Rủi ro liên quan đến việc vay nợ của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) là một tảng băng chìm. Một khi DNNN vỡ nợ sẽ khiến thị trường đảo lộn...
Các vụ vỡ nợ của Brilliance Auto và Yongcheng đã gây ra một đợt bán tháo trái phiếu doanh nghiệp Trung Quốc, khiến các nhà đầu tư trên thị trường này thiệt hại tới 60 tỷ nhân dân tệ (9,15 tỷ USD), theo ước tính của một nhà môi giới.
"Đây có thể là một cuộc khủng hoảng tín dụng lịch sử", một nhà đầu tư chứng khoán nợ nói với Caixin, đề cập đến một loạt các vụ vỡ nợ trái phiếu gần đây của các DNNN Trung Quốc.
Người chia sẻ với Caixin là nhà đầu tư kỳ cựu trên thị trường trái phiếu, ông nắm giữ trái phiếu xếp hạng tốt nhất AAA của hai DNNN Trung Quốc, cả hai đều vỡ nợ trong cuộc khủng hoảng nợ của Trung Quốc hiện nay: Brilliance Auto Group Holdings Co. - một nhà sản xuất ô tô có trụ sở tại Thẩm Dương có liên kết với BMW AG và Yongcheng Coal; và Power Holding Group Co. - một công ty khai thác than lớn ở tỉnh Hà Nam.
Ông đã phải lê bước giữa Thẩm Dương ở phía đông bắc và Trịnh Châu ở miền trung Trung Quốc để cố gắng đòi nợ. Cả hai công ty phát hành trái phiếu đều là các công ty tạo ra lợi nhuận được hỗ trợ bởi chính quyền địa phương, vì vậy việc vỡ nợ của các DNNN đã khiến các nhà đầu tư mất cảnh giác và gây ra phản ứng dây chuyền ảnh hưởng đến các công ty phát hành nợ khác và các phương tiện vay nợ khác của chính quyền địa phương.
Những trái chủ như vậy đã mong đợi các gói cứu trợ của chính phủ để giảm rủi ro vỡ nợ cho họ. Nhưng trong bối cảnh thay đổi chính sách quốc gia, rủi ro chuyển sang nhà đầu tư [lờ đi “cam kết” hậu thuẫn của chính quyền], các chính quyền địa phương đã không mấy phản ứng. Hiện các chính quyền địa phương Trung Quốc đang bị chỉ trích vì cho phép các DNNN vỡ nợ và trốn tránh trách nhiệm của chính họ đối với các khoản nợ do các doanh nghiệp được chính phủ [chính quyền địa phương] hậu thuẫn.
Một người tham gia thị trường trái phiếu cho biết: “Việc các DNNN vỡ nợ không phải là một điều quá khủng khiếp. "Điều chúng tôi lo sợ là chính phủ cho phép các DNNN trốn trả các khoản nợ dưới danh nghĩa thị trường vỡ nợ".
Giờ đây, thách thức lớn nhất đối với Chính phủ là làm thế nào để thúc đẩy tái cơ cấu thị trường hóa các DNNN, trong khi tránh sự sụp đổ tín dụng trong nước - có thể gây ra hiệu ứng domino và ảnh hưởng đến sự phục hồi nền kinh tế.
-
- Khách đến dự khán đài Euro-Motors giới thiệu chiếc sedan Zhonghua M1 của nhà sản xuất ô tô Trung Quốc Brilliance Auto trong buổi xem trước báo chí về hội chợ thương mại Auto-Mobil-International (AMI) ở Leipzig ngày 01 tháng 4 năm 2005. (Tín dụng ảnh nên đọc SEBASTIAN WILLNOW / DDP / AFP qua Getty Images)
Thị trường trái phiếu Trung Quốc hỗn loạn
Kể từ khi Trung Quốc phát động một chiến dịch xóa nợ lớn vào năm 2015 để hạn chế việc chính quyền địa phương, các tổ chức tài chính và doanh nghiệp vay quá nhiều, các công ty tư nhân đã phải chịu những khoản rủi ro tín dụng tương đối. Điều đó có nghĩa là ngay cả một làn sóng lớn các vụ vỡ nợ của các công ty tư nhân sẽ không làm xáo trộn thị trường. Nhưng rủi ro liên quan đến việc vay nợ của các DNNN là một tảng băng chìm, một người tham gia thị trường trái phiếu cấp cao cho biết.
Ông nói: “Một khi các DNNN vỡ nợ, nó sẽ khiến thị trường đảo lộn".
Theo ước tính của một nhà đầu tư môi giới, việc bán tháo trái phiếu doanh nghiệp do Brilliance Auto và Yongcheng vỡ nợ đã gây thiệt hại 60 tỷ nhân dân tệ (9,15 tỷ USD) cho các nhà đầu tư trái phiếu. Nhiều công ty năng lượng đã hủy bỏ hoặc trì hoãn kế hoạch phát hành trái phiếu trong hai tuần qua. Một doanh nghiệp khai thác than ở Sơn Tây đã phải trả lãi suất 5%/năm cho một trái phiếu siêu ngắn hạn phát hành ngày 18 tháng 11; cao hơn 1,1 điểm phần trăm so với trái phiếu trước đó của cùng một công ty phát hành.
Theo tính toán của công ty chứng khoán Huatai, khi tỷ lệ vỡ nợ đối với các công ty tư nhân Trung Quốc tăng mạnh lên 5,34% vào năm 2018 từ 1,83% vào năm 2017, thì tỷ lệ vỡ nợ của các DNNN chỉ còn 0,02%. Xu hướng vỡ nợ năm 2019 và 2020 còn lớn so với 2018.
Một nhà quản lý quỹ cho biết: “Việc xóa nợ giống như một cơn bão đã trút xuống tất cả mọi người. Làm thế nào chỉ các doanh nghiệp tư nhân hứng ‘nước’ trong khi các DNNN lại có thể thoát?"
Tốc độ vỡ nợ của DNNN tăng đáng kể vào năm 2020, với 10 công ty phát hành thuộc sở hữu nhà nước vỡ nợ tổng cộng 54 tỷ nhân dân tệ trái phiếu, tương đương 42% tổng số nợ đã vỡ. Trong 5 năm qua, 25 DNNN đã vỡ nợ với tổng số 156,8 tỷ nhân dân tệ trái phiếu, tương đương 1/3 tổng số nợ mất khả năng thanh toán.
Một số cơ quan quản lý cho rằng tất cả các bên đều phải chịu trách nhiệm về các vụ vỡ nợ của DNNN.
"Khi các chủ nợ cho vay nhiều tiền như vậy, họ đã thực hiện việc kiểm soát rủi ro của mình đúng cách chưa?" một nhà quản lý cấp cao hỏi.
Chính quyền địa phương nên đóng vai trò chủ động trong việc thoái vốn thị trường hóa của các DNNN vi phạm pháp luật, những chuyên gia trong ngành cho biết. Trước tiên, cần phải làm rõ và quy trách nhiệm cho các cá nhân về gian lận tài chính, phát hành trái phiếu cấu trúc, sử dụng vốn bất hợp pháp và chuyển nhượng tài sản, các chuyên gia cho biết. Thứ hai, cơ cấu lại nợ cần được thực hiện dựa trên các nguyên tắc thị trường hóa và hợp pháp hóa, nhằm giành được lòng tin của thị trường.
Về việc ai phải chịu trách nhiệm, Thống đốc Ngân hàng Trung ương Trung Quốc Yi Gang đã chỉ ra trong một bài báo đăng ngày 17 tháng 11 rằng các nhà đầu tư nên chấp nhận rủi ro nhiều hơn khi Trung Quốc thay đổi chính sách để phá vỡ cam kết lâu năm về “những thanh toán chắc chắn” trên thị trường trái phiếu, nơi mà “một tỷ lệ đáng kể rủi ro đang tập trung rõ rệt ở các ngân hàng - cuối cùng sẽ do chính phủ gánh chịu.”
-
- Yi Gang, Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, tham dự cuộc họp báo về cải cách và phát triển tài chính trong kỳ họp thứ hai của Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC) tại trung tâm truyền thông vào ngày 10 tháng 3 năm 2019 ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Phiên họp thứ hai của NPC thứ 13 đã khai mạc tại Bắc Kinh vào thứ Ba. (Ảnh của Lintao Zhang / Getty Images)
Yongcheng thất thủ như thế nào?
Yongcheng Coal không thể trả nợ trái phiếu siêu ngắn hạn trị giá 1 tỷ nhân dân tệ (151 triệu USD) đến hạn vào ngày 10 tháng 11 mà không có cảnh báo trước. Công ty này thuộc sở hữu của tỉnh Hà Nam đã giành được xếp hạng tín nhiệm cao nhất từ một nhà đánh giá tín dụng trong nước chỉ vào tháng trước.
Họ đã bán 1 tỷ nhân dân tệ trái phiếu kỳ hạn vào tháng trước và hoàn trả 1 tỷ nhân dân tệ khác 10 ngày trước đó. Báo cáo tài chính của công ty cho thấy họ có hơn 32,8 tỷ nhân dân tệ tiền và các khoản tương đương tiền tính đến cuối tháng 9. Với giá than tăng trong nửa cuối năm 2020, công ty dự kiến sẽ tạo ra dòng tiền ròng hơn 1 tỷ nhân dân tệ từ hoạt động kinh doanh vào tháng 10, theo China Credit Rating Co. Ltd.
Tại sao một công ty có khả năng thanh khoản ngắn hạn dồi dào đột nhiên không có tiền để trả nợ trái phiếu? Nguyên nhân có thể nằm ở công ty mẹ của nó, Công ty TNHH Tập đoàn Công nghiệp Hóa chất và Năng lượng Hà Nam (Henan Energy), công ty nhà nước lớn nhất tỉnh tính theo quy mô tài sản.
Henan Energy thường xuyên chuyển tiền từ các tài khoản của Yongcheng, và công ty mẹ sẽ quyết định cách thức đơn vị sử dụng tiền mặt và liệu nó có thể trả nợ trái phiếu hay không, theo một người thân cận với Yongcheng.
Trong những năm gần đây, Henan Energy đã mở rộng hoạt động kinh doanh từ than và hóa chất sang các lĩnh vực như thương mại, hậu cần và tài chính, với 34 công ty con. Hầu hết họ đều thua lỗ, ngoại trừ việc kinh doanh than. Năm 2019, công ty mẹ công bố lợi nhuận ròng 38,8 triệu nhân dân tệ, nhưng Yongcheng đã tạo ra 995 triệu nhân dân tệ lợi nhuận ròng, nhiều hơn so với khoản lỗ từ các hoạt động kinh doanh khác của Henan Energy.
Công ty mẹ này đã trì hoãn việc trả lương cho nhân viên tới 5 tháng kể từ nửa cuối năm 2018. Một số lãnh đạo của cả công ty mẹ và Yongcheng đã bị kết án tù hoặc bị điều tra về tội tham nhũng.
Ủy ban Giám sát và Quản lý Tài sản Nhà nước (SASAC) của tỉnh Hà Nam và chính quyền tỉnh đã phát hiện ra một cuộc khủng hoảng nợ ít nhất một tháng trước khi vỡ nợ. Vào ngày 5 tháng 10, một tài liệu được gọi là ‘tiêu đề đỏ’ được lưu hành trên mạng nói rằng chính phủ Hà Nam đã bơm 7 tỷ nhân dân tệ vào Henan Energy để bổ sung thanh khoản.
Nhưng một người thân cận với chính quyền Hà Nam nói với Caixin rằng mặc dù tài liệu được ban hành dưới danh nghĩa SASAC của tỉnh, nó không có con dấu chính thức của ủy ban và nó không đại diện cho quan điểm của chính quyền tỉnh. Người này cho biết quỹ của chính phủ được dùng để trả lương.
Vào ngày 13 tháng 11, Yongcheng đã trả 32,4 triệu nhân dân tệ tiền lãi quá hạn cho trái phiếu bị vỡ nợ, mà không nói rõ kế hoạch trả nợ gốc 1 tỷ nhân dân tệ như thế nào và khi nào. Yongcheng và công ty mẹ của nó có tổng cộng 26,5 tỷ nhân dân tệ trái phiếu có các điều khoản bảo vệ chéo với thời gian ân hạn là 10 ngày làm việc, có nghĩa là nếu Yongcheng không thể trả nợ gốc vào ngày 24 tháng 11, khoản vỡ nợ sẽ kích hoạt 11,5 tỷ nhân dân tệ trái phiếu của công ty mẹ.
Chính phủ không thể làm gì
Quan điểm của chính phủ là Henan Energy đang đi xuống và chính phủ không thể làm gì được, một người thân cận với chính quyền Hà Nam nói với Caixin.
“Ngay cả khi khoản tiền gốc 1 tỷ nhân dân tệ được hoàn trả, vẫn có một khoản trái phiếu trị giá 1 tỷ nhân dân tệ khác đến hạn vào tuần tới", người này nói. "Không có sự chấm dứt cho một gói cứu trợ."
Yongcheng có thêm 12 tỷ nhân dân tệ trái phiếu và công ty mẹ của nó có 22,9 tỷ nhân dân tệ trái phiếu dự kiến đáo hạn vào cuối năm.
Ngay trước khi vỡ nợ, Yongcheng đã chuyển một số cổ phần tại một ngân hàng thương mại địa phương niêm yết ở Hong Kong cho hai công ty quốc doanh khác ở Hà Nam. Trong khi đó, Yongcheng nhận một số tài sản từ các công ty khai thác than khác.
Dựa trên giá trị sổ sách, việc tổ chức lại có thể có ý nghĩa vì tài sản mua vào có giá trị cao hơn tài sản bán đi. Nhưng tính theo khả năng thanh khoản của tài sản thì đây là phương án tồi. Cổ phần của Zhongyuan Bank Co. Ltd. được coi là tài sản thanh khoản cao vì ngân hàng này được niêm yết ở Hong Kong, trong khi tài sản khai thác than mà Yongcheng nhận được không dễ dàng chuyển đổi thành tiền mặt. Một số chủ nợ cáo buộc rằng Yongcheng đã cố gắng chuyển các tài sản chất lượng cao ra khỏi công ty.
-
- Hoạt động cổ phiếu của Alibaba Group Holding Ltd (BABA-SW) được hiển thị bên ngoài tòa tháp Exchange Square ở Hồng Kông vào ngày 4 tháng 11 năm 2020, sau quyết định vào phút chót về việc đình chỉ IPO kỷ lục của tập đoàn fintech khổng lồ Ant Group đêm trước. (Ảnh của ANTHONY WALLACE / AFP qua Getty Images)
Brilliance chuyển nhượng tài sản
Các giao dịch tương tự đã diễn ra với những trường hợp vỡ nợ khác. Vào tháng 6 và tháng 9, Brilliance Auto thuộc sở hữu của SASAC tỉnh Liêu Ninh đã chuyển một số cổ phần trong cổ đông kiểm soát và một công ty con thành hai đơn vị mới thành lập. Hai tuần sau khi Brilliance không trả được 1 tỷ nhân dân tệ tiền gốc và 53 triệu nhân dân tệ tiền lãi cho một trái phiếu đến hạn vào ngày 23 tháng 10, một trong những đơn vị mới đã cam kết toàn bộ số cổ phần vừa nhận được từ Brilliance làm tài sản thế chấp cho các khoản vay.
Một số chủ nợ đang kiện Brilliance Auto để thu hồi việc chuyển nhượng tài sản. Chi nhánh Thượng Hải của Ngân hàng DBS (Trung Quốc) đã đệ đơn ra trọng tài, tìm cách phong tỏa các tài sản có liên quan của hãng xe này. DBS là công ty con của tập đoàn ngân hàng khổng lồ DBS Bank Ltd. của Singapore, có khoản vay 779 triệu nhân dân tệ cho Brilliance đã quá hạn từ tháng 9.
Các luật sư tại Văn phòng Luật sư Links cho biết, khi SASAC chấp thuận bất kỳ việc chuyển nhượng tài sản nào của các DNNN mà không thanh toán bằng tiền mặt, SASAC sẽ chỉ xem xét việc chuyển giao đó có làm thất thoát tài sản nhà nước hay không, mà không xem xét liệu nó có gây tổn hại đến lợi ích của các chủ nợ hay không.
Làn sóng vỡ nợ cũng làm sáng tỏ những vi phạm đáng nghi ngờ của các công ty phát hành trái phiếu. Ví dụ, Yongcheng đã tham gia vào phát hành trái phiếu cấu trúc - một phương thức gây quỹ mờ ám - trong đó một công ty mua một phần dịch vụ của chính mình để tăng quy mô phát hành, và tạo ra một hình ảnh tốt hơn để thu hút các nhà đầu tư (theo điều tra của Caixin).
Các cơ quan quản lý tài chính đang kiểm soát hành vi này vì những người trong ngành coi đây là mối đe dọa đối với sự ổn định của thị trường trái phiếu, vì nó khiến các công ty yếu kém về tài chính, bị xếp hạng thấp - gia tăng nguy cơ vỡ nợ.
Yongcheng và công ty mẹ của nó có trái phiếu đang lưu hành với tổng giá trị 50 tỷ nhân dân tệ, bao gồm 13 tỷ nhân dân tệ liên quan đến các đợt phát hành trái phiếu cấu trúc, Caixin cho biết. Trong số 13 tỷ nhân dân tệ của trái phiếu cơ cấu, hai công ty đã mua hơn 11 tỷ nhân dân tệ trái phiếu bằng cách sử dụng quỹ của chính họ, có nghĩa là số tiền thu ròng từ việc phát hành trái phiếu là dưới 2 tỷ nhân dân tệ.
DB
