Báo động đỏ với ngành hàng không: Hy vọng phục hồi dựa vào vaccine càng mờ mịt và giá dầu tăng cao

Các giới hạn đi lại đã được thắt chặt và nhiều biên giới bị đóng cửa trở lại do các biến thể Covid mới - là một cú đánh mạnh vào ngành công nghiệp hàng không. Không rõ liệu vaccine có giúp giảm lây lan Covid-19 hay không và WHO vẫn chưa đồng ý về các đề xuất cấp thẻ du lịch. Trong khi đó, giá dầu thô tăng cao nhất trong một năm là một trong nhiều vấn đề đau đầu mà các hãng hàng không phải đối mặt.

Johan Lundgren, giám đốc điều hành của hãng hàng không EasyJet, đã lập tức viết thư khiếu nại về tuyên bố của một bộ trưởng Vương quốc Anh, khi vị này gần đây đã cảnh báo người dân rằng quá sớm để nghĩ đến việc đặt vé máy bay đi nghỉ hè 2021.

Sự bực tức của ông Lundgren là điều dễ hiểu vì các dự báo như vậy trực tiếp đánh vào doanh thu - vốn rất tiêu điều của mọi hãng hàng không. Tuyên bố của các chính trị gia phát đi thông điệp rằng tia hy vọng phục hồi le lói của ngành hàng không nhờ vaccine năm 2021 đã bị tắt ngấm.

Tương lai mờ mịt của ngành hàng không

Đại dịch đã "đóng cửa bầu trời" đột ngột vào mùa xuân năm ngoái, khiến ngành công nghiệp này phải chịu đựng sự sụt giảm lớn nhất về lưu lượng bay kể từ sau chiến tranh thế giới thứ II. Vaccine đã làm cho ngành công nghiệp hàng không dấy lên niềm hy vọng le lói, nhưng sớm bị tắt ngấm khi các hạn chế đi lại giữa các quốc gia tiếp tục được thắt chặt; và trong một số trường hợp, biên giới đóng cửa để ngăn chặn các biến thể mới của Covid-19 lây lan. Hiển nhiên, vaccine đã không khởi tác dụng như kỳ vọng.

Đối với một ngành công nghiệp trị giá 800 tỷ USD - được xây dựng dựa trên việc di chuyển, sự cố virus Vũ Hán và triển vọng của dịch bệnh trong dài hạn là báo động đỏ. Châu Âu và Mỹ đã thắt chặt các hạn chế đi lại; Vương quốc Anh đưa ra các quy tắc kiểm dịch gắt gao hơn vào thứ Hai (ngày 15/2), trong khi biên giới của Úc dự kiến ​​sẽ đóng cửa cho đến cuối năm.

Lundgren nói với tờ tạp chí Financial Times: “Việc luôn thay đổi các hạn chế đi lại như cách ly là rào cản lớn nhất đối với việc đặt chỗ của khách hàng".

Andrew Charlton, một nhà tư vấn hàng không, thậm chí còn cay đắng hơn khi tuyên bố: "Các quốc gia thực sự giỏi trong việc ngăn chặn virus nhờ giết chết hàng không quốc tế".

Biểu đồ đường thay đổi theo năm [phần trăm] cho thấy lượng đặt chỗ của các hãng hàng không lại giảm trong năm nay (Nguồn: IATA)

New Zealand nằm trong số các quốc gia theo đuổi cách tiếp cận như vậy - hãng hàng không hàng đầu của họ chỉ chở 6.000 hành khách đường dài vào tháng 12/2020.

Ngay cả khi vaccine tiếp tục cung cấp giải pháp lâu dài cho việc ngăn chặn virus Corona Vũ Hán, và bất chấp việc hầu hết các nhà cung cấp dịch vụ vẫn tin rằng năm nay sẽ tốt hơn năm ngoái, thực tế cho thấy các dấu hiệu xấu tạo nên áp lực mới lặp lại - đang nhân lên gấp bội.

Số lượng các chuyến bay trong không phận châu Âu trong tháng này đã giảm xuống mức thấp nhất, kể từ khi lệnh phong tỏa nghiêm ngặt đầu tiên được áp dụng vào mùa xuân năm ngoái.

Trung Quốc không nằm ngoài xu hướng chung của toàn cầu dù "nền kinh tế kền kền" này là kẻ chiến thắng duy nhất nhờ đại dịch. Bất chấp thị trường hàng không nội địa đang khởi sắc nhờ kinh tế phục hồi, sự phục hồi của các hãng hàng không Trung Quốc đã chững lại, khi Bắc Kinh không khuyến khích du lịch trong năm mới.

Các hãng vận tải đã cắt giảm tham vọng vốn đã ít ỏi của họ trong quý đầu tiên, EasyJet và Ryanair dự kiến ​​chỉ bay 10% so với lịch trình bình thường của họ.

Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA), đại diện cho các hãng hàng không trên toàn cầu, thừa nhận rằng có nguy cơ hiện hữu là lượng hành khách trong năm nay sẽ giảm so với dự báo cuối năm 2020.

Brian Pearce, nhà kinh tế trưởng của IATA cho biết: “Chúng tôi đã tính toán dự báo của mình dựa trên giả định rằng các chính phủ có thể và sẵn sàng bắt đầu giảm bớt các hạn chế đi lại, sau khi phần dân cư dễ bị tổn thương đã được tiêm phòng. Nhưng những gì chúng ta đã thấy trong những tuần gần đây là các chính phủ thực hiện một cách tiếp cận còn thận trọng hơn, cứng rắn hơn nhiều”. (Theo Financial Times)

Với triển vọng về các hãng vận tải dường như ngày càng trở nên tồi tệ hơn theo từng ngày, sự phân chia này còn sâu sắc hơn nhiều so với dự báo về hành khách.

Mới đây nhất, hãng hàng không American Airlines cảnh báo họ có thể phải cho 13.000 nhân viên nghỉ việc dài hạn. Hãng này đổ lỗi cho những hạn chế mới về du lịch quốc tế và việc phân phối vaccine chậm.

Năm hãng hàng không lớn nhất khu vực - Ryanair, IAG, chủ sở hữu của British Airways, Lufthansa, Wizz Air và easyJet - đã huy động được khoảng 20 tỷ USD từ sự kết hợp của các chính phủ, cổ đông và thị trường trái phiếu để giúp họ chống chọi với khủng hoảng.

Tại Việt Nam, hãng hàng không quốc gia Việt Nam Airlines đã nhận gói cứu trợ lên tới 12.000 tỷ VND từ chính phủ, sau khi báo lỗ tới gần 11.000 tỷ VND hồi tháng 9/2020.

Biểu đồ đường thay đổi (%) theo năm trong doanh thu hành khách-km cho thấy Đường bay nội địa đã phục hồi nhanh hơn so với quốc tế

Trong khi việc triển khai chậm các chuyến bay ở một số quốc gia đã làm mờ đi cơ hội phục hồi vững chắc của du lịch quốc tế, kẻ thù mới của các hãng hàng không này đáng quan tâm hơn: đó là sự lan rộng của các biến thể Covid-19 mới - có thể kháng nhiều hơn với loại vaccine ổn định hiện tại.

Một thử nghiệm nhỏ cho thấy vaccine Oxford/AstraZeneca có thể kém hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn các trường hợp nhẹ hơn và trung bình của biến thể Covid-19 Nam Phi - chỉ gây thêm áp lực lên chính phủ Anh trong việc áp dụng các hạn chế đi lại khắc nghiệt hơn vào tuần trước. Hơn thế nữa, chương trình chia sẻ vaccine COVAX của WHO thực sự sẽ không hiệu quả trong việc ngăn ngừa dịch bệnh, khi không khu trú được mầm bệnh theo quốc gia.

Biểu đồ đường của MSCI World Airlines cho thấy cổ phiếu của Hãng hàng không đã phục hồi kể từ khi vaccine xuất hiện vào tháng 11/2020 (nguồn: Financial Times)

Thụy Điển và Đan Mạch cho biết họ sẽ cung cấp hộ chiếu Covid-19 kỹ thuật số vào mùa hè để giúp tạo ra các tiêu chuẩn quốc tế - về việc chứng nhận tình trạng thích hợp để đi du lịch. Hơn thế nữa, các hãng hàng không đã phát triển các giải pháp riêng, làm việc cùng nhau để phát triển hộ chiếu sức khỏe kỹ thuật số, bao gồm thông tin tiêm chủng vaccine và xét nghiệm âm tính với coronavirus.

Nhưng giám đốc điều hành của Wizz Air, ông József Váradi thừa nhận rằng: “Vào thời điểm này, khi ngành công nghiệp chúng ta không làm chủ vận mệnh của chính mình, chúng ta hoàn toàn bị phụ thuộc vào các quyết định chính trị”.

Nếu các chính phủ ngày càng tập trung hơn vào việc bảo vệ biên giới của họ trước các biến thể mới, cổ phiếu của các hãng hàng không khó có thể giữ được sự lạc quan như hồi tháng 11/2020.

Tại Mỹ, các hãng vận chuyển lớn đều dự đoán tuyến đường quốc tế sẽ phục hồi chậm hơn so với nội địa. Thị trường nội địa rộng lớn của nó ít nhất cũng cung cấp cho các nhà khai thác một cơ hội.

Đối với bất kể ngành công nghiệp nào có "huyết mạch" là các biên giới rộng mở, năm 2021 đã cung cấp một lời nhắc nhở rằng bất kỳ sự phục hồi nào của ngành đó vẫn còn một chặng đường dài.

Ông Douglas của hãng Etihad cho biết: “Không có ai có thể mỉm cười trong lòng và nghĩ rằng 'Tôi đang ở một vị trí tốt hơn các đối thủ cạnh tranh'. Thực tế, mọi người đều lâm nạn như nhau".

Vaccine không cứu được ngành hàng không

Khi vaccine Covid-19 bắt đầu được tung ra thị trường vào cuối năm ngoái, người ta đã có một cảm giác phấn khích. Mọi người bắt đầu truy cập các trang web du lịch và các hãng hàng không trở nên lạc quan về việc mở trở lại các đường bay. Ryanair thậm chí còn tung ra chiến dịch “Jab & Go” cùng với hình ảnh của 20 vật dụng trong kỳ nghỉ, kèm theo đồ uống trên tay.

Nhưng mọi sự sẽ không diễn ra theo cách đó.

Trước hết, vẫn không rõ vaccine có thực sự ngăn chặn được dịch bệnh từ du khách hay không, ngay cả khi họ ít có khả năng tự mắc bệnh hơn sau khi đã tiêm vaccine. Các đợt tiêm đều không được chứng minh là có thể chống lại các chủng đột biến đã lây lan mạnh - khiến các chính phủ từ Úc đến Anh phải giật mình đóng cửa, thay vì mở cửa biên giới.

Một nỗ lực đầy tham vọng của các hãng hàng không đối với hộ chiếu sức khỏe kỹ thuật số - để thay thế việc kiểm dịch bắt buộc cũng đầy thách thức và vẫn chưa thể thuyết phục được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Thực tế ảm đạm này đã đẩy lùi kỳ vọng về bất kỳ sự phục hồi có ý nghĩa nào trong du lịch toàn cầu, thậm chí đến năm 2022. Điều này có thể khiến nhiều hãng hàng không sẽ biến mất hoàn toàn, nhiều hãng chỉ còn đủ nguồn tiền mặt để tồn tại vài tháng nữa. Sự chậm trễ này đe dọa giết chết sự nghiệp của hàng trăm nghìn phi công, tổ bay và nhân viên sân bay, những người đã nghỉ việc gần một năm nay.

Thay vì trở lại kết nối toàn cầu - một trong những điều kỳ diệu của kỷ nguyên máy bay phản lực - sự cô lập quốc tế kéo dài dường như là điều khó tránh khỏi.

Margaret Harris, người phát ngôn của WHO tại Geneva, cho biết: “Điều rất quan trọng là mọi người phải hiểu rằng hiện tại, tất cả những gì chúng ta biết về vaccines là chúng sẽ rất hiệu quả trong việc làm giảm nguy cơ mắc bệnh nặng của bạn”. Nhưng bà nhấn mạnh: "Chúng tôi chưa thấy bất kỳ bằng chứng nào cho thấy liệu chúng có ngừng việc lây truyền hay không".

New Zealand và Úc, những quốc gia đã tiếp cận thành công trong việc loại bỏ virus, đều cho biết biên giới của họ sẽ không mở hoàn toàn trong năm nay. Trong khi đó, "bong bóng" du lịch, chẳng hạn như bong bóng được đề xuất giữa các trung tâm tài chính châu Á là Singapore và Hong Kong, vẫn chưa có tác dụng.

Hôm Chủ nhật (ngày 14/2), Pháp đã thắt chặt các quy định về du lịch quốc tế, trong khi Canada chuẩn bị áp đặt các biện pháp kiểm dịch cứng rắn hơn.

Phil Seymour, chủ tịch và trưởng bộ phận cố vấn của công ty dịch vụ hàng không IBA Group có trụ sở tại Anh cho biết: “Giao thông hàng không và hàng không thực sự nằm gần cuối danh sách ưu tiên của các chính phủ. Sẽ còn lâu mới giải quyết được chuyện này".

Họa vô đơn chí

Trong khi đó, dầu thô ở mức cao nhất trong một năm là một trong nhiều vấn đề đau đầu mà các hãng hàng không phải đối mặt, giám đốc danh mục đầu tư cảnh báo. Thực tế, giá dầu thô tăng mạnh trở lại khi các hãng không thể bay - chính là "thảm họa kép" cho các hãng hàng không đang sa sút.

Giá dầu thô West Texas Intermediate đã chạm mức cao chưa từng thấy kể từ tháng 1 năm 2020, khiến các hãng hàng không phải đối mặt với tình thế khó khăn - hấp thụ chi phí đó hoặc chuyển nó cho người tiêu dùng - vốn đã cảnh giác với việc đi máy bay trong thời kỳ đại dịch.

Giá dầu thô đã thêm vào danh sách "những cơn gió ngược" của ngành hàng không, giám đốc danh mục đầu tư của Washington Crossing Advisors, Chad Morganlander, nói với CNBC vào thứ Tư tuần trước.

Vị giám đốc này cho biết họ sẽ xem xét loại bỏ các hãng hàng không khỏi danh mục đầu tư, vì tin rằng rủi ro tài chính của các hãng này đang rất cao trong khi tương lai hoàn toàn ảm đạm. Giá cổ phiếu của các hãng hàng không vẫn đạt được mức cao nhất trước đại dịch, ngay cả khi S&P 500 đã phục hồi; thậm chí lập các kỷ lục mới trong năm nay.

Quỹ đầu tư JETS máy bay phản lực toàn cầu ETF, nắm giữ cổ phiếu của các hãng hàng không như Delta và United Airlines, đã tăng 100% so với tháng 3/2020 (tháng thấp nhất năm 2020) nhưng vẫn còn thấp hơn 30% so với mức cao nhất trong một năm trước đó. Hiện đang giao dịch ở mức 22,38 USD. Mức giá này cần phải tăng thêm 55% để bắt kịp kỷ lục được thiết lập vào đầu năm 2018.

Theo Mark Newton, người sáng lập và chủ tịch của Newton Advisors, mọi việc có vẻ không mấy thuận lợi cho các hãng hàng không.

Ông nói: “Về mặt kỹ thuật, đó là một lĩnh vực khó để đặt cược tiền, khi XAL lên gần mức cao và bắt đầu chững lại… Chúng tôi đã có một bước đi rất, rất tốt khi vượt qua mức thấp. Đã đến lúc chốt lời ở các hãng hàng không”.

Lê Minh

Nguồn tham khảo

https://www.ft.com/content/10ef7ab8-1c54-44af-9b7e-bfcc30a13386

https://www.scmp.com/lifestyle/travel-leisure/article/3120767/when-will-air-travel-resume-recovery-year-looks-bleak

https://www.cnbc.com/2021/02/04/crude-oil-at-one-year-highs-is-just-one-problem-airlines-face-analyst.html