vụ việc đã dấy lên câu hỏi về lý do tại sao Iran không đóng cửa sân bay quốc tế hoặc không phận vào ngày họ tấn công trả đũa quân đội Mỹ.
Vụ bắt nhầm và sự thiếu minh bạch xung quanh nó đã khơi dậy sự giận dữ của người dân Iran với nhà lãnh đạo của đất nước. Các video trực tuyến xuất hiện cho thấy lực lượng an ninh đã bắn đạn thật và đạn hơi cay để giải tán các cuộc biểu tình trên đường phố.
Hôm thứ Ba (14/1), cơ quan tư pháp của Iran cho biết 30 người đã bị giam giữ trong các cuộc biểu tình, và một số người đã được thả.
Chính quyền Iran đã bắt giữ Đại sứ Anh Rob Macaire vào tối thứ Bảy (11/1). Ông cho biết ông đã tham gia một buổi thắp nến cầu nguyện cho các nạn nhân trong vụ bắn máy bay Ukraine và rời đi ngay khi đám đông hô các khẩu hiệu và biến thành cuộc biểu tình.
Bộ Ngoại giao Iran đã triệu tập đại sứ Anh vào Chủ nhật (12/1) để quả quyết sự hiện diện của nhà Đại sứ tại một cuộc biểu tình bất hợp pháp. Đến lượt mình, Anh đã triệu tập đại sứ Iran vào Thứ Hai (13/1) để truyền đạt sự phản đối mạnh mẽ của mình về vụ bắt giữ cuối tuần.
Trong bối cảnh căng thẳng, Anh, Pháp và Đức đã tăng áp lực lên Iran vì liên tục vi phạm hiệp ước hạt nhân.
Hôm thứ Ba (14/1) các nhà lãnh đạo của ba quốc gia đã kích hoạt cơ chế giải quyết tranh chấp trong thỏa thuận hạt nhân Iran. Họ nói trong một tuyên bố rằng họ "không còn lựa chọn nào khác, vì hành động của Iran khiến chúng tôi lo ngại rằng Iran không thực hiện các cam kết của mình." Bộ Ngoại giao Iran cảnh báo về một “phản ứng mạnh mẽ và nghiêm trọng” đối với động thái này của châu Âu.
Minh Thanh
