Trong những năm gần đây, Facebook khiến người ta chú ý vì chỉ tập trung sao chép các tính năng phổ biến của đối thủ cạnh tranh hơn là ưu tiên xây dựng các tính năng và sản phẩm sáng tạo mới của riêng mình. Ngoài việc bắt chước ra, thì khi Facebook không thể đánh bại, thì nó tìm cách mua lại đối thủ. Facebook đã “nuốt trọn” Instagram vào năm 2012, sau đó là WhatsApp và Oculus.
Có một giai thoại thú vị cách đây 4 năm khi Facebook cố gắng làm nên điều gì đó thực sự gây ấn tượng. Công ty đã thành lập một bộ phận phần cứng mới tên là Tòa nhà 8, nhân sự gồm các nhà khoa học và kỹ sư giỏi, cùng với sự giám sát của một giám đốc điều hành từ DARPA, đồng thời tuyên bố đang xây dựng loại công nghệ mới giúp bạn “gõ” bằng não và "nghe" bằng da.
Mặc dù không rõ liệu ý tưởng táo bạo có thực sự thành hiện thực hay không, nhưng nó mang lại cảm giác sáng tạo và khác biệt so với bất kỳ điều gì mà công ty từng làm - một nhà máy sản xuất các công nghệ mới như Google. Nhưng sau đó vài tháng thì giám đốc điều hành DARPA đã rời Facebook; và một năm sau, Tòa nhà 8 được đổi tên thành Cổng thông tin , giống như loa thông minh của Cổng thông tin mà Facebook đã tạo ra để cạnh tranh với một sản phẩm tương tự của Amazon (AMZN).
Facebook vẫn là một trong những công ty công nghệ có giá trị nhất, lớn nhất và được biết đến nhiều nhất trên thế giới. Nó cùng với Google thống trị thị trường quảng cáo trực tuyến. Nhưng trong những năm gần đây, nó khiến người ta chú ý vì chỉ tập trung sao chép các tính năng phổ biến của đối thủ cạnh tranh hơn là ưu tiên xây dựng các tính năng và sản phẩm sáng tạo mới của riêng mình.
Facebook thề sẽ phá vỡ thông tin sai lệch về vaccine Covid-19 nhưng gần đây, các bài đăng gây hiểu lầm về chủ đề này vẫn dễ dàng được tìm thấy trên nền tảng.
Thay vì công nghệ gõ bằng não hoặc các thiết bị phần cứng mới lạ khác, Facebook đã phát hành một danh sách dài các sản phẩm sao chép từ YouTube , Twitch , TikTok , LinkedIn , Pinterest và Slack. Facebook đã đưa vào các ứng dụng hẹn hò phổ biến, trở thành đối thủ cạnh tranh của các trang mạng rao vặt, và sự kiện gần đây mà ai cũng biết là nó đã cướp đoạt tính năng phổ biến nhất của Snapchat vào năm 2016, ngay trước khi phần mềm này ra mắt công chúng. Và theo một báo cáo phát hành vào tuần trước, Facebook hiện đang tìm cách làm điều tương tự với Clubhouse , ứng dụng tập trung vào âm thanh ở thời điểm hiện tại.
Ngoài việc bắt chước ra, thì khi Facebook không thể đánh bại, thì nó tìm cách mua lại đối thủ. Facebook đã “nuốt trọn” Instagram vào năm 2012, sau đó là WhatsApp và Oculus.
Những sự việc kể trên đã khiến các cơ quan quản lý Mỹ phải để mắt đến gã khổng lồ công nghệ này. Facebook đã bị cáo buộc sử dụng "quyền lực thống trị và độc quyền của mình để đè bẹp các đối thủ nhỏ hơn và loại bỏ sự cạnh tranh", theo lời của Bộ trưởng Tư pháp New York Letitia James, người đang dẫn đầu một nhóm luật sư điều tra Facebook về các hành vi chống cạnh tranh tiềm ẩn. (Facebook trước đây đã nói rằng các thương vụ mua lại của họ đã được các cơ quan quản lý phê duyệt và người dùng chọn dịch vụ của họ vì chúng thực sự mang lại giá trị cho họ).
Việc sao chép ý tưởng công nghệ một cách vô cùng nhất quán và công khai của Facebook khiến người ta không khỏi thắc mắc về khả năng đổi mới - vốn thường được coi là mạch máu của bất kỳ công ty công nghệ nào - của hãng này. Facebook chắc chắn không phải là công ty công nghệ đầu tiên hoặc duy nhất sao chép sản phẩm - mọi nền tảng trực tuyến dường như đã sao chép TikTok ở một mức độ nào đó, bao gồm cả Snapchat và YouTube. Nhưng cũng thật khó để nhớ được lần cuối cùng Facebook sáng tạo ra thứ gì đó thực sự của riêng mình.
Ông Tucker Marion, phó giáo sư tại Đại học Northeastern chuyên về vấn đề khởi nghiệp và đổi mới, cho biết việc sao chép và mua lại đối thủ không phải là một chiến lược tồi, nhưng nó cần đi đôi với việc công ty cũng theo đuổi những ý tưởng sáng tạo mang bản sắc của riêng mình.
"Bạn không thể duy trì sự tồn tại của bản thân bạn trừ khi bạn không ngừng thể hiện chính mình", ông nói. "Đến một lúc nào đó, bạn sẽ phải đối mặt với sự đổi mới, bạn nhìn vào gương và nhận ra mình đã là gã hậu vệ cũ kỹ cần phải “tân trang” lại".
Đại diện của Facebook đã không lập tức trả lời yêu cầu bình luận về vấn đề này.
Công bằng mà nói, đổi mới là việc rất khó khăn và là kết quả trực tiếp của những dự án sáng tạo. Google đã đốt hàng tỷ đô la cho các dự án từ liên doanh khinh khí cầu Internet đầy tham vọng đến ô tô tự lái và ngày càng chăm chỉ hơn trong việc không ngừng các thử nghiệm không lực kéo.
Facebook đã thực hiện một số bước ngoặt đáng chú ý trong những năm vừa qua kể từ khi giới thiệu News Feed vào năm 2006 - vài tháng sau khi Twitter ra mắt - và giúp thay đổi cách mọi người sử dụng thông tin trực tuyến. Hãng này đã ra mắt điện thoại Facebook (thất bại), thử nghiệm máy bay không người lái giao hàng qua Internet chạy bằng năng lượng mặt trời (đã bị dừng triển khai) và một loại tiền điện tử mới (TBD, nhưng đang phải vật lộn để duy trì). Nhiều lỗi khác có thể được nhìn thấy rải rác khắp trang chủ của người dùng và các nút hiếm khi được sử dụng.
Trong khi đó, nỗ lực của hãng này trong việc sao chép ý tưởng của các đối thủ lại thành công rực rỡ. Instagram Stories, bản sao Snapchat của hãng, đã trở thành một cách giao tiếp và kết nối mặc định cho hàng triệu người. Facebook Marketplace đã nổi lên như một giải pháp thay thế phổ biến và có vẻ an toàn hơn so với trang rao vặt Craigslist, và trở nên phổ biến đối với những ai muốn bán hàng ngay tại nhà.
Thứ Tư tuần trước, sau khi New York Times đưa tin rằng Facebook đang phát triển một sản phẩm trò chuyện âm thanh tương tự như Clubhouse, người phát ngôn của Facebook, Joe Osborne cho biết công ty đang "luôn tìm cách cải thiện" trải nghiệm âm thanh và video, và rằng chỉ có Thung lũng Silicon mới liên tục lặp lại và cải tiến các ý tưởng và sản phẩm của người khác, tức là Facebook mới là nơi tạo ra ngày càng nhiều tiện ích mới cho người tiêu dùng.
Ở một mức độ nào đó, Facebook đã công khai chấp nhận vai trò của một người lặp lại hơn là một nhà cải tiến.
Như Kevin Systrom, nhà đồng sáng lập và cựu CEO của Instagram, phát biểu khi được hỏi về vấn đề sao chép: "Hãy tưởng tượng chiếc xe hơi duy nhất trên thế giới lúc này là Model T. Có người phát minh ra chiếc xe đó, nó thực sự tuyệt vời, nhưng liệu bạn có trách các công ty khác cũng sản xuất ô tô có bánh xe và vô lăng, điều hòa và cửa sổ không? Câu hỏi đặt ra là bạn chế tạo thứ độc đáo nào trên chiếc xe đó?".
Theo nhiều cách, điều đó đúng. Người tiêu dùng thông thường không quan tâm ai là người nghĩ ra ý tưởng đầu tiên; họ quan tâm ai đã thực hiện nó tốt nhất. Apple không phát minh ra điện thoại thông minh, họ chỉ chế tạo ra thứ tốt nhất vào thời điểm đó. Đó cũng là lý do tại sao Instagram Stories nhanh chóng đánh bại toàn bộ cơ sở người dùng của Snapchat trong vòng chưa đầy một năm, mặc dù Facebook không phải là người phát minh ra các loại bài đăng ngắn hạn. Và đó cũng là lý do tại sao Reels, tính năng video ngắn, đã phải vật lộn để đạt được sức hút và cạnh tranh so với thuật toán đề xuất mạnh mẽ của TikTok.
Ngay cả công nghệ gõ bằng não của hãng này cũng không hoàn toàn mới lạ. Trước đó chưa đầy một tháng, tỷ phú Elon Musk đã hé lộ kế hoạch kết nối bộ não với máy tính. Các giao diện não-máy tính khác cũng đã được phát triển trong nhiều thập kỷ qua. Tuy nhiên, hy vọng rằng một ngày nào đó Facebook thực sự đã phát minh ra thứ gì đó ngoạn mục như một trình đọc não, chứ không phải là một phiên bản khác của sản phẩm mà chúng ta đã từng thấy trước đây.
Một vấn đề đặt ra là, khi sao chép ý tưởng của đối thủ quá nhanh, Facebook cũng đang là kẻ "vùi dập" sự sáng tạo ở thung lũng Silicon.
Với các kho ứng dụng của mình, Facebook và Google – gần đây bị Liên minh châu Âu (EU) phạt 2,7 tỉ USD do vi phạm luật chống độc quyền – là những “kẻ gác cổng” đối với hàng triệu doanh nghiệp mới. “Sự thống trị của những công ty này đang bóp nghẹt thế giới startup. Tôi đã giúp tạo ra một quái vật và tôi hối hận về điều đó”, Roger McNamee, một nhà đầu tư thuở ban đầu vào Google và Facebook, và hiện là nhà sáng lập của công ty đầu tư Elevation Partners, chia sẻ.
Giới đầu tư giờ đây cũng nói rằng họ thích đầu tư vào những mạng “khép kín” mà họ nghĩ rằng Facebook sẽ không đặt chân vào, chẳng hạn như các ứng dụng xã hội dành cho những nhóm riêng biệt -như chuyên gia chăm sóc sức khỏe - hoặc các ý tưởng như blockchain, công nghệ giúp người tiêu dùng có thể chuyển thông tin mà không cho phép các công ty lớn có cơ hội trở thành trung tâm dữ liệu.
Đức Duy
Theo Edition
