Theo Reuters, Mỹ và Trung Quốc đã lên tiếng chỉ trích gay gắt các chính sách của nhau trong cuộc đàm phán trực tiếp cấp cao đầu tiên của chính quyền Biden vào thứ Năm vừa qua. Mối quan hệ căng thẳng sâu sắc giữa 2 đối thủ thể hiện rất rõ trong phiên khai mạc cuộc họp ở Alaska.
Cuộc gặp tại Alaska giữa Ngoại trưởng Antony Blinken và Cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan của Mỹ với Ngoại trưởng Vương Nghị và nhà ngoại giao hàng đầu Dương Khiết Trì của Trung Quốc, là sự kiện cấp cao đầu tiên giữa quan chức hai nước, kể từ khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức. Thế nhưng hai bên đã xảy ra bất đồng trong việc xác định cuộc gặp này có phải là "đối thoại chiến lược" hay không. Đó là cơ chế đối thoại thường xuyên từng bị hủy bỏ dưới thời Tổng thống Donald Trump.
Hôm 11 tháng 3 vừa qua, Ngoại trưởng Antony Blinken nói với các nghị sỹ Quốc hội rằng: "Đây không phải là một cuộc đối thoại chiến lược - ở thời điểm này chúng tôi vẫn chưa có ý định tổ chức hàng loạt các chương trình tiếp xúc". Phản ứng về phát biểu này, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên khẳng định, cuộc gặp song phương vào ngày 18 và 19 tháng 3 tới là một cuộc đối thoại chiến lược cấp cao được tổ chức theo lời mời của Mỹ.
Trong cuộc họp, Mỹ đã cáo buộc Trung Quốc cố ý gây sự chú ý truyền thông, công chúng và vi phạm giao thức của cuộc họp, và yêu cầu Trung Quốc chú ý trong hành vi, mặc dù trước đó họ đã bày tỏ hy vọng thiết lập lại mối quan hệ với đại lục.
Trước cuộc đàm phán, Bắc Kinh đã định trước một cuộc họp gây tranh cãi, khi đại sứ của họ tại Washington nói rằng sẽ là ảo tưởng nếu Mỹ nghĩ rằng Trung Quốc sẽ thỏa hiệp.
Bắt đầu qua lại kéo dài rất bất thường trước máy quay, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan đã mở đầu cuộc gặp với nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc Dương Khiết Trì và Ủy viên Quốc vụ Vương Nghị tại Anchorage, ngay sau chuyến thăm của ông Blinken tới các đồng minh Nhật Bản và Hàn Quốc.
“Chúng tôi sẽ… thảo luận về những lo ngại sâu sắc của chúng tôi với các hành động của Trung Quốc, bao gồm ở Tân Cương, Hồng Kông, Đài Loan, các cuộc tấn công mạng vào Hoa Kỳ, cưỡng bức kinh tế của các đồng minh của chúng tôi”, Blinken nói trong các phát biểu thẳng thắn trước công chúng.
Ông nói: “Mỗi hành động này đều đe dọa trật tự dựa trên quy tắc duy trì sự ổn định toàn cầu”.
Phía Trung Quốc đáp lại gay gắt với việc chỉ trích Mỹ đang đấu tranh dân chủ, đối xử kém với người thiểu số, chỉ trích các chính sách ngoại thương và thương mại của nước này. "Mỹ sử dụng lực lượng quân sự đồng thời quyền bá chủ tài chính của mình để thực hiện quyền tài phán dài hạn và đàn áp các quốc gia khác”. “Họ lạm dụng cái gọi là quan niệm về an ninh quốc gia để cản trở trao đổi thương mại bình thường và kích động một số quốc gia tấn công Trung Quốc”. “Tôi xin nói ở đây rằng trước mặt Trung Quốc, Hoa Kỳ không có đủ tư cách để nói rằng họ muốn nói chuyện với Trung Quốc từ một vị thế cường quốc”. “... Phía Hoa Kỳ thậm chí không đủ tư cách để nói những điều như vậy, kể cả 20 năm hay 30 năm trở lại đây, bởi vì đây không phải là cách để cư xử với người Trung Quốc ...", ông Dương nói.
Sửng sốt trước nhận xét của ông Dương, Ngoại trưởng Blinken đã giữ các nhà báo trong phòng để anh ta có thể trả lời.
Ông Sullivan cho biết Hoa Kỳ không tìm kiếm xung đột với Trung Quốc, nhưng sẽ bảo vệ các nguyên tắc và đồng minh của họ.
Điển hình là vài phút phát biểu khai mạc trước các nhà báo cho các cuộc họp cấp cao kéo dài hơn một giờ đồng hồ, và hai phái đoàn đã tranh cãi về thời điểm truyền thông được đưa ra khỏi phòng.
Sau cuộc trao đổi, một quan chức cấp cao của chính quyền Mỹ cho biết Trung Quốc đã ngay lập tức "vi phạm" giao thức đã thỏa thuận, đó là hai phút phát biểu mở đầu của các trưởng phái đoàn.
-
- Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony J. Blinken (CARLOS BARRIA/POOL/AFP / Getty Images)
Quan chức này nói với các phóng viên ở Alaska: “Phái đoàn Trung Quốc… dường như đã có ý định rất lớn, tập trung vào sân khấu công cộng và kịch tính hơn là thực chất”. Ông cho biết Hoa Kỳ sẽ tiếp tục cuộc họp như đã định, đồng thời nhận xét rằng “các bài thuyết trình ngoại giao cường điệu thường nhằm vào khán giả trong nước”.
Trước khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bị các đảng viên Cộng hòa công kích vì lo ngại chính quyền của ông sẽ có cách tiếp cận quá mềm mỏng với Trung Quốc. Nhưng trong những tuần gần đây, các đảng viên Cộng hòa hàng đầu đã đồng ý về việc khôi phục quan hệ với các đồng minh của Mỹ để đối đầu với Trung Quốc, một sự thay đổi lớn từ chiến lược “Nước Mỹ trên hết” của cựu Tổng thống Donald Trump.
Hiện phần lớn các chính sách về Trung Quốc của chính quyền Biden vẫn đang được xây dựng, bao gồm cách xử lý thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc được ban hành dưới thời Trump. Cho đến nay, chính quyền Biden vẫn tập trung chủ yếu vào các giá trị dân chủ và cáo buộc Trung Quốc vi phạm nhân quyền.
Ông Michael McCaul, thành viên Đảng Cộng hòa cấp cao trong Ủy ban Đối ngoại Hạ viện, cho biết hành vi của ông Dương cho thấy Trung Quốc không có kế hoạch thay đổi đường lối của mình.
Ông nói: “Sự hiếu chiến và những lời buộc tội sai trái của họ sẽ là một lời cảnh tỉnh đối với chính quyền Biden về việc họ đang đối phó với ai”.
Washington cho biết chuyến công du châu Á của ông Blinken trước cuộc gặp với các quan chức Trung Quốc, cũng như hoạt động tiếp cận của Mỹ tới châu Âu, Ấn Độ và các đối tác khác, cho thấy Mỹ đã tăng cường sức mạnh để đối đầu với Trung Quốc kể từ khi Biden nhậm chức vào tháng Giêng.
Nhưng hai bên gần như không đạt được sự đồng thuận nào trong các cuộc đàm phán đồng ý với nhau rất ít tại các cuộc đàm phán.
Trước cuộc đàm phán, Mỹ đã đưa ra một loạt các hành động nhắm vào Trung Quốc, bao gồm động thái bắt đầu thu hồi giấy phép viễn thông của Trung Quốc, trát đòi hầu tòa đối với nhiều công ty công nghệ thông tin Trung Quốc vì lo ngại an ninh quốc gia và cập nhật các biện pháp trừng phạt Trung Quốc liên quan đến quyền dân chủ ở Hồng Kông.
Ông Dương đã chất vấn ông Blinken về việc liệu các lệnh trừng phạt được công bố trước cuộc họp là có chủ đích hay không.
“Chà, tôi nghĩ chúng tôi đã nghĩ quá tốt về Hoa Kỳ, chúng tôi nghĩ rằng phía Mỹ sẽ tuân theo các quy trình ngoại giao cần thiết”, ông nói.
Tuy nhiên, trong tuần này, Trung Quốc cho biết họ sẽ bắt đầu xét xử 2 người Canada bị giam giữ vào tháng 12 năm 2018 với cáo buộc làm gián điệp ngay sau khi cảnh sát Canada bắt giữ bà Mạnh Vãn Châu, giám đốc tài chính của công ty thiết bị viễn thông Huawei Technologies, theo lệnh của Mỹ.
Bà Mạnh đang chờ kết quả của vụ án, có thể kết thúc bằng việc bà bị dẫn độ bà sang Mỹ, nhưng Bộ Ngoại giao Trung Quốc bác bỏ điều này và khẳng định rằng thời điểm xét xử có liên quan đến các cuộc đàm phán Anchorage.
Washington cho biết họ sẵn sàng làm việc với Trung Quốc về các chính sách liên quan đến biến đổi khí hậu và đại dịch coronavirus. Ông Blinken cho biết Washington hy vọng Trung Quốc sẽ sử dụng ảnh hưởng của mình với Triều Tiên để thuyết phục nước này từ bỏ vũ khí hạt nhân.
Nhóm lớn nhất đại diện cho những người Duy Ngô Nhĩ lưu vong đã viết thư cho Blinken kêu gọi ông yêu cầu Bắc Kinh đóng cửa các trại cải tạo lao động ở khu vực Tân Cương. Theo các chuyên gia Liên Hợp Quốc, hiện có hơn 1 triệu thành viên của nhóm dân tộc thiểu số Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số Hồi giáo khác đã bị giam giữ ở nơi này.
Ông Blinken đã cam kết nêu vấn đề này ra trong cuộc họp, Bộ Ngoại giao Mỹ cũng đã ủng hộ quan điểm của chính quyền Trump rằng Bắc Kinh đã phạm tội ác diệt chủng ở Tân Cương, điều mà Trung Quốc trước nay vẫn kịch liệt phủ nhận.
Ông Dương cho biết Trung Quốc kiên quyết phản đối việc Mỹ can thiệp vào công việc nội bộ của họ. Ông nói, Mỹ nên giải quyết các vấn đề của riêng mình hơn là can thiệp vào Trung Quốc.
Cả ông Dương Khiết Trì và Vương Nghị đều gợi ý trong các phát biểu gần đây rằng phía Mỹ phải có trách nhiệm trong việc sửa chữa mối quan hệ sau 4 năm cầm quyền của Tổng thống Donald Trump. Họ cũng cho biết đã thúc đẩy Washington tái khởi động các cơ chế đối thoại thường xuyên.
"Chúng tôi yêu cầu Mỹ chấp nhận một thái độ khách quan và phù hợp đối với các mối quan hệ song phương; từ bỏ tâm lý Chiến tranh Lạnh và tư duy tổng bằng không; tôn trọng chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc; ngừng can thiệp vào các vấn đề nội bộ của Trung Quốc", ông Triệu Lập Kiên phát biểu vào hôm 11/3.
Ông Bonnie Glaser, một chuyên gia về châu Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho biết những tuyên bố cứng rắn của cả hai bên trong thời gian chuẩn bị có nguy cơ biến cuộc họp thành một cuộc cáo buộc và đòi hỏi lẫn nhau giữa các bên.
Glaser nói: “Không bên nào được hưởng lợi từ cuộc họp bị đánh giá là thất bại hoàn toàn này”.
Lê Minh
Theo Reuters
