Các chính quyền địa phương của Trung Quốc đang chịu khoảng 14,8 nghìn tỷ nhân dân tệ (2,3 nghìn tỷ USD) nợ ẩn trong năm ngoái, và con số này có thể còn tăng cao hơn nữa trong năm nay, theo một nhóm nghiên cứu liên kết với chính phủ.
Các chính quyền địa phương chịu áp lực tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng bất chấp đại dịch Covid-19 - dẫn đến việc vay nợ ngoài ngân sách tăng 6% - từ mức 13,9 tỷ nhân dân tệ (NDT) trong quý III/2019, theo Liu Lei, một nghiên cứu viên cấp cao tại Viện Tài chính và Phát triển Quốc gia.
Khoản nợ ẩn này bao gồm:
- Các khoản tiền do các tổ chức có liên quan đến chính phủ huy động cho cơ sở hạ tầng và các dự án công cộng khác - có đảm bảo hoàn trả chính thức;
- Trái phiếu được bán bởi các phương tiện tài trợ của chính quyền địa phương, hoặc công cụ vay nợ địa phương LGFV - là một cách chính quyền cấp tỉnh huy động tiền để tăng chi tiêu mà không đưa vào bảng cân đối chính thức của họ.
Trung Quốc đã tuyên bố sẽ ổn định tỷ lệ đòn bẩy vĩ mô và giảm tỷ lệ nợ chính phủ trong năm nay - để kiềm chế rủi ro. Điều đó khó có thể đạt được vì chi tiêu ngân sách không thể trang trải khoản đầu tư cần thiết để thúc đẩy tăng trưởng của nền kinh tế vào năm 2035, chuyên gia Liu thuộc Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc và cố vấn cho chính phủ, cho biết.
“Các chính quyền địa phương sẽ tìm cách tăng nợ tiềm ẩn vì họ đang chịu áp lực mở rộng đầu tư”, Liu nói trong một cuộc phỏng vấn. “Về dài hạn, nền kinh tế vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn, bao gồm môi trường bên ngoài không chắc chắn và dân số già”.
-
- Nợ ngầm của Trung Quốc tăng lại vào năm 2020; đơn vị: ngàn tỷ NDT
Các chính quyền khu vực trên khắp Trung Quốc đang lách giới hạn vay nợ bằng cách tăng quy mô tài sản của các LGFV - để giảm tỷ lệ nợ trên tài sản chính thức của họ.
Để mở rộng nợ, các chính quyền địa phương giao tài sản (là các dự án đầu tư hiệu quả thấp) cho các công ty vốn là LGFV. Bằng cách này, quy mô của các doanh nghiệp là LGFV tăng mạnh. Quy mô tăng thì có thể gia tăng vay nợ.
Theo hồ sơ công khai, tổng tài sản của 960 LGFV lớn thường xuyên công bố kết quả tài chính đã tăng trưởng 40% trong 4 năm qua. Tuy nhiên, thu nhập và thu nhập ròng của họ chỉ tăng lần lượt là 6% và 4%.
Sự bùng nổ của nợ địa phương qua các LGFV khó kiểm soát đã khiến khối bong bóng nợ địa phương tại Trung Quốc là một ẩn số với Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC). Các vụ vỡ nợ trái phiếu doanh nghiệp nhà nước địa phương và việc 50% giá trị phát hành trái phiếu chính phủ địa phương chỉ để trả nợ gốc - là dấu hiệu báo trước sự đổ vỡ khó lường của thị trường này.
Nợ ẩn khổng lồ 'bất hợp pháp'
Trung Quốc không có tài khoản chính thức về khoản nợ tiềm ẩn của chính quyền địa phương, vì về mặt kỹ thuật, điều này vi phạm pháp luật. Một ước tính của S&P Global Ratings vào năm 2019 đưa ra quy mô nợ ẩn Trung QUốc là 20 nghìn tỷ NDT, trong khi một ước tính khác cùng năm từ Tập đoàn Rhodium đưa ra ở mức 41,2 nghìn tỷ đến 51,7 nghìn tỷ NDT.
Tính toán của ông Liu bao gồm trái phiếu do các LGFV phát hành, và nguồn vốn vay của các quỹ tín thác liên kết với chính phủ, các công ty bảo hiểm và các công ty đầu tư khác; nhưng không tính đến các khoản vay ngân hàng cho các LGFV - vốn có thể được sử dụng cho các dự án thương mại thay vì các dự án phúc lợi công cộng.
Theo tính toán của Bloomberg, chính quyền địa phương sẽ phải hoàn trả số trái phiếu LGFV trị giá cao kỷ lục 2,14 nghìn tỷ NDT đáo hạn trong năm nay.
Ông Liu cho biết rằng khoản nợ tiềm ẩn có thể dẫn đến việc phải trả thêm lãi suất cho 700 tỷ NDT mỗi năm, vì khoản vay như vậy tốn kém hơn so với trái phiếu chính phủ. Nó cũng tạo ra rủi ro đối với sự ổn định của hệ thống tài chính Trung Quốc, vì tất cả các loại tổ chức tài chính - bao gồm ngân hàng, công ty môi giới và quỹ tín thác - đã mua nợ.
Mức tăng năm ngoái diễn ra sau khi nợ giảm từ mức đỉnh 16,6 nghìn tỷ NDT vào năm 2016, khi các nhà chức trách chuyển một số khoản vay thành trái phiếu chính phủ và chuyển chúng vào bảng cân đối kế toán chính thức.
Giáo sư Michael Pettis, chuyên gia tài chính kinh tế hàng đầu về Trung Quốc đánh giá:
“Chúng ta từ lâu đã biết rằng các chính quyền địa phương có rất nhiều khoản nợ tiềm ẩn (và bất hợp pháp), nhưng điều khiến bài báo này trở nên thú vị là Liu Lei, một nhà nghiên cứu cấp cao tại một tổ chức tư vấn liên kết với chính phủ, đã nói trong một cuộc phỏng vấn công khai rằng ông ta ước tính nó là gần bằng 15% GDP".
"Trên thực tế, các nghiên cứu không chính thức cho thấy nó có thể cao hơn. Việc công bố vào thời điểm này là thú vị. Chúng tôi dường như nhận được 2-3 báo cáo đáng lo ngại mỗi tuần - và không chỉ trên các tạp chí chuyên ngành về nợ; sự bất ổn tài chính, hành vi đầu cơ và tất cả các vấn đề của bảng cân đối kế toán đáng lẽ phải là trọng tâm của phân tích kinh tế của chúng ta trong hơn một thập kỷ qua", ông nói thêm.
-
- Nền kinh tế Trung Quốc đang rơi vào tình thế “hung hiểm”, với dự đoán rằng Trung Quốc sắp trải qua những “thập kỷ mất mát” (Ảnh: Feng Li/Getty Images)
Ông Pettis cho biết, bây giờ có vẻ như mối quan tâm giữa các cố vấn chính sách cao cấp đối với tăng trưởng dài hạn - đang trở nên gây tranh cãi trong giới hoạch định chính sách - đến mức chúng ta ngày càng thấy nhiều cảnh báo công khai hơn.
Hơn 150% mức tăng trưởng GDP năm ngoái là do các dự án mà Bắc Kinh từ lâu hứa sẽ cắt giảm, và chúng khiến nợ phải tăng nhanh hơn nhiều so với tác động đến GDP (phù hợp với định nghĩa của đầu tư hiệu quả thấp). Đó là lý do tại sao không có gì ngạc nhiên khi các khoản nợ tiềm ẩn này đã tăng vọt vào năm ngoái.
Năm nay, Trung Quốc sẽ có thể ổn định tăng trưởng nợ, nhưng đến năm 2022, chúng ta sẽ thấy mức nợ tăng một lần nữa. Theo Liu, “chính quyền địa phương sẽ tìm cách để tăng nợ ẩn dấu vì họ đang chịu áp lực mở rộng đầu tư”. Đó là bản chất.
Nếu không có sự thay đổi đáng kể (và rất khó xảy ra) trong cơ cấu nền kinh tế, và miễn là Bắc Kinh vẫn yêu cầu tăng trưởng GDP vượt quá mức tăng trưởng cơ bản thực tế của nền kinh tế - có thể là 2-3%, thì Trung Quốc không có khả năng ổn định gánh nặng nợ của mình. Nợ chính quyền địa phương ẩn dấu chỉ là một trong nhiều cách mà đòn bẩy này phải thể hiện.
Trần Đức
