Tại sao Bắc Kinh lại ‘không thích’ các công ty tư nhân Trung Quốc IPO ở nước ngoài?

Giúp NTDVN sửa lỗi

Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đang muốn ngăn chặn trào lưu IPO ở Mỹ của các công ty Trung Quốc.

Hoa Kỳ và Trung Quốc đang bắt đầu đồng ý về một điều - rằng việc các công ty công nghệ Trung Quốc bán cổ phiếu trên các sàn giao dịch chứng khoán Mỹ có thể sẽ không hiệu quả.

Chỉ vài ngày sau khi công ty gọi xe Trung Quốc Didi Global Inc. - chi nhánh niêm yết tại Mỹ của Didi Chuxing - được IPO tại New York vào đầu tháng này, cơ quan giám sát an ninh mạng của Trung Quốc đã mở một cuộc điều tra về công ty và xóa ứng dụng này khỏi các cửa hàng ứng dụng di động tại đại lục. Cục Không gian mạng Trung Quốc nói rằng cuộc điều tra này là để “bảo vệ an ninh dữ liệu quốc gia và bảo vệ an ninh quốc gia”.

Hậu quả của việc này vô cùng nghiêm trọng. Cổ phiếu niêm yết trên sàn NYSE của Didi đã giảm xuống dưới mức giá IPO. Các nhà đầu tư đã tiến hành 2 vụ kiện ở New York và Los Angeles nhằm buộc tội giám đốc điều hành Didi và các ngân hàng bảo lãnh phát hành của hãng này vì không công bố thông tin về các cuộc điều tra đang diễn ra trước khi Didi niêm yết. Các chuyên gia tài chính đều đặt câu hỏi rằng liệu chứng khoán Trung Quốc còn có thể là tài sản đầu tư được hay nữa không.

Có rất nhiều thứ cần phải làm rõ ở đây. Nhưng có một điều chắc chắn là: trong tương lai, chứng khoán Trung Quốc sẽ không bao giờ được nhìn nhận như trước nữa.

Cuộc đàn áp đối với Didi và những gã khổng lồ công nghệ khác của ĐCSTQ không có gì đáng ngạc nhiên. Sau khi ĐCSTQ tấn công IPO của Ant Group vào năm ngoái, các nhà đầu tư ủng hộ Didi hoặc đã không chú ý hoặc đã không tự rút ra được bài học cho mình.

Chúng ta hãy quay trở lại năm 2000, năm đó, Sina.com (sở hữu Weibo) đã trở thành gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đầu tiên IPO tại Hoa Kỳ.

ĐCSTQ cấm sở hữu nước ngoài trong các ngành mà họ coi là quan trọng đối với an ninh quốc gia, bao gồm cả lĩnh vực công nghệ. Sina đã sử dụng một cấu trúc pháp lý phức tạp liên quan đến một loạt các pháp nhân có lợi ích được cấu trúc đặc biệt (VIE) để lách các quy định của Trung Quốc về sở hữu nước ngoài. Về bản chất, các nhà đầu tư Hoa Kỳ sẽ mua cổ phần của một công ty vỏ bọc có đăng ký tại Quần đảo Cayman hoặc Quần đảo Virgin thuộc Anh (VIE), từ đó nắm giữ các lợi ích kinh tế tổng hợp trong các công ty Trung Quốc thực sự thông qua một loạt các thỏa thuận pháp lý.

Nói cách khác, giống như là tôi sở hữu một công ty và bạn muốn mua lại công ty của tôi. Nhưng thay vì mua đứt cổ phiếu tôi và để bạn thực sự sở hữu công ty, bạn và tôi ký kết một hợp đồng giấy, nơi tôi hứa sẽ chuyển cho bạn tất cả lợi nhuận trong tương lai của công ty một cách vĩnh viễn. Nó không hoàn toàn đơn giản như vậy nhưng là một minh họa dễ hiểu.

Kể từ sau đợt IPO mang tính bước ngoặt của Sina, thông lệ này đã trở thành tiêu chuẩn trong các đợt IPO ra nước ngoài của các gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc kể từ đó, bao gồm Alibaba, JD.com, Baidu và gần đây nhất là Didi.

Một chiếc taxi tự hành của Didi đang thực hiện một cuộc lái thử thí điểm trên đường phố ở Thượng Hải, Trung Quốc vào ngày 22 /7/2020. (HECTOR RETAMAL / AFP qua Getty Images)
Một chiếc taxi tự hành của Didi đang thực hiện một cuộc lái thử thí điểm trên đường phố ở Thượng Hải, Trung Quốc vào ngày 22 /7/2020. (HECTOR RETAMAL / AFP qua Getty Images)

Vì vậy, các cổ đông Mỹ không thực sự sở hữu công ty và không có tiếng nói thực sự hoặc quyền biểu quyết trong công ty thực sự đang kinh doanh ở Trung Quốc. Trường hợp điển hình: các cổ đông lớn của Alibaba là Yahoo và SoftBank đã không có tiếng nói gì khi Alibaba chi tách công ty Alipay rất có giá trị vào năm 2011. Hai cổ đông đặc biệt khó chịu vì hành vi này của Jack Ma được cho là chia tách tài sản, nhưng họ hầu như không có quyền đòi lại.

Đó không phải là vấn đề liệu các nhà đầu tư biết hay không biết sẽ tham gia vào điều gì khi mua các đợt IPO của Trung Quốc. Nhưng thực tế vẫn là cấu trúc VIE này về mặt kỹ thuật là bất hợp pháp ở Trung Quốc; chúng là sự vi phạm trắng trợn luật pháp Trung Quốc. ĐCSTQ đã bỏ qua điều này trong nhiều năm vì nhiều lý do, nhưng thật ngu ngốc khi các nhà đầu tư tin rằng Bắc Kinh sẽ không bao giờ “trở mặt”.

Tuy nhiên, chính những lý do khiến các nhà đầu tư Mỹ rơi vào thế bất lợi về mặt pháp lý cũng khiến các nhà quản lý Bắc Kinh phải bó tay. Trung Quốc không có quyền tài phán đối với Cayman hoặc BVI, và những người sáng lập và giám đốc điều hành của những gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc có thể tạo ra các thực thể nước ngoài khác do họ sở hữu cá nhân để nhận cổ tức và các khoản thanh toán khỏi sự theo dõi của Bắc Kinh, có khả năng né tránh các biện pháp kiểm soát vốn và thuế.

Có tin đồn cho rằng Bắc Kinh đang xem xét kỹ lưỡng cấu trúc VIE. Bloomberg đưa tin rằng Ủy ban Quản lý Chứng khoán Trung Quốc đang yêu cầu các công ty cân nhắc cấu trúc niêm yết ra nước ngoài kiểu VIE để có được sự chấp thuận theo quy định trước khi IPO.

Nhìn vào trường hợp của Didi một cách cụ thể, ĐCSTQ dường như chỉ quan tâm đến vấn đề bảo mật dữ liệu.

ĐCSTQ khao khát giám sát và kiểm soát công chúng của mình. Và trong thời đại thông tin, dữ liệu là vua. Đó là lý do tại sao Bắc Kinh giới thiệu đồng NDT kỹ thuật số. Nhưng họ lại không thể theo dõi tiền mặt luân chuyển và ngay cả dữ liệu thanh toán di động qua Alipay cũng không được chính quyền Bắc Kinh kiểm soát trực tiếp — về mặt kỹ thuật, chúng thuộc sở hữu của công ty.

Didi là ứng dụng gọi xe lớn nhất của Trung Quốc và thu thập dữ liệu khổng lồ như nơi người Trung Quốc sẽ đi và khi nào họ đi. Đạo luật có trách nhiệm giải trình các công ty nước ngoài yêu cầu các công ty Trung Quốc niêm yết tại Hoa Kỳ phải tuân theo các cuộc kiểm toán theo quy định của Mỹ, điều này có thể khiến dữ liệu đó rơi vào tay người Mỹ.

Đừng bận tâm rằng có rất ít cuộc đàm phán đã diễn ra giữa các cơ quan quản lý tài chính của Mỹ và Trung Quốc để hợp tác về việc chia sẻ báo cáo kiểm toán. Nhưng đây là một trong những lý do chính thức của Bắc Kinh để kìm hãm các công ty công nghệ.

Có một số suy đoán rằng Didi đặc biệt ít cởi mở với các cơ quan quản lý Trung Quốc trước khi IPO tại Hoa Kỳ. Tờ Bưu điện Hoa nam Buổi sáng đưa tin rằng cơ quan quản lý bảo mật dữ liệu của Trung Quốc đã yêu cầu công ty trì hoãn việc IPO, nhưng điều này đã bị phớt lờ.

Chúng ta sẽ không thể tham gia vào những cơ chế vận hành có thể diễn ra trong phòng họp của Didi. Bất kể lý do đằng sau cuộc đàn áp là gì, rõ ràng là việc huy động vốn nước ngoài sẽ trở nên khó khăn hơn nhiều đối với các công ty công nghệ Trung Quốc trong tương lai.

Điều này đã khiến cho các đại gia công nghệ Trung Quốc phải chùn bước khi muốn niêm yết tại Mỹ. Ngày 7/7 vừa qua, LinkDoc - một nhà cung cấp dữ liệu y tế của Trung Quốc do Alibaba hậu thuẫn - đã rút khỏi danh sách IPO tại Mỹ.

Đối với các nhà đầu tư bán lẻ Mỹ, quan điểm diều hâu của Trung Quốc về các đợt IPO ra nước ngoài có thể là một may mắn được ngụy trang. Nhưng đối với các công ty đầu tư mạo hiểm (VC) và cổ phần tư nhân (PE) - chẳng hạn những thực thể hậu thuẫn Didi ban đầu như Uber, SoftBank và Mirae Asset Management của Hàn Quốc - họ đột nhiên thấy khó thoát khỏi các khoản đầu tư này. Và nếu không có khoản IPO được đảm bảo ở cuối con đường, liệu các VC và PE có đổ xô sang Trung Quốc ngay từ đầu?

Các cơ quan quản lý Hoa Kỳ đã xem xét việc hủy niêm yết một số công ty Trung Quốc khỏi các sàn giao dịch của Mỹ. Bây giờ có vẻ như Bắc Kinh đang làm công việc này thay cho họ.

Tác giả Fan Yu là một chuyên gia trong lĩnh vực tài chính và kinh tế và đã đóng góp các phân tích về nền kinh tế Trung Quốc từ năm 2015.

Quan điểm được trình bày trong bài viết này là ý kiến ​​của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.

Lê Minh

Theo The Epoch Times



BÀI CHỌN LỌC

Tại sao Bắc Kinh lại ‘không thích’ các công ty tư nhân Trung Quốc IPO ở nước ngoài?