Hà Nội nhắm vào Alibaba, Netflix và Amazon với một số quy định mới về thuế và giám sát đảm bảo mở rộng cơ sở thuế hợp lý vừa bảo vệ môi trường kinh doanh công bằng cho các doanh nghiệp nội địa kinh doanh sàn giao dịch thương mại tương tự. Tuy nhiên, các nhà phân tích và ông lớn công nghệ lo ngại tính hợp lý và khả thi của công cụ này.
Thất thu thuế từ thương mại điện tử đã luôn là thách thức mà Hà Nội phải vượt qua trong nhiều năm nay, là đề tài của nhiều nghiên cứu và hội thảo trong nước. Nếu có thể thu thuế lành mạnh từ thương mại điện tử, chính phủ vừa mở rộng cơ sở thuế một cách bền vững, vừa có thể quản lý ngoại tệ và bảo vệ người tiêu dùng trong nước.
Tuy nhiên, khó khăn và mong muốn của Việt Nam thực ra cũng là vấn đề toàn cầu về thuế và giám sát với các cá voi công nghệ, kinh doanh trên các nền tảng công nghệ phi biên giới. Trước khi đợi một giải pháp, hay một sự thống nhất toàn cầu, Việt Nam vẫn cần gấp rút bảo vệ người tiêu dùng trong nước khỏi hàng giả, hàng nhái cũng như tạo một sân chơi bình đẳng cho các doanh nghiệp công nghệ trong nước.
Mong muốn
Gần đây, Bộ Tài chính đã đề xuất biện pháp và công cụ thuế nhắm vào các cá voi công nghệ toàn cầu như Alibaba, Amazon, Netflix... , các hãng mà người tiêu dùng Việt ưa thích nhưng lại không phải chịu bất kỳ khoản thuế và giám sát nào từ chính quyền Hà Nội. Đây cũng là lỗ hổng khiến các doanh nghiệp nội địa thất thế trước các ông lớn này. Dĩ nhiên, luôn tồn tại phản đối cho những chính sách như vậy, dù ít hay nhiều, những người phản đối các gọi các quy tắc mà Bộ Tài chính đề xuất là "khó chịu".
Quy định mới được dự thảo dưới dạng thông tư (văn bản hướng dẫn dưới Luật), được Bộ Tài chính ban hành chiểu theo Luật quản lý thuế số 38/2019/QH14. cơ quan này đưa ra dự Thảo thông tư dựa trên dẫn chiếu quy định: “4. Đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số và các dịch vụ khác được thực hiện bởi nhà cung cấp ở nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam thì nhà cung cấp ở nước ngoài có nghĩa vụ trực tiếp hoặc ủy quyền thực hiện đăng ký thuế, khai thuế, nộp thuế tại Việt Nam theo quy định của Bộ trưởng Bộ Tài chính.”
Theo Báo Chính phủ, do đối tượng này là đối tượng mới, đặc thù, phức tạp nên để hướng dẫn quy định tại điều này, dự thảo Thông tư dự kiến quy định về (i) quản lý thuế đối với nhà cung cấp ở nước ngoài không có cơ sở thường trú tại Việt Nam có hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số tại Việt Nam và (ii) Quản lý thuế đối với cá nhân kinh doanh nhận được thu nhập từ nhà cung cấp ở nước ngoài đối với hoạt động kinh doanh thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số.
Đề xuất của Bộ Tài chính được cho là đã giới thiệu một chế độ thu thuế "chặt chẽ hơn" và "gây lo lắng" theo đánh giá của một nhóm thương mại được tài trợ bởi các công ty giống như Apple và thương mại điện tử khổng lồ Nhật Bản Rakuten.
Trong khi Hà Nội đã cố gắng điều chỉnh Big Tech trong nhiều năm - các Big Tech quốc tế ngày một khó tiếp cận vì trụ sở ở nước ngoài trong khi các nền tảng công nghệ mà họ cung cấp và người tiêu dùng Việt Nam sử dụng thì lại hoàn toàn phi biên giới.
Trong trường hợp thuế, các quan chức Việt Nam dự định đến nơi có tiền: ngân hàng.
Dự thảo thông tư yêu cầu các ngân hàng trong nước sàng lọc thông qua tài khoản của khách hàng và khấu trừ thuế đối với bất kỳ khoản thanh toán nào được thực hiện cho các công ty nước ngoài cho các dịch vụ thương mại điện tử và kỹ thuật số. Ví dụ, nếu một người tiêu dùng Việt Nam mua đăng ký Netflix, ngân hàng của họ sẽ khấu trừ một phần thuế và chuyển phần còn lại cho công ty phát trực tuyến của Hoa Kỳ.
Để tránh việc thanh toán được thực hiện theo cách này, các doanh nghiệp bên ngoài Việt Nam sẽ có thể đăng ký với chính phủ thông qua một cổng thông tin điện tử dự kiến sẽ trực tuyến vào cuối năm nay và tự nộp thuế.
Lo ngại và ủng hộ
Tuy nhiên, theo Nikkei Asian, các nhóm doanh nghiệp (đối tượng của dự thảo Thông tư này) đã bày tỏ quan ngại về biện pháp được đề xuất.
"Một số điều khoản trong dự thảo thông tư có liên quan và quá phức tạp, có thể sẽ dẫn đến gánh nặng phức tạp và không cần thiết", Jeff Paine, Giám đốc điều hành của Asia Internet Coalition, có các thành viên bao gồm Airbnb, Yahoo và Line, nhà điều hành ứng dụng trò chuyện của Nhật Bản, cho biết (theo Nikkei Asia)
Netflix nói với Nikkei Asia rằng các cuộc đàm phán với các quan chức Việt Nam về vấn đề này "đang diễn ra".
-
- có khả năng trong ngắn hạn Việt Nam sẽ làm gương cho một hoặc hai con cá voi công nghệ, Matt Lourey, đối tác quản lý tại Acclime, một chuyên gia tư vấn thuế và kinh doanh, cho biết. Ông nói rằng các công ty sẽ tuân thủ các quy định thuế mới, khuyến khích những người chơi nhỏ hơn tuân theo hoặc bị trừng phạt, chẳng hạn như bằng cách chặn các trang web của họ trong nước. (Ảnh: Getty Images)
Người phát ngôn cho biết: “Đó là để các chính phủ quyết định các quy tắc về thuế - và ở mọi quốc gia mà chúng tôi hoạt động, Netflix tôn trọng các quy tắc đó và tuân thủ luật hiện hành”. "Chúng tôi đã gặp và tiếp tục trao đổi với cơ quan thuế Việt Nam về những vấn đề này".
Đề xuất pháp lý khác tập trung vào các nền tảng thương mại điện tử, nền tảng này sẽ buộc phải tạo một chức năng tìm kiếm cho phép chính phủ truy cập vào hồ sơ của họ về các thương nhân bên thứ ba. Ý tưởng là các nhà chức trách có thể tìm kiếm các hồ sơ này khi điều tra cáo buộc bán hàng giả và các hành vi vi phạm khác của các thương gia trực tuyến.
Đề xuất đã đặt ra các câu hỏi về thực thi và quyền riêng tư. Các nhà phân tích cho rằng thật khó thuyết phục khi các công ty thương mại điện tử có thể bị buộc phải phát triển một công cụ tìm kiếm cho chính phủ.
“Tôi chia sẻ những lo ngại về tính khả thi và tính hợp lý của yêu cầu này, đặc biệt là khi quy tắc này áp dụng cho nền tảng xuyên biên giới”, đối tác của Baker McKenzie, ông Trần Mạnh Hùng nói với Nikkei Asia.
Amazon, Lazada của Alibaba và Shopee, thuộc sở hữu của tập đoàn Sea của Singapore, từ chối bình luận trên Nikkei Asia.
Mặc dù vậy, thực tế phát sinh ở Việt Nam hiện nay về hàng giả trên các nền tảng công nghệ trực tuyến là rất lớn. Do thiếu vắng một hệ thống giám sát tốt, người tiêu dùng Việt đang phải gánh chịu hoàn toàn rủi ro này trong khi không có bất kỳ chế tài nào với các vi phạm. Thêm vào đó, chính phủ không thu được một đồng thuế nào từ các hoạt động kinh doanh này của các cá voi công nghệ.
Ông Long Phạm, giám đốc của Access Ventures, công ty đầu tư vào các công ty công nghệ, cho biết các cửa hàng trực tuyến có "vấn đề hàng giả rất lớn" (theo Nikkei Asia). Ông cho biết cũng rất không công bằng đối với các công ty khi thu lợi nhuận từ thị trường gần 100 triệu dân của Việt Nam nhưng ghi nhận lợi nhuận của họ ở các khu vực pháp lý có thuế suất thấp hơn.
Giải pháp toàn cầu về thuế và giám sát
Các quốc gia từ lâu đã cố gắng đạt được sự đồng thuận toàn cầu về việc đánh thuế các tập đoàn công nghệ không bị ràng buộc bởi biên giới, đáng chú ý nhất là thông qua Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Janet Yellen hôm thứ Hai đã kêu gọi áp dụng mức thuế doanh nghiệp tối thiểu trên toàn cầu để ngăn chặn hành vi trốn thuế.
Liên minh Internet khuyến nghị Việt Nam nên đợi kế hoạch của OECD trước khi thực hiện chế độ thu thuế của riêng mình.
Tuy nhiên, có khả năng trong ngắn hạn Việt Nam sẽ làm gương cho một hoặc hai con cá voi công nghệ, Matt Lourey, đối tác quản lý tại Acclime, một chuyên gia tư vấn thuế và kinh doanh, cho biết. Ông nói rằng các công ty sẽ tuân thủ các quy định thuế mới, khuyến khích những người chơi nhỏ hơn tuân theo hoặc bị trừng phạt, chẳng hạn như bằng cách chặn các trang web của họ trong nước.
Google và Facebook, trong số những mục tiêu thường xuyên bị tranh cãi về thuế của Việt Nam, từ chối bình luận.
Ông Pham tại Access Ventures cho biết cả đề xuất về thuế và công cụ tìm kiếm sẽ khiến các công ty nước ngoài phải chịu sự giám sát tương tự mà các đối thủ trong nước đã phải đối mặt.
Ông nói với Nikkei Asia: “Những sự củng cố mới về [các quy tắc] chống hàng giả này sẽ thực sự giúp ích cho các thương hiệu địa phương, cũng như luật thuế mới đang giúp các công ty địa phương giành được thị trường tiêu dùng địa phương bằng cách tạo ra sân chơi bình đẳng hơn”.
Lê Minh
