Các chuyên gia nhận định vaccine của Nga và Trung Quốc kém hiệu quả và đầy rẫy những nguy cơ...
Vaccine được coi là thiết yếu để chấm dứt đại dịch COVID-19, thứ đã cướp đi sinh mạng của hơn 845.000 người khắp nơi trên thế giới.
Tuy nhiên, các loại vaccine COVID-19 thử nghiệm của Nga và Trung Quốc đang để lộ dần những khuyết điểm tiềm ẩn. Vaccine Trung Quốc là của công ty CanSino Biologics, nó đang được chấp thuận thử nghiệm trong quân đội ở Trung Quốc. Còn vaccine chống ĐCSTQ của Nga là Sputnik V được phát triển bởi Viện Gamaleya.
Hai loại vaccine này của Nga và Trung Quốc đều phát triển dựa trên các chủng adenovirus (Ad5). Sputnik V của Nga thì còn kết hợp thêm một chủng virus nữa. Do Ad5 là chủng virus gây cảm lạnh thông thường mà nhiều người đã tiếp xúc nên hiệu quả vaccine chống COVID-19 của hai nước này được cho là sẽ bị hạn chế.
Vaccine chống COVID-19 thì đã được chính phủ Putin phê duyệt đầu tháng Tám. Vaccine của Trung Quốc thì đang đàm phán để được phê duyệt khẩn cấp ở một số quốc gia trước khi hoàn thành thử nghiệm giai đoạn 3.
Ad5 một loại trung gian kém hiệu quả
Anna Durbin là một nhà nghiên cứu vaccine tại trường Đại học Johns Hopkins cho biết: “Ad5 làm tôi lo ngại vì rất nhiều người đã có khả năng miễn dịch. Tôi không chắc chiến lược của họ (Nga và Trung Quốc) là gì... có lẽ nó sẽ không đạt được 70%. Hiệu quả hoặc chỉ có thể 40% - cũng tốt hơn là không có hiệu quả gì, cho đến khi có thêm gì đó khác”.
Gamaleya cho biết phương pháp tiếp cận hai loại virus của họ sẽ giải quyết các vấn đề về miễn dịch Ad5. Cả hai nhà phát triển đều có nhiều năm kinh nghiệm và Gamaleya đã phê duyệt vaccine Ebola của Nga dựa trên Ad5. Công ty này và cả CanSino của Trung Quốc đều không trả lời những yêu cầu bình luận.
Nhiều nhà nghiên cứu đã thử nghiệm vaccine dựa trên Ad5 để chống lại nhiều bệnh nhiễm trùng trong những thập kỷ qua, nhưng không có loại nào được đưa vào sử dụng rộng rãi.
Họ sử dụng virus vô hại làm “vật trung gian” để chuyển gen từ virus đích vào cơ thể người, và trong trường hợp này là virus Vũ Hán. Mục đích của việc này là thúc đẩy phản ứng miễn dịch để chống lại virus thực sự.
Tuy nhiên, nhiều người đã có sẵn kháng thể chống lại Ad5, điều này có thể khiến hệ thống miễn dịch tấn công “vật trung gian” thay vì với virus thực sự, SARS-CoV-2. Điều này khiến các loại vaccine này kém hiệu quả.
Một số nhà nghiên cứu đã chọn các Adenovirus thay thế hoặc vật trung gian khác. Đại học Oxford và AstraZeneca điều chế vaccine COVID-19 dựa trên adenovirus của tinh tinh, tránh được vấn đề Ad5. Ứng cử viên của Johnson & Johnson (J&J) thì sử dụng adenovirus type 26 (Ad26), một chủng virus tương đối hiếm.
Tiến sĩ Zhou Xing từ Đại học McMaster của Canada đã làm việc với CanSino về vaccine phòng lao dựa trên Ad5 đầu tiên vào năm 2011. Nhóm của ông đang phát triển vaccine COVID-19 dựa trên Ad5 nhưng ở dạng hít thay cho dạng chích thông thường. Tiến sĩ Zhou Xing cho biết, dạng hít có thể tránh được các vấn đề miễn dịch chống Ad5 đã có từ trước.
Ông cho biết thêm: “Ứng cử viên vaccine của Oxford có lợi thế hơn hẳn so với vaccine CanSino. Đồng thời, tôi cũng lo lắng liều lượng cao Ad5 để làm vật trung gian trong vaccine CanSino có thể dẫn đến gây sốt, làm dấy lên sự hoài nghi về loại vaccine này.”
Tiến sĩ Hildegund Ertl là giám đốc Trung tâm vaccine thuộc Viện Wistar ở Philadelphia cho biết: “Tôi nghĩ rằng, những người không có kháng thể với vaccine, sẽ có được khả năng miễn dịch tốt. Tuy nhiên, rất nhiều người đã có kháng thể với loại vaccine đó rồi”.
Theo các chuyên gia cho biết, ở Trung Quốc và Hoa Kỳ, khoảng 40% số người có lượng kháng thể cao do tiếp xúc với Ad5 trước đó. Ở châu Phi, con số này có thể lên tới 80%.
Rủi ro nhiễm HIV
Một số nhà khoa học cũng lo lắng khi loại vaccine của Nga và Trung Quốc dựa trên Ad5 có thể làm gia tăng cơ hội lây nhiễm HIV. Trong một thử nghiệm năm 2004 về vaccine HIV dựa trên Ad5 của tập đoàn Merck & Co, những người có khả năng miễn dịch từ trước trở nên nhạy cảm hơn với virus gây bệnh AIDS.
Một bài báo năm 2015 đã cho biết tác dụng phụ này có thể chỉ xảy ra với vaccine HIV. Tác giả của bài báo gồm nhiều nhà nghiên cứu, bao gồm Tiến sĩ Anthony Fauci - chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu tại Hoa Kỳ. Đáng chú ý là họ cảnh báo thêm rằng tỷ lệ nhiễm HIV nên được theo dõi trong và sau khi thử nghiệm tất cả các loại vaccine dựa trên Ad5 ở những đối tượng có nguy cơ.
“Tôi sẽ lo lắng về việc sử dụng các loại vaccine đó ở bất kỳ quốc gia nào hoặc bất kỳ quy mô dân số nào có nguy cơ nhiễm HIV. Và Hoa Kỳ là một trong số đó.” - Tiến sĩ Larry Corey, đồng lãnh đạo của Lực lượng đặc nhiệm phòng chống COVID-19 Hoa Kỳ, cũng là nhà nghiên cứu chính trong thử nghiệm của tập đoàn Merck trước đây cho biết.
Vaccine của Gamaleya sẽ được sử dụng làm hai liều: Liều thứ nhất dựa trên Ad26, tương tự vaccine ứng cử viên của J&J và liều thứ hai dựa trên Ad5.
Alexander Gintsburg, giám đốc của Gamaleya, cho biết phương pháp tiếp cận hai “vật trung gian” sẽ giải quyết vấn đề miễn dịch. Alexander Gintsburg cho biết, nó có thể hoạt động đủ tốt ở những người đã tiếp xúc với một trong hai loại adenovirus.
Nhiều chuyên gia bày tỏ sự hoài nghi về vaccine của Nga. Nhất là sau khi chính phủ tuyên bố ý định cung cấp vaccine này cho các nhóm nguy cơ cao vào tháng 10 mà không công bố dữ liệu từ các thử nghiệm quan trọng.
Tiến sĩ Dan Barouch, nhà nghiên cứu vaccine Harvard, người đã giúp thiết kế vaccine của J&J COVID-19 cho biết: “Việc chứng minh tính an toàn và hiệu quả của vaccine là rất quan trọng. Thông thường, các thử nghiệm quy mô lớn có thể không cho kết quả như mong đợi hoặc cần thiết”.
Thiện Đức
- Theo Reuters.
