Thị trường chứng khoán Trung Quốc “ảo” đến mức nào?

Kinh tế tăng trưởng giả tạo, nợ doanh nghiệp tư nhân kỷ lục, lợi nhuận ngân hàng giảm, nợ xấu tăng, phá sản nhưng thị trường chứng khoán Trung Quốc vẫn tăng mạnh. Nguyên nhân không chỉ vì tiền dư thừa của thế giới ồ ạt chảy vào trái phiếu Trung Quốc vì lãi suất dương mà còn vì Chính phủ bảo kê và tiết kiệm nội địa bế tắc thổi bong bóng cổ phiếu Trung Quốc…

Chứng khoán Trung Quốc đã tăng trưởng mạnh nhất trong 5 năm qua kể từ lần đạt đỉnh và lao dốc thẳng đứng vào năm 2015 (khi đó dòng vốn ngoại ồ ạt tháo chạy khỏi Trung Quốc). Sự thực là nhiều nhà đầu tư nhỏ lẻ của Trung Quốc đổ xô tham gia vào thị trường chứng khoán đang bùng nổ.

Dù suy giảm trong vài tuần gần đây nhưng thị trường chứng khoán Trung Quốc vẫn là thị trường có mức tăng theo năm gần như cao nhất thế giới (Nguồn: Trading Economics ngày 13/8/2020)

Chính quyền khuyến khích các nhà đầu tư Trung Quốc đổ tiền vào cổ phiếu “rủi ro”

Chỉ số đo lường giá trị trên thị trường của 300 doanh nghiệp hàng đầu niêm yết tại Thượng Hải và Thâm Quyến hiện tăng ở mức 25,66% so cùng kỳ năm 2019, mức tăng trưởng đáng kinh ngạc so với Mỹ và EU trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang chật vật thì thương chiến leo thang thành chiến tranh lạnh với Mỹ, làn sóng phá sản doanh nghiệp, vỡ nợ tư nhân, đổ vỡ khu vực ngân hàng …

Nguyên nhân vì Chính phủ Trung Quốc liên tục phát đi thông điệp sẽ đảm bảo thị trường chứng khoán tăng giá lâu dài.

Anh Ji, 29 tuổi, làm việc trong lĩnh vực đầu tư ở Thâm Quyến cho biết: “Mọi chuyện vẫn chưa kết thúc”. Anh ta cho biết anh ta đã thu về hơn 40% trên hàng trăm nghìn nhân dân tệ mà anh ta đã đầu tư kể từ tháng Hai và dự định mua thêm. "Thái độ của chính phủ ngụ ý rằng họ mong đợi một thị trường tăng giá lâu dài".

Các phương tiện truyền thông nhà nước xác nhận một thị trường tăng giá “lành mạnh” dường như báo hiệu sự hỗ trợ chính thức cho đợt tăng giá, xuất hiện khi Trung Quốc cố gắng loại bỏ tác động kinh tế của đại dịch coronavirus sau khi sản lượng giảm, dự báo tăng trưởng tồi tệ, làn sóng vỡ nợ lan tỏa khắp cả nước.

Tốc độ tăng trên thị trường chứng khoán Trung Quốc gợi nhớ ký ức về bong bóng thị trường chứng khoán vào năm 2015, khi giá cả do nhà nước thúc đẩy, tăng và sau đó sụp đổ một cách ngoạn mục.

Hồi đó, “nếu bạn hỏi bất cứ ai tại sao họ tham gia thị trường, họ đều đưa ra câu trả lời giống nhau, đó là chính phủ muốn thị trường đi lên”, Michael Pettis, giáo sư tài chính tại Đại học Bắc Kinh cho biết. Ông nói thêm rằng năm 2015 bùng nổ cũng đến vào thời điểm mà tốc độ tăng trưởng và lợi nhuận doanh nghiệp đang giảm dần. Có vẻ như các nhà đầu tư Trung Quốc chẳng học được gì từ lịch sử và họ tin rằng luôn có thể kiếm tiền tốt nếu nghe lời chính quyền.

Cô Zhang, một nhân viên văn phòng ở Bắc Kinh ngoài 30 tuổi, cho biết cô đã mất khoảng 1/5 số tiền đầu tư vào năm 2015. Nhưng cuộc phục hồi gần đây đã đẩy cô vào trào lưu tăng giá một lần nữa.

“Tôi đã kiếm được 15% lợi nhuận và sau đó nhanh chóng bán ra thị trường”, cô nói. “Tôi muốn chờ xem liệu có cơ hội để tham gia [một lần nữa] hay không, nhưng lần này tôi sẽ thận trọng hơn”.

Chỉ số CSI 300 tăng theo chiều thẳng đứng, giống hệt với trạng thái bong bóng năm 2015 và cũng được thổi phồng bởi khuyến khích của chính quyền và vay nợ (Nguồn: Trading Economics)

Chaoping Zhu, chiến lược gia thị trường toàn cầu tại JPMorgan Asset Management có trụ sở tại Thượng Hải, nói rằng việc đóng cửa và lo ngại về việc làm đã khiến các hộ gia đình tăng tiết kiệm, hiện có thể đang đổ vào thị trường. Ông chỉ vào dữ liệu từ Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cho thấy tiền gửi hộ gia đình tăng lên 88 nghìn tỷ nhân dân tệ (12,6 nghìn tỷ USD) vào đầu tháng 5, so với mức thấp hơn 82 nghìn tỷ nhân dân tệ vào tháng 12.

“Các hộ gia đình có rất nhiều tiền trong tay và họ đang phải vật lộn để tìm một nơi tốt để đặt số tiền đó”, ông nói. Ông nói thêm rằng lợi nhuận từ các sản phẩm quản lý tài sản đã giảm trong năm nay, trong bối cảnh nới lỏng tiền tệ và một loạt các vụ vỡ nợ.

Một quan chức tại Sở giao dịch chứng khoán Thượng Hải, người không được phép mua cổ phiếu trực tiếp vì các yêu cầu tuân thủ nhưng không muốn bỏ lỡ, cho biết ông đã đầu tư vào quỹ tương hỗ để mua cổ phiếu môi giới chứng khoán. Ông đã kiếm được 40% trong một tuần.

Tuy nhiên, ông nói thêm rằng lợi nhuận của công ty cần được cải thiện nếu không “đà phục hồi sẽ biến mất nhanh chóng khi nó xuất hiện”.

Một số cảm giác hạn chế đó đến từ các bài xã luận trên các phương tiện truyền thông nhà nước, thường được coi là phản ánh ý chí của chính phủ. Tạp chí Chứng khoán Trung Quốc, sau nhiều bài báo quảng bá cho việc hút đầu tư đã phải thận trọng hơn hồi đầu tháng 7 vừa qua khi đề cập đến “bài học bi thảm” về sự biến động của thị trường chứng khoán 5 năm trước.

Không chỉ khuyến khích bằng truyền thông, tiền ngập thị trường do vay nợ, đòn bẩy và nới lỏng quá mức tài khóa - tiền tệ cũng làm thổi phồng thị trường chứng khoán Trung Quốc, hiện đã quá cao so với giá trị thực của nó.

Trong một diễn biến khác, cơ quan quản lý chứng khoán Trung Quốc đã công bố danh sách 258 nền tảng cung cấp tài chính đòn bẩy ký quỹ bất hợp pháp. Nhìn chung, lượng tiền đi vay chính thức trên thị trường đã tăng lên mức cao nhất kể từ năm 2015, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với mức đỉnh của năm đó. Đây chính là lý do khiến thị trường chứng khoán căng phồng, bong bóng phình to và rủi ro lớn.

Phần lớn sự phấn khích đối với cổ phiếu đang được khuấy động trên các nền tảng mạng xã hội, mà theo ông Zhu của JPMorgan, đóng vai trò “rất quan trọng trong việc thúc đẩy tâm lý hưng phấn cho thị trường”.

Trên các ứng dụng như WeChat và Weibo, phân tích biến động cổ phiếu cạnh tranh với các phương tiện truyền thông tài chính chính thức để thu hút sự chú ý. Một chủ sở hữu của tài khoản Weibo với 680.000 người theo dõi trong tuần này đã mô tả một người bạn bắt đầu giao dịch vì anh ta có nhiều tiền và không thấy con đường nào khác để đầu tư.

Bài đăng hỏi: "Câu hỏi thực sự là tại sao thị trường đột nhiên tăng giá”. Tháng trước mọi người có vẻ không quá lạc quan, nhưng bây giờ họ đã chuyển hướng (theo Financial Times).

Trái phiếu Trung Quốc dù rất rủi ro cũng đang bị thổi phồng bởi dòng vốn ngoại dư thừa tràn ngập thị trường và tìm kiếm lợi nhuận ngắn hạn

Các nhà đầu tư nước ngoài đang bị vây chặt bởi trái phiếu chính phủ Trung Quốc. Lợi suất giảm trên khắp Hoa Kỳ và Châu Âu đã thúc đẩy nhu cầu mới đối với nợ của chính phủ trung ương và chính quyền địa phương của Trung Quốc. Nhưng các khoản đầu tư có lợi suất cao hơn thì rủi ro hơn chúng có thể xuất hiện.

Các quỹ nước ngoài đổ xô vào trái phiếu chính phủ Trung Quốc bằng đồng nhân dân tệ đạt mức kỷ lục 4,3 nghìn tỷ nhân dân tệ (860 tỷ USD) trong quý thứ hai của năm. Lãi suất trái phiếu chính quyền địa phương cũng cao không kém. Phát hành trái phiếu địa phương đã tăng 50% cho đến nay vào năm 2020 lên 3,3 nghìn tỷ nhân dân tệ.

Trung Quốc hy vọng chính quyền các tỉnh có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng. Về mặt mọi thứ, có rất ít lý do để không đăng ký mua. Lợi suất trái phiếu chính phủ Trung Quốc kỳ hạn 10 năm ở mức gần 3%. So sánh với 0,59% đối với Kho bạc Hoa Kỳ có cùng kỳ hạn. Đối với các nhà đầu tư cổ phiếu, trái phiếu, vốn đã giảm giá, cũng có tác dụng như một biện pháp phòng hộ trong bối cảnh thị trường chứng khoán Trung Quốc tăng điểm trong năm nay.

Chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu Mỹ và Trung Quốc có thể sẽ không sớm kết thúc. Việc tăng lãi suất của Hoa Kỳ là điều khó khả thi trong khi đất nước này đang chiến đấu với đại dịch. Điều này làm giảm nguy cơ rút vốn đột ngột của các nhà đầu tư nước ngoài mong muốn lợi suất cao hơn.

Tuy nhiên, không nên bỏ qua những rủi ro vốn có trong trái phiếu Trung Quốc. Việc kiểm soát vốn địa phương chặt chẽ có nghĩa là trong trường hợp thị trường xảy ra cú sốc, các nhà đầu tư có thể phải đối mặt với những hạn chế nghiêm trọng về thanh khoản.

Bắc Kinh đã nói rõ rằng họ sẽ không hỗ trợ bảo đảm thanh toán các trái phiếu vay nợ của chính quyền địa phương. Thật khó để đánh giá mức độ tín dụng. Ước tính có khoảng 6 tỷ đô la Mỹ (8,4 tỷ đô la Mỹ) vay ngoại bảng thông qua các phương tiện tài trợ địa phương đó vẫn chưa được giải quyết.

Tuy nhiên, tiền vẫn đổ vào. Trung Quốc hy vọng rằng chính quyền các tỉnh có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thông qua đầu tư cơ sở hạ tầng - vì vậy, mong đợi sẽ có nhiều đợt phát hành trái phiếu chính quyền địa phương hơn. Tỷ lệ nắm giữ trái phiếu chính phủ của người nước ngoài ở Trung Quốc thấp, chưa đến một phần mười tổng số. Có chỗ cho nhiều dòng tiền hơn nữa.

Lợi suất trái phiếu hấp dẫn của Trung Quốc đóng vai trò như một tín hiệu thu hút các nhà đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, các nhà phát hành Trung Quốc cần phải trả lãi suất cao hơn để bù đắp rủi ro.

Tuy nhiên, dòng vốn nước ngoài đầu tư gián tiếp tìm kiếm nguồn lợi nhuận trong ngắn hạn và có thể bán tháo khỏi thị trường vốn Trung Quốc khi rủi ro gia tăng. Tình trạng này đã xảy ra năm 2015 khiến Trung Quốc khan hiếm ngoại tệ, thị trường chứng khoán lao dốc theo chiều thẳng đứng.

Nếu tình trạng này diễn ra một lần nữa, thị trường chứng khoán Trung Quốc khó có thể khôi phục bởi tổng cầu thế giới đang suy giảm trầm trọng do đại dịch virus viêm phối Vũ Hán, kinh tế Trung Quốc đang cạn kiệt do căng thẳng địa chính trị leo thang và đại dịch, rủi ro của nền kinh tế - tài chính đang dần lộ rõ và gây đổ vỡ ngày một lớn. Do vậy, sự suy giảm sau đợt bùng phát chứng khoán lần này của Trung Quốc có thể dẫn tới các đổ vỡ hệ thống, bất ổn xã hội rộng hơn và sâu hơn nhiều so với lần nổ bong bóng thị trường chứng khoán năm 2015.

Lê Minh

Nguồn tham khảo:

https://www.afr.com/markets/debt-markets/chinese-bond-risks-should-not-be-overlooked-20200723-p55epr

https://finanz.dk/state-backed-rally-draws-chinese-investors-into-fickle-stocks/