Với các chính sách khí hậu mới, chính quyền Joe Biden cần tăng cường các nguồn năng lượng xanh như gió và mặt trời, đồng thời sử dụng pin lithium để dự trữ, mà nguồn pin này hiện lại do Trung Quốc thống trị. Vậy chính xác ông Biden đang bảo vệ nước Mỹ hay phục vụ cho lợi ích của Trung Quốc?
Các mục tiêu khí hậu chính của chính quyền Biden, chẳng hạn như giảm phát thải khí nhà kính cho các lĩnh vực năng lượng và giao thông, có thể khiến Mỹ phụ thuộc nhiều hơn vào các nhà sản xuất Trung Quốc. Điều này có nguyên nhân sâu xa là do Mỹ đang giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và sử dụng pin lithium ion nhiều hơn - lĩnh vực mà Trung Quốc thống trị.
Một khi việc sử dụng các nhiên liệu hóa thạch bị hạn chế, thay vào đó là các nguồn năng lượng không liên tục như gió và mặt trời, thì vấn đề lưu trữ năng lượng trở thành vấn đề sống còn. Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho rằng pin đóng vai trò quan trọng để đạt được mục tiêu của Hiệp định Khí hậu Paris là hạn chế nhiệt độ tăng lên hai độ C. Trong khi đó, Trung Quốc đang thống trị 4 khâu của chuỗi cung ứng pin, đó là khai thác, chế biến, lắp ráp và tái chế.
Đầu tiên, Trung Quốc hiện đã củng cố quyền kiểm soát đối với các khoáng chất quan trọng như lithium, graphite, coban và niken. Các công ty Trung Quốc chiếm khoảng 80% tổng sản lượng toàn cầu về nguyên liệu thô cho pin tiên tiến. Sử dụng các thỏa thuận thuận lợi với các công ty ở Nam Mỹ và Úc, các công ty Trung Quốc kiểm soát khoảng một nửa sản lượng lithium toàn cầu.
Trung Quốc cũng là nguồn cung cấp than chì tự nhiên lớn nhất, cung cấp hơn 60% trong những năm gần đây. Hơn một nửa trữ lượng coban trên thế giới là ở Cộng hòa Dân chủ Congo, trong khi Trung Quốc kiểm soát hơn một nửa sản lượng ở quốc gia đó. Đồng thời, Trung Quốc đang thắt chặt việc xuất khẩu niken từ Indonesia, quốc gia chiếm 30% sản lượng niken trên thế giới.
Thứ hai, Trung Quốc có ngành công nghiệp chế biến khoáng sản lớn nhất thế giới, với quy trình sản xuất đặc biệt không thân thiện với môi trường. Theo Benchmark Mineral Intelligence, Trung Quốc kiểm soát việc chế biến gần 60% lithium, 65% niken và hơn 80% coban. Trung Quốc cũng tinh chế 100% than chì hình cầu.
Thứ ba, Trung Quốc dẫn đầu trong lĩnh vực gigafactories lắp ráp pin, biến khoáng chất đã qua xử lý thành pin. Hơn 130 trong số hơn 180 gigafactories được lên kế hoạch hoặc hoạt động trên thế giới đang hoặc sẽ ở Trung Quốc. Chỉ 10 nhà máy trong số này sẽ đến Hoa Kỳ. General Motors cho biết họ sẽ xây dựng nhà máy sản xuất pin thứ hai tại Hoa Kỳ, và đối với họ đây là một bước đi rất đúng hướng.
Thứ tư, Trung Quốc thống trị lĩnh vực tái chế pin vì nước này đã xây dựng cơ sở hạ tầng quan trọng để tái chế pin lithium ion từ các thiết bị điện tử tiêu dùng. Khoảng 70% pin lithium ion trên thế giới được tái chế ở Trung Quốc và Hàn Quốc. Trong vòng chưa đầy một thập kỷ nữa, 11 triệu tấn pin lithium ion sẽ hết vòng đời sử dụng.
Thật vậy, Trung Quốc chính là kẻ thống trị trên toàn bộ chuỗi cung ứng này. Bắc Kinh đã mạnh mẽ trong việc xác định và kiểm soát một số lĩnh vực và công nghệ nền tảng. Giống như công nghệ tài chính hoặc mạng di động băng thông rộng, công nghệ năng lượng tiên tiến sẽ là nền tảng quan trọng. Trung Quốc có một kế hoạch toàn cầu bao gồm “năng lượng mới” như một lĩnh vực trọng tâm chính và sẽ không dễ dàng nhìn những lợi thế của mình bị biến mất.
Năm ngoái, Trung Quốc đã ban hành luật cho phép Đảng Cộng sản kiểm soát việc xuất khẩu các sản phẩm thuộc danh mục an ninh quốc gia. Trung Quốc đe dọa không cho Hoa Kỳ tiếp cận các nguồn cung cấp chế biến khoáng sản quý hiếm, đồng thời tiếp tục trừng phạt Úc bằng cách hạn chế nhập khẩu để buộc Canberra phải chấp thuận một số yêu cầu chính trị.
Như chính Tổng thống Biden đã nói, Hoa Kỳ đang nỗ lực để trở thành “nhà lãnh đạo toàn cầu” về sản xuất xe điện, vì vậy họ không thể tiếp tục phụ thuộc vào đối thủ cạnh tranh lớn nhất của mình. Dưới con mắt của Đảng Cộng sản, Mỹ và Trung Quốc đang trong một cuộc chạy đua pin. Nếu tiếp tục phụ thuộc vào Trung Quốc như thời điểm hiện tại, thì rõ ràng Mỹ đã thua ngay từ vạch xuất phát trong cuộc đua này.
Mỹ đang bắt đầu đánh giá lại chuỗi cung ứng pin của mình, các chuyên gia gợi ý rằng chính quyền nên áp dụng cách thức tiến hành công việc mà cựu Tổng thống Donald Trump đã xây dựng, trong đó các ưu tiên đầu tư của chính phủ được xác định rất cụ thể và rõ ràng.
Để phần nào giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc và giảm giá thành sản phẩm, nhiều công ty đã tìm cách thay thế các khoáng chất đắt tiền được sử dụng trong pin bằng các vật liệu rẻ và phổ biến hơn. Công ty OneD Material, có trụ sở tại San Jose, California, tạo ra một chất trông giống như bã cà phê đã qua sử dụng để sử dụng trong các cực dương. Vật liệu này được làm từ silicon, dồi dào và rẻ tiền, để giảm nhu cầu về graphite, vốn khan hiếm và đắt tiền hơn.
Về lâu dài, điểm mấu chốt trong công nghệ pin là thay thế dung dịch lithium lỏng ở lõi của hầu hết loại pin bằng các lớp hợp chất lithium rắn. Pin trạng thái rắn sẽ ổn định hơn và ít bị quá nhiệt, cho phép thời gian sạc nhanh hơn. Chúng cũng sẽ nhẹ hơn.
Hiện tại, chính quyền Biden đang phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn. Để tăng trưởng công nghiệp trong nước thì họ cần giải quyết những vấn đề về môi trường của các cơ sở chế biến. Sự cân bằng giữa mục tiêu phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường, giảm thải carbon là một thách thức không dễ dàng vượt qua.
Ngọc Minh
Theo The Hill
