Điểm yếu chí mạng của kế hoạch ‘Made in China 2025’ đã dần lộ rõ

Giúp NTDVN sửa lỗi

Có vẻ như, rất nhiều chính sách, rất nhiều kế hoạch mà Bắc Kinh đã đề ra đang quay trở lại gây trở ngại cho chính họ. Giờ đây, “Sản xuất tại Trung Quốc năm 2025” (Made in China 2025), với trọng tâm là sản xuất để xuất khẩu, cũng là một kế hoạch như thế. 

Thời gian gần đây, nền kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với nhiều biến động khó lường, ví dụ như đại dịch COVID-19, nhân khẩu học già hóa và sự chuyển dịch hoạt động thuê ngoài của phương Tây sang các nền kinh tế khác. Những biến động đó đang là hòn đá tảng trên con đường phát triển của quốc gia có nền kinh tế đứng thứ hai thế giới này.

Kế hoạch Sản xuất tại Trung Quốc đã đánh dấu bước ngoặt lớn trong chiến lược tăng trưởng của đại lục. Kế hoạch này được đưa ra vào cuối những năm 1970 khi Trung Quốc chấm dứt sự cô lập, tham gia vào nền kinh tế toàn cầu. Mục tiêu ban đầu là sản xuất vô số hàng hóa giá rẻ, tương đối đơn giản để xuất khẩu sang các nước phát triển, như quần áo, giày dép, đồ chơi, ... Trong hơn 20 năm, chiến lược đó đã góp phần vào sự phát triển bùng nổ ở Trung Quốc. Vào cuối những năm 1990, những nhà tư tưởng sáng suốt trong giới lãnh đạo Trung Quốc có lẽ đã nhận ra rằng sự tăng trưởng dựa vào xuất khẩu này khiến Trung Quốc dễ bị tổn thương trước Mỹ và các nền kinh tế khác, ngoài ra nó cũng không thể duy trì vô thời hạn. Trước sự thúc giục của họ, Bắc Kinh đã thực hiện bước ngoặt đầu tiên trong chiến lược tăng trưởng của mình. Chính sách mới đã giúp mở rộng nền kinh tế bằng cách tập trung phát triển các ngành sản xuất và dịch vụ trong nước.

Trong khoảng một năm trở lại đây, ông Tập đã tạo ra một bước ngoặt khác trong chiến lược tăng trưởng kể trên. Trái ngược với những năm cuối của thập niên 1990, kế hoạch “Made in China 2025” của ông đặt trọng tâm vào lĩnh vực sản xuất. Nó khác với cách tiếp cận trước đó ở chỗ tập trung vào các sản phẩm phức tạp hơn, ví dụ như xe điện, hàng không vũ trụ, trí tuệ nhân tạo (AI) và thiết bị sinh trắc học. Định hướng xuất khẩu cũ cũng đã quay trở lại, phần lớn sản lượng là để phục vụ nhu cầu trong nước, nhưng mục tiêu của Trung Quốc là trở thành điểm đến của các sản phẩm phức tạp như vậy trên quy mô toàn cầu.

Tập nói rằng ông muốn Trung Quốc, vào cuối năm nay, có thể cạnh tranh với các quốc gia có nền trí tuệ nhân tạo hàng đầu trên thế giới, một cột mốc mà hiện đất nước này đã đạt được rồi. Và ông muốn Trung Quốc thống trị về trí tuệ nhân tạo vào năm 2030.
Ông Tập nói rằng ông muốn Trung Quốc, vào cuối năm nay, có thể cạnh tranh với các quốc gia có nền trí tuệ nhân tạo hàng đầu trên thế giới, một cột mốc mà hiện đất nước này đã đạt được rồi. Và ông muốn Trung Quốc thống trị về trí tuệ nhân tạo vào năm 2030. (Ảnh minh họa: Julien Tromeur/Pixabay)

Một điểm cực kỳ quan trọng là Bắc Kinh, để phục vụ cho cách tiếp cận mới này, đã ngừng khuyến khích mở rộng sản xuất hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Năm ngoái, tỷ phú Jack Ma, người sáng lập công ty tiêu dùng khổng lồ Alibaba Group, đã phàn nàn rằng các ngân hàng quốc doanh của Trung Quốc đang từ chối cho ông vay để mở rộng công ty. Kể từ đó, Bắc Kinh đã dùng quyền lực pháp lý của mình để hạn chế các công ty nội địa khác tăng cường sản xuất kinh doanh. Chẳng hạn, họ đã ngăn cản công ty gọi xe Didi kêu gọi vốn ở nước ngoài, kìm hãm sự phát triển của các công ty gia sư. Kế hoạch này cũng hạn chế sự phát triển của lĩnh vực bất động sản vốn “làm mưa làm gió” một thời, thậm chí còn khuyến khích việc sản xuất theo dây chuyền cũ bên ngoài các khu vực được quy hoạch.

Có thể về lâu dài, các lĩnh vực được nhấn mạnh trong “Made in China 2025” sẽ mang lại lợi ích cho nền kinh tế đất nước, nhưng việc Bắc Kinh đàn áp các khu vực khác lại làm giảm triển vọng tăng trưởng chung. Ví dụ, sản lượng thép của Trung Quốc đã giảm xuống mức thấp nhất trong 15 tháng, sản lượng than cũng vậy. Tình trạng mất việc làm trong những lĩnh vực này đã theo đó lan rộng ra khắp nền kinh tế. Ngành bất động sản thậm chí còn thê thảm hơn: Với tuyên bố rằng "nhà được xây để ở không phải để đầu cơ", chính quyền đã tăng tỷ lệ thế chấp và cấm các công ty cổ phần tư nhân huy động vốn để phát triển khu dân cư. Động thái này đã làm giảm 4% hoạt động xây dựng trong năm nay.

Xây dựng đình trệ đã tác động rất lớn doanh số bán vật liệu, thiết bị và đồ nội thất, đồng thời khiến cho tình trạng mất việc làm trong các lĩnh vực này trở nên trầm trọng hơn. Hậu quả là, các chính quyền địa phương mất nguồn thu đáng kể và khiến nhiều dự án cơ sở hạ tầng đã được dự tính trước trông kém hấp dẫn hơn nhiều so với trước đây. Theo đó, chi tiêu cho cơ sở hạ tầng đã giảm khoảng 10% so với những năm trước.

Việc chi tiêu của các chính quyền địa phương giảm ngay lập tức làm mất tác dụng của các biện pháp tăng trưởng tổng thể. Đồng thời, những dự án xây dựng các tuyến đường bộ, liên kết đường sắt, nhà ở, bến cảng và các cơ sở khác cần thiết cho tăng trưởng dài hạn và phát triển, bao gồm cả các mặt hàng xuất khẩu được ưu tiên trong kế hoạch “Made in China 2025” cũng lần lượt bị dừng lại.

Thoạt nhìn, những khoản cắt giảm này có vẻ không liên quan nhiều đến kế hoạch mới, nhưng thực chất nó sẽ cản trở sự phát triển cho những ngành mà ông Tập và ĐCSTQ đã chọn để tập trung nguồn lực. Đó không phải là điều mà bất cứ ai, đặc biệt là các nhà hoạch định ở Bắc Kinh, có thể lường trước được.

Bối cảnh hiện tại của Trung Quốc gợi nhớ đến lời tuyên bố của nhà kinh tế học vĩ đại người Áo Friedrich von Hayek, rằng không một cá nhân hoặc cơ quan lập kế hoạch nào có thể suy tính được hết tất cả các phương diện liên quan ngay cả trong một nền kinh tế đơn giản, và cách duy nhất là để cho tất cả các bộ phận có thể hỗ trợ lẫn nhau thông qua sự tương tác tự phát của thị trường. Theo đó, những nỗ lực thu hẹp nền kinh tế của Trung Quốc sẽ gây ra tác hại khôn lường, thậm chí là đang chống lại chính nền kinh tế đó.

Tác giả: Ông Milton Ezrati là một biên tập viên cộng tác với The National Interest, một chi nhánh của Trung tâm Nghiên cứu Vốn Con người tại Đại học Buffalo (SUNY), và là kinh tế trưởng của Vested, công ty truyền thông có trụ sở tại New York. Cuốn sách mới nhất của ông là “Thirty Tomorrows: The Next Three Decades of Globalization, Demographics, and How We Will Live” (“Ba Mươi Ngày Mai: Ba Thập Kỷ Tiếp Theo của Toàn Cầu Hóa, Nhân Khẩu Học, và Cách Chúng Ta Sẽ Sống”).

Quan điểm được trình bày trong bài viết này là ý kiến của tác giả và không nhất thiết phản ánh quan điểm của NTDVN.

Lê Minh

Theo The Epoch Times



BÀI CHỌN LỌC

Điểm yếu chí mạng của kế hoạch ‘Made in China 2025’ đã dần lộ rõ