Trước đây, Việt Nam từng phản đối mạnh mẽ khi Lào khởi công các dự án thủy điện trên dòng chính Mekong chảy qua Lào. Vậy làm thế nào Việt Nam có thể vừa mua điện của nước bạn vừa phản đối họ về những tác hại đến môi trường và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam?
Theo Tuổi trẻ thủ đô, thông tin từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết, ngày 9/8 vừa qua, Việt Nam vừa ký kết ba Biên Bản Ghi Nhớ (MOU) để nhập khẩu từ 3.000 đến 5.000 Megawatts điện từ các đập thủy điện của Lào trong vòng 10 năm tới.
EVN cho hay, Việt Nam đến giờ đã khai thác gần như tối đa nguồn tài nguyên thủy điện trong nước, vì thế việc mua điện từ các nhà máy thủy điện tại Lào là cần thiết nhằm bảo toàn an ninh nguồn năng lượng quốc gia. Đồng thời, việc ký kết các hợp đồng mua bán điện đánh dấu bước tiến đáng kể trong quan hệ hữu nghị Việt Nam-Lào.
Tuy nhiên, giới khoa học môi trường lây nay chứng minh các đập thủy điện xây dựng trên dòng chính sông Mekong chảy qua Trung Quốc và Lào gây tác động bất lợi cho hạ nguồn, nhất là Đồng bằng Sông Cửu Long.
Trước đây, Việt Nam từng phản đối mạnh mẽ khi Lào khởi công các dự án thủy điện trên dòng chính Mekong chảy qua Lào. Vậy làm thế nào Việt Nam có thể vừa mua điện của nước bạn vừa phản đối họ về những tác hại đến môi trường và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam?
Trao đổi với RFA, kỹ sư thủy lợi Đỗ Tùng, tham vấn của World Bank cho biết: “Theo tôi biết thì trước đây Việt Nam có phản đối Lào về các dự án Xayaburi và Don Sahong trên dòng chính Mekong. Nhưng sau đó khi Petrovietnam được phép đầu tư vào dự án đập Luang Prabang thì người ta nghĩ rằng Việt Nam đã thay đổi lập trường, nghĩa là từ vị trí phản đối những dự án trên sông Mekong do tác hại đến đồng bằng sông Cửu Long, trở thành vị trí nhà đầu tư vào việc xây dựng một dự án lớn như đập Luang Prabang”.
“Lập luận của Việt Nam lúc đó là nếu không tham gia thì dự án sẽ được Trung Quốc xúc tiến, và như vậy thiệt hại sẽ nhiều hơn về phía Việt Nam”.
-
- Thủ phạm chính hạ sát Mekong đã lộ mặt - chính là 11 đập thủy điện Trung Quốc. (Ảnh chụp màn hình)
Nhưng khi làm như vậy, theo ông Tùng, “Việt Nam tự đặt mình vào thế có thể nói là nhập nhằng, không có lập trường dứt khoát trong việc bảo vệ Đồng bằng Sông Cửu Long, nơi có gần 20 triệu dân sinh sống”.
“Công nghệ thủy điện đang trở thành lỗi thời, ngoài các vấn đề về môi trường và sinh thái, thủy điện không còn tính cạnh tranh kinh tế so với các dạng năng lượng tái tạo khác”. Và việc “mua điện từ các nhà máy thủy điện Lào cũng là một hình thức ủng hộ kỹ nghệ thủy điện của quốc gia này, làm cho họ mạnh hơn và tạo động lực để họ xây dựng thêm nhiều dự án thủy điện trên sông Mekong. Điều đó không khác gì tự ký giấy báo tử cho Đồng bằng Sông Cửu Long”.
Theo kỹ sư Trần Bang, từng tham gia xây dựng nhiều nhà máy thủy điện trong nước cho tới năm 2010, chuyện ký kết những Biên Bản Ghi Nhớ để mua thêm điện từ các nhà máy thủy điện Lào vừa mang ý nghĩa kinh tế vừa nặng phần quan hệ chính trị:
“Lào kinh tế kém, chỉ có vài lợi thế trong đó có Thuỷ Điện, nếu Việt Nam không giúp đầu tư xây dựng và tiêu thụ điện của Lào thì rất có thể Thuỷ điện và cả những cái khác của Lào rơi vào tay Trung Quốc. Như vậy Việt Nam sẽ bị trống lưng (phía Lào, với vài ngàn Km biên giới ) trong chiến lược đối phó với sự bành trướng thế lực từ phía Trung Quốc”.
Quy Hoạch Điện VII và Quy Hoạch cũ hơn trước đó, vẫn lời kỹ sư Trần Bang, ít chú trọng đến môi trường mà chỉ tập trung vào tốc độ tăng sản lượng điện đáp ứng nhu cầu tăng của nền kinh tế, giá cả thấp, nguồn tiền đầu tư dễ tìm. Đây một phần là do hệ quả, ông nói, của thời điểm công nghệ năng lượng tái tạo như điện gió, mặt trời…hãy còn rất đắt, cộng với tầm nhìn giới hạn về quy hoạch.
Bên cạnh đó, vẫn theo lý giải của kỹ sư Trần Bang, sự phản đối từ các tổ chức bảo vệ môi trường đối với các công trình hồ đập thủy điện quá mức cho phép trên dòng Mê Kong cũng như trên các sông lớn khác… luôn luôn mâu thuẫn với kế hoạch phát triển kinh tế, năng lượng của nhiều chính phủ, trong đó có Việt Nam:
“Nếu Việt Nam không mua điện của Lào và một đối tác khác mua thì người ta sẽ có kế hoạch tiêu thụ điện, phát điện trong từng tháng, từng năm. Nhưng kế hoạch phát điện của thủy điện bao giờ cũng đi với việc xả nước và tích nước. Nếu Việt Nam tham gia được trong việc mua điện thì cũng sẽ tham gia được việc điều tiết, tích nước và xả nước. Để đối tác khác nhảy vào mua điện, xây dựng và điều tiết dòng chảy thì còn có khăn nhiều hơn cho Việt Nam”.
Dự kiến sản lượng điện được thực hiện mua trong năm 2021-2022 là gần 1,5 tỷ kWh.
Ngọc Minh
