Trong khi cố gắng “lèo lái” giữa một cuộc chiến Mỹ-Trung căng thẳng gia tăng, Liên minh Châu Âu (EU) cuối cùng cũng đã nhận thấy sự cần thiết phải sát cánh cùng đồng minh để chống lại Bắc Kinh.
Các nhà ngoại giao của Trung Quốc đã có một năm tồi tệ ở châu Âu, nhưng tuần rồi, khi họ cố gắng khiến mọi việc tốt đẹp hơn, thì mọi thứ thậm chí còn... tồi tệ hơn.
Với tốc độ này, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình có thể đạt được “kỳ tích đáng ngờ” là khiến người châu Âu xa lánh Bắc Kinh nhanh hơn (có lẽ còn nhanh hơn cả tốc độ mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đang làm).
Mục tiêu bao quát của ông Tập trong khu vực là ngăn chặn EU liên kết với Mỹ chống lại Trung Quốc. Ông hy vọng về một “bước đột phá” tại hội nghị thượng đỉnh với các nhà lãnh đạo EU dự kiến diễn ra vào ngày 14/9.
‘Một giai điệu hoàn toàn mới' của EU dành cho phong cách ngoại giao ‘chiến lang’ của Bắc Kinh
Ban đầu hội nghị dự kiến diễn ra ở Leipzig, nhưng do tình hình đại dịch viêm phổi Vũ Hán, thay vào đó, đây sẽ là một hội nghị trực tuyến. Việc này cực kỳ quan trọng. Vì vậy, ông Tập trong tuần trước đã cử ngoại trưởng Vương Nghị đến 5 nước châu Âu để chuẩn bị cho một “cuộc nói chuyện ngọt ngào”.
Tuy nhiên, kết quả mà “ngài Ngoại trưởng” mang lại là: nói chuyện thì có, nhưng ngọt ngào thì… KHÔNG!
Ông Vương Nghị hy vọng sẽ nghe thấy những “giọng điệu nhẹ nhàng hơn” mà ông đã quen thuộc từ “những người châu Âu”, những người vẫn "háo hức" hơn người Mỹ trong việc tiếp tục giao dịch và làm ăn với Trung Quốc.
Thay vào đó, ông ta ngạc nhiên về mức độ phản kháng mà mình nhận được bên dưới những sự tử tế ngoại giao.
Tuy vậy, những bất hòa đó chẳng thấm vào đâu so với chuyến dừng chân của ông ở Berlin. Phát biểu trước các phóng viên Đức, ông Vương đã đả kích Chủ tịch Thượng viện Séc, Milos Vystrcil, vì đã đưa một phái đoàn đến thăm Đài Loan - nơi Trung Quốc coi là một phần lãnh thổ của mình.
Với những phát ngôn “vô lễ” đối với “sự phản bội của Cộng Hòa Séc”, Vương đe dọa “Vystrcil sẽ phải trả một cái giá đắt”; trở thành “kẻ thù của 1,4 tỷ người Trung Quốc”...
Điều này đã khiến Heiko Maas, Bộ trưởng Ngoại giao Đức, phản ứng nhanh chóng. Đứng cạnh Vương trong cuộc họp báo chung, ông Maas cứng rắn nhắc nhở vị khách của mình rằng "chúng tôi với tư cách là những người châu Âu hành động hợp tác chặt chẽ" và yêu cầu sự tôn trọng, đồng thời tuyên bố "các mối đe dọa là không phù hợp ở đây".
Ông nói thêm, EU sẽ không trở thành một "trò chơi" trong cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung. Các đồng cấp từ Pháp, Slovakia và các nước châu Âu khác đã nhanh chóng ủng hộ ông.
Trước đó, ngài Pavel Novotný - Thị trưởng Praha-Řeporyje của Cộng hòa Séc đã không ngần ngại gọi thẳng nhà ngoại giao theo phong cách “chiến lang” Trung Quốc là “lũ hề thô lỗ không có tư cách” và yêu cầu chính quyền Trung Quốc “cần phải xin lỗi càng sớm càng tốt về lời đe dọa vô liêm sỉ này”.
Trong thế giới nghi thức hóa của biệt ngữ ngoại giao, thời điểm này không chỉ báo hiệu “một giai điệu mới” của châu Âu mà còn cho thấy EU đã xác định “một hướng đi mới”.
Danh sách các bất bình với Bắc Kinh quá… dài, châu Âu ‘ngao ngán’
Trong nhiều năm, nhiều quốc gia châu Âu, và trên hết là Đức, đã cố gắng hết sức “nhìn theo hướng khác” vì lý do thương mại đối với việc Trung Quốc vi phạm nhân quyền, lợi dụng thị trường mở của châu Âu và bắt nạt một số nước láng giềng châu Á; nhưng những khoảng thời gian đó dường như đã kết thúc.
Danh sách các bất bình đối với Trung Quốc đơn giản đã trở nên... quá dài, bắt đầu với việc Bắc Kinh đàn áp nền dân chủ Hong Kong, và đàn áp người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương; mặc dù Trung Quốc nhấn mạnh rằng cả hai chủ đề, giống như chủ đề về Đài Loan, đều là những vấn đề nội bộ và không phải việc của thế giới. Tiếp sau đó, sự bành trướng ngang ngược của Trung Quốc ở Biển Đông, và tất nhiên là cả cách tiếp cận kinh doanh hung hãn của họ… tất cả đều khiến châu Âu “ngao ngán”.
Để cải thiện điều này, mục đích ban đầu của hội nghị thượng đỉnh vào ngày 14/9 là để chính thức hóa mối quan hệ tốt hơn về đầu tư giữa EU và Trung Quốc. Nhưng sau nhiều năm đàm phán, châu Âu đã chán ngấy với sự bất minh của Trung Quốc về nhiều cách; chẳng hạn như việc các công ty nhà nước Trung Quốc bóp méo cạnh tranh hoặc chiếm đoạt công nghệ tại thị trường châu Âu.
Do đó, thay vì tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư của Trung Quốc vào châu Âu, EU đang bắt đầu hạn chế điều này..
Noah Barkin, một chuyên gia theo dõi Trung Quốc của Mỹ có trụ sở tại Berlin và hiện đang làm việc tại Quỹ Marshall của Đức, cho rằng trong khi Mỹ đặt mục tiêu “tách rời” nền kinh tế của mình khỏi Trung Quốc, thì EU chỉ muốn “đa dạng hóa”.
Điều đó giải thích tại sao một số quốc gia châu Âu, đặc biệt là Đức, vẫn đang phân vân về việc có nên cấm Huawei Technologies Co. - gã khổng lồ về viễn thông của Trung Quốc, cung cấp bộ công cụ cho các mạng 5G sắp tới hay không.
Điều này cũng giải thích tại sao Pháp, với sự hỗ trợ từ Đức và những nước khác, đang cố gắng hơn nữa để giữ cho toàn bộ khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - về cơ bản, tất cả các khu vực xung quanh Trung Quốc - tự do và thịnh vượng.
Trên tất cả, người châu Âu hy vọng rằng sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Mỹ, tương tự như giữa Đế quốc Đức và Anh trước năm 1914, sẽ không dẫn đến một cuộc chiến tranh nóng mà EU sẽ buộc phải chọn một bên.
Nếu ông Donald Trump tại vị, châu Âu sẽ tăng tốc - mặc dù khiêm tốn - trong nỗ lực để trở nên bình đẳng hơn với Trung Quốc. Nhưng dù gì đi nữa, các nhà ngoại giao của Trung Quốc cũng được khuyến cáo là nên thay đổi phong cách và quan điểm của họ trong các chuyến thăm EU trong tương lai.
Tác giả: Andreas Kluth, tác giả của "Hannibal và tôi".Trước đây, ông từng là tổng biên tập của Handelsblatt Global.
Thiện Nhân
