Trước thái độ chần chừ của chính quyền ông Biden và lo ngại việc đảo ngược một số chính sách về đất hiếm và an ninh quốc phòng thời cựu tổng thống Trump, có thể làm tăng quyền lực đất hiếm của Trung Quốc tại Mỹ, đã khiến các học giả Mỹ lo lắng về họa an ninh quốc phòng của Mỹ về vấn đề này.
Các báo cáo gần đây cho rằng Trung Quốc có thể cấm xuất khẩu công nghệ tinh chế đất hiếm gây ra một loạt các lo ngại khác về việc họ gần như bị bóp nghẹt nguồn cung đối với các khoáng sản quan trọng dành cho công nghệ hiện đại. Đó là một mối đe dọa mà chính quyền của Tổng thống Joe Biden cần phải xem xét nghiêm túc.
Mỹ nên gửi một thông điệp tới Trung Quốc bằng cách đẩy nhanh tốc độ làm các nhà thầu quốc phòng Mỹ dứt khỏi sự phụ thuộc của họ vào việc xuất khẩu khoáng sản đất hiếm từ Trung Quốc. Điều đó sẽ gửi đi thông điệp rằng Hoa Kỳ sẽ không để mình bị vùi dập trên vũ đài thế giới.
Đa phần đất hiếm của Mỹ được nhập từ Trung Quốc
Thật vậy, đòn bẩy của Trung Quốc đối với Mỹ là có thật. 80% nguồn cung cấp đất hiếm của Hoa Kỳ đều đến từ Trung Quốc.
Đất hiếm là một chuỗi các kim loại trong Bảng tuần hoàn tương tự như Scandium và Yttrium được sử dụng nhiều trong ngành hàng không vũ trụ. Đó là một tập hợp gồm 17 nguyên tố có tính chất hóa học tương tự và không thể thiếu trong tất cả các loại sản phẩm của thế kỷ 21, từ iPhone, xe điện đến tuabin gió.
Việc cắt nguồn cung cấp có thể có tác động tiêu cực nghiêm trọng đến năng lực quốc phòng của Hoa Kỳ vì đất hiếm đặc biệt quan trọng đối với các hệ thống vũ khí tiên tiến: Một chiếc máy bay chiến đấu F-35 đòi hỏi khối lượng hơn 900 pound chất liệu này; một tàu ngầm lớp Virginia cần nhiều gấp 10 lần, mỗi tàu khu trục AEGIS lớp Arleigh Burke cần 5.200 pound.
Trong khi đất hiếm không phải là đặc biệt hiếm - các mỏ được tìm thấy ở khắp nơi trên thế giới, kể cả ở Mỹ - các chính sách công nghiệp do nhà nước lãnh đạo đã giúp các công ty Trung Quốc chiếm lĩnh thị phần kể từ giữa những năm 1980. Trung Quốc hiện chiếm 2/3 lượng khai thác đất hiếm trên thế giới, 85% là tinh lọc và 90% được khai thác. Ngược lại, Mỹ có một mỏ đang hoạt động và không có công suất xử lý mang quy mô thương mại.
Đất hiếm không hiếm, nhưng quyền lực của Trung Quốc với đất hiếm nhờ sản xuất bẩn [không quan tâm tới môi trường, sức khỏe người dân] và sử dụng đất hiếm như một công cụ mặc cả chính trị, ngoại giao đã leo thang trong hơn một thập kỷ qua.
Bắc Kinh lấy sản xuất quốc phòng của Mỹ làm con tin
Vào năm 2019, Trung Quốc đã đe dọa cắt đứt nguồn cung các nguyên tố được sử dụng trong các tấm màn hình phẳng và các linh kiện điện tử khác này đối với các nhà thầu quốc phòng của Mỹ.
Thời báo Hoàn cầu liên kết với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã lưu ý vào đầu tháng 3 này rằng chính phủ Trung Quốc chưa có kế hoạch ngay lập tức cắt nguồn cung này; tuy nhiên, một nguồn tin cho biết, "Nhưng có thể có hạn chế xuất khẩu trong tương lai", đặc biệt là trong trường hợp chiến tranh.
Sự bất ổn gần đây và việc Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ra lệnh cho Thủy quân lục chiến chuẩn bị chiến tranh có nghĩa là Hoa Kỳ đã tính phải đẩy nhanh việc chuyển hướng của mình khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc đối với các kim loại quý hiếm này vào tháng 11 năm ngoái. Vào tháng 1/2021, ông Tập đã nói với Quân đội Giải phóng Nhân dân (PLA) sẵn sàng cho chiến tranh “bất cứ lúc nào”.
Thoát khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc - Nên tiếp tục con đường đã đi
Mỹ không thể dựa chỉ vào thị trường đó để giải quyết lỗ hổng này. Việc mở các hoạt động khai thác và chế biến mới rất tốn kém và đầy thách thức về mặt kỹ thuật, và Trung Quốc luôn có thể khiến nhiệm vụ này khó khăn hơn bằng cách tăng cường sản xuất và hạ giá xuống mức không có lợi.
Các công ty do chính phủ Trung Quốc điều hành đã móc ngoặc các nhà thầu quốc phòng phương Tây vì họ đã bán các nguyên tố Đất hiếm với giá rẻ. Điều này nhằm mục đích kìm hãm Hoa Kỳ đến mức không thể chống lại sự xâm lược của Bắc Kinh.
Câu hỏi khó hơn là làm thế nào để giải quyết rủi ro cho các công ty Mỹ nếu Trung Quốc cắt giảm nguồn cung, như đã làm trong cuộc tranh chấp năm 2010 với Nhật Bản. Khi chính quyền ông Biden tiến hành đánh giá 100 ngày đối với các chuỗi cung ứng quan trọng của Hoa Kỳ, họ cần đảm bảo rằng việc giải quyết mối đe dọa này là một ưu tiên.
Cựu Tổng thống Donald Trump đã nhìn thấy mối nguy hiểm và đã ký một lệnh hành pháp vào tháng 9 năm ngoái kêu gọi chính phủ liên bang xem xét các giải pháp thay thế bao gồm tăng cường sản xuất trong nước.
“Đất nước chúng ta cần những khoáng sản quan trọng để chế tạo máy bay, máy tính, điện thoại di động, hệ thống phát và truyền tải điện, và các thiết bị điện tử tiên tiến. Mặc dù những khoáng sản này là không thể thiếu đối với đất nước của chúng ta, nhưng hiện tại chúng ta thiếu khả năng sản xuất chúng ở dạng sơ chế với số lượng mà chúng ta cần”, sắc lệnh cho biết. “Các nhà sản xuất Mỹ phụ thuộc vào nước ngoài để cung cấp và sơ chế chúng. Đối với 31 trong số 35 loại khoáng sản quan trọng, Hoa Kỳ nhập khẩu hơn một nửa lượng tiêu thụ hàng năm”.
Lệnh của cựu tổng thống đã kêu gọi mở rộng các nguồn tài nguyên này trong nước.
Ngay từ đầu, Mỹ nên khôn ngoan khi hợp tác với các đồng minh châu Âu và châu Á hơn là cố gắng duy trì toàn bộ chuỗi cung ứng mỏ-nam châm trong nước. Ví dụ: tính đến các mối quan tâm về kinh tế và môi trường, Úc và Canada có thể là các địa điểm khai thác có ý nghĩa hơn. Hoa Kỳ cũng phải làm việc với các đồng minh này để giành quyền kiểm soát các mỏ ở các quốc gia sản xuất như Myanmar và Malaysia để ngăn Trung Quốc ngấu nghiến chúng.
Nhật Bản và Hàn Quốc đã sản xuất các hợp chất và hợp kim đất hiếm. Việc kết hợp một chuỗi cung ứng đa dạng về địa lý trải rộng giữa các quốc gia bè bạn sẽ giúp toàn bộ hệ thống có khả năng chống chịu tốt hơn trước những cú sốc bất ngờ. Nó cũng sẽ giúp các chính phủ tránh được các hỗ trợ lãng phí cho những nỗ lực trùng lặp.
Đồng thời, Mỹ nên tìm cách giảm nhu cầu tổng thể đối với các khoáng chất này. Quốc hội đã phân bổ 800 triệu USD cho nghiên cứu và phát triển đất hiếm trong 5 năm tới, số tiền này cần được chi tiêu một cách khôn ngoan. Ngoài các chương trình nhằm khai thác đất hiếm từ than đá và tro than, các quỹ nên được nhắm mục tiêu vào các phương pháp mới để tái chế khoáng chất từ hàng tấn chất thải điện tử được sản xuất hàng năm, cũng như tìm kiếm các chất thay thế nhân tạo hoặc tự nhiên cho chính các nguyên tố đó. Những nỗ lực như vậy sẽ đặt Mỹ ở vị trí tiên tiến của ngành công nghiệp này và, như nghiên cứu cơ bản thường làm, sẽ tạo ra các doanh nghiệp mới.
Lầu Năm Góc gần đây đã can thiệp khi sử dụng Đạo luật Sản xuất Quốc phòng để giúp tài trợ cho các cơ sở chế biến mới ở California và Texas, đồng thời tích trữ cả khoáng sản thô và nguyên liệu cho nam châm vĩnh cửu. Các dự án mới sẽ cần được hỗ trợ liên tục. Tuy nhiên, nếu thành công, họ sẽ đáp ứng được nhu cầu của quân đội Mỹ.
Sự thù địch và hiếu chiến ngày càng tăng của Trung Quốc khiến việc xây dựng một kho dự trữ quốc gia gồm những thành phần này để hỗ trợ ngành công nghiệp quốc phòng trở thành mục tiêu hàng đầu. Hoa Kỳ và các đồng minh càng sớm giải phóng mình khỏi sự phụ thuộc vào Trung Quốc thì họ càng sớm giải phóng mình khỏi khả năng ĐCSTQ lấy sản xuất quốc phòng làm con tin. Hy vọng rằng chính quyền sẽ coi đây là ưu tiên quốc phòng hàng đầu và hướng tới mục tiêu không còn Trung Quốc vào giữa thập kỷ này.
Tranh thủ sự “chần chừ” của ông Biden để gia tăng quyền lực đất hiếm
Khi Mỹ tìm cách giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc, Trung Quốc lại đang tìm cách củng cố vị thế thống trị của mình - bằng cách điều tiết chặt chẽ hơn các nguồn lực trong nước, đồng thời mở rộng quan hệ với các doanh nghiệp và dự án trên toàn thế giới. Trung tâm của chiến lược toàn cầu đó là Shenghe Resources .
Công ty niêm yết tại Thượng Hải này là một trong số ít các công ty đất hiếm ở Trung Quốc có hoạt động trải dài - liên quan đến mọi phần của chuỗi cung ứng, từ khai thác khoáng sản đến chế biến chúng thành vật liệu cao cấp hơn, đến sử dụng kim loại đã qua xử lý trong các sản phẩm công nghệ cao.
Nó đã tham gia vào các dự án đất hiếm lớn ở nước ngoài, bao gồm ở Hoa Kỳ, Việt Nam, Greenland và Úc - nơi công ty này cũng đang phát triển các quan hệ đối tác mới.
Trong bối cảnh đó, lệnh điều hành sắp tới từ Tổng thống Mỹ Joe Biden - xem xét các chuỗi cung ứng quan trọng của đất nước - dự kiến sẽ bao gồm đất hiếm. Các chuyên gia trong ngành cũng như các chính trị gia đã thúc giục Mỹ hợp tác với các đồng minh như Nhật Bản và châu Âu để chống lại sự thống trị của Trung Quốc.
Mặc dù Washington đã ký kết các thỏa thuận với Úc và Canada để hợp tác về đất hiếm, nước này cũng phải cạnh tranh với một Trung Quốc đang ráo riết theo đuổi các liên minh toàn cầu - và được cho là đang cân nhắc sử dụng các hạn chế xuất khẩu đất hiếm để phá hoại ngành công nghiệp quốc phòng của Mỹ.
Đầu tháng 2 vừa qua, Shenghe đã ký một biên bản ghi nhớ với công ty sản xuất đất hiếm RareX của Úc. Thỏa thuận đặt nền móng cho một liên doanh do Shenghe sở hữu phần lớn và Shenghe đầu tư vào dự án đất hiếm của RareX ở Tây Úc.
Trong khi đó, một cuộc tham vấn cộng đồng đang được tiến hành cho một dự án đất hiếm lớn ở Greenland - nơi Shenghe có cổ phần, và dự án này hy vọng sẽ sớm nhận được giấy phép khai thác từ chính phủ Greenland.
-
- Trung Quốc được xem là "bá chủ" sản xuất đất hiếm REE với sản lượng sản xuất (màu đỏ) nhiều nhất thế giới, vượt trội hơn hẳn các quốc gia khác.
Các quan hệ đối tác đánh dấu nỗ lực kết hợp sâu sắc hơn về chiến lược “ba mục tiêu lớn” - “Liên hiệp lớn” về đất hiếm từ Bắc đến Nam; “Đột phá lớn” về tài nguyên đất hiếm ở nước ngoài; và “Sự phát triển lớn” về tài nguyên quý hiếm - mà Chủ tịch Hu Zesong của Shenghe đã nhấn mạnh vào năm 2017.
Kế hoạch chiến lược của công ty trong hai năm tới liên quan đến việc “củng cố kết quả của các dự án hợp tác ở nước ngoài” để đảm bảo nguồn cung cấp đất hiếm ổn định. Điều này đặc biệt quan trọng đối với Trung Quốc, quốc gia trong những năm gần đây đã trở thành nước nhập khẩu ròng đất hiếm.
Điều này rất quan trọng để thiết lập sức mạnh sản xuất điện tử đối với điện thoại thông minh, pin xe điện và thiết bị quân sự.
Bài phát biểu của ông Hu được đưa ra trong cùng năm mà Shenghe thực hiện một trong những khoản đầu tư quan trọng nhất ở nước ngoài. Nó có 8% cổ phần trong MP Materials - một công ty của Mỹ vận hành mỏ đất hiếm đang hoạt động duy nhất ở Mỹ - mỏ ở California, Mountain Pass.
Mỏ này đã được một tập đoàn bao gồm công ty Shenghe mua lại khi nó bị vỡ nợ vào năm 2017. Điều này giúp đảm bảo quyền của công ty Trung Quốc đối với sản lượng của Mountain Pass .
Theo bản cáo bạch niêm yết của MP được nộp vào tháng 10 năm ngoái, Shenghe hiện là nguồn thu chính của công ty với tư cách là người mua duy nhất đối với tinh quặng đất hiếm của MP - được Shenghe gửi đến Trung Quốc để xử lý. Trong dự báo thu nhập năm 2020 được công bố vào tháng trước, Shenghe ghi nhận rằng cổ phần của mình trong MP là lý do chính giúp họ tăng trưởng gần 200% lợi nhuận ròng so với năm 2019.
Cổ phần của Shenghe trong MP khiến các nhà khoa học của chính phủ Mỹ lo ngại về việc Lầu Năm Góc sẽ cấp vốn cho công ty này. Vào tháng 11/2020, Bộ Quốc phòng Mỹ đã trao thêm cho MP một thỏa thuận đầu tư để thiết lập khả năng chế biến trong nước Mỹ.
Trong khi các nhà đầu tư dường như coi khoản tài trợ của Lầu Năm Góc cho MP như một cuộc bỏ phiếu tín nhiệm quốc gia - cổ phiếu của công ty đã tăng hơn gấp đôi kể từ khi niêm yết ở New York vào tháng 11/2020, và những người khác lo ngại rằng Mỹ sẽ bị Trung Quốc lấn lướt.
Thủy Tiên
NGUỒN TIN THAM KHẢO:
- https://www.centerforsecuritypolicy.org/2021/03/29/chinas-monopoly-on-rare-earth-metals-is-a-critical-national-security-risk/
- https://www.ntdvn.net/ong-lon-dat-hiem-trung-quoc-dang-xay-dung-cac-lien-minh-quoc-te-tren-toan-the-gioi-148006.html
- https://www.ntdvn.net/quyen-luc-dat-hiem-cua-trung-quoc-ban-va-ao-144388.html
