Người ở Ethiopia không sống ở các thung lũng trong kỷ băng hà cuối cùng mà họ sống ở dãy núi Bale khắc nghiệt. Tại đó, họ có đủ nước, nguyên liệu để chế tạo công cụ lao động và nguồn thực phẩm từ các loài gặm nhấm khổng lồ.
Khám phá này được thực hiện bởi một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế dẫn đầu bởi Đại học Martin Luther Halle-Wittenberg (MLU) hợp tác với các trường Đại học Cologne, Bern, Marburg, Addis Ababa và Rostock. Trong ấn phẩm Science gần đây, các nhà nghiên cứu cung cấp các bằng chứng ban đầu rằng tổ tiên người châu Phi đã định cư ở vùng núi trong thời kỳ đồ đá, khoảng 45.000 năm trước.
-
- Vùng núi Bale ở miền nam Ethiopia (Nguồn: Wikipedia)
Ở độ cao khoảng 4.000 mét so với mực nước biển, dãy núi Bale ở miền nam Ethiopia là một khu vực khá khắc nghiệt. Ở đó, lượng oxy trong không khí thấp, nhiệt độ dao động mạnh và trời mưa rất nhiều. Giáo sư Bruno Glaser, một chuyên gia về đất trong ngành Sinh Địa Hóa học tại MLU, cho biết:
“Do những điều kiện sống bất lợi, nên trước đó người ta cho rằng con người định cư ở khu vực Afro-Alpine cách đây không lâu và trong khoảng thời gian ngắn”.
Cùng với một nhóm quốc tế các nhà khảo cổ học, nhà khoa học đất, nhà nghiên cứu cổ sinh thái học và nhà sinh học, ông đã chỉ ra rằng giả định này là không chính xác. Con người đã bắt đầu sống một thời gian dài trên các cao nguyên không có băng tuyết của dãy núi Bale khoảng 45.000 năm trước trong kỷ nguyên Trung Pleistocene. Lúc đó, các thung lũng thấp đã quá khô hạn để sinh tồn.
Trong nhiều năm, nhóm nghiên cứu đã điều tra một mỏm đá gần khu định cư Fincha Habera ở dãy núi Bale ở miền nam Ethiopia. Trong các đợt thực địa của họ, các nhà khoa học đã tìm thấy một số cổ vật bằng đá, các mảnh đất sét và một hạt thủy tinh. Glaser cho biết:
“Chúng tôi cũng khảo sát đất như một phần dự án phụ của chúng tôi”.
Dựa trên các trầm tích đất, các nhà nghiên cứu từ Halle có thể mở rộng các phân tích về sinh học và dinh dưỡng, cũng như xác định niên đại bằng phóng xạ carbon. Do đó, các nhà nghiên cứu đưa ra kết luận về việc có bao nhiêu người sống trong khu vực và thời điểm họ sống ở đó.
Trong công trình này, các nhà khoa học cũng đã phát triển một loại máy đo nhiệt độ mới có thể được sử dụng để theo dõi thời tiết trong khu vực - bao gồm nhiệt độ, độ ẩm và lượng mưa. Các phân tích như vậy chỉ có thể được thực hiện trong các khu vực tự nhiên ít ô nhiễm. Với những mẫu đất mà đã bị thay đổi quá nhiều thì không còn chính xác nữa.
May thay, các sự khắc nghiệt của dãy núi Bale tạo ra các điều kiện lý tưởng cho nghiên cứu vì đất ở đây chỉ thay đổi trên bề mặt trong suốt thiên niên kỷ qua. Sử dụng dữ liệu này, các nhà nghiên cứu có thể xác định rằng con người đã ở đó trong một khoảng thời gian dài hơn.
Các phân tích cũng có thể cũng chỉ ra nguyên nhân của điều này: Trong Kỷ Băng Hà cuối, khu Fincha Habera nằm ngoài rìa sông băng. Theo giáo sư Glaser, khi các dòng sông băng tan chảy sẽ cung cấp đủ nước cho con người ở đó.
Các nhà nghiên cứu thậm chí còn cho biết rằng con người khi đó đã ăn loài chuột chũi khổng lồ, một loài gặm nhấm đặc thù của vùng Fincha Habera khi đó. Chúng rất dễ săn và do số lượng đông đúc nên chúng cung cấp đủ thịt cho con người. Do đó, con người có đủ năng lượng cần thiết để sống sót trong địa hình gồ ghề của vùng núi.
Có lẽ con người cũng đã định cư trong khu vực này vì có một mỏ đá hắc diện thạch gần đó mà họ có thể khai thác và chế tạo công cụ lao động từ đó. Vậy nên, giáo sư Glaser kết luận, “khu hang đá Finchan Habera không chỉ tương đối ở được mà thực tế là ở được”.
-
- Đá hắc thạch (Nguồn: Wikipedia)
Các mẫu đất cũng tiết lộ thêm một chi tiết về lịch sử của khu vực. Bắt đầu khoảng 10.000 năm trước Công Nguyên, con người đã đến địa điểm này cư trú lần thứ hai. Glaser nói rằng tại thời điểm này, con người tại đây đã sử dụng lò sưởi, và:
“Lần đầu tiên, lớp đất có niên đại từ thời kỳ này cũng chứa các chất bài tiết của động vật ăn cỏ”.
Theo nhóm nghiên cứu, nghiên cứu mới trên Science không chỉ cung cấp những hiểu biết mới về lịch sử định cư của con người ở Châu Phi, mà còn cho thấy khả năng của con người có thể thích nghi về thể chất, di truyền và văn hóa với điều kiện môi trường thay đổi.
Ví dụ, một số nhóm người sống ở vùng núi của Ethiopia ngày nay có thể dễ dàng sinh tồn với lượng oxy thấp trong không khí.
Thiện Căn (biên dịch)
Theo: Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg
