NASA cho biết một nữ sinh viên người Mỹ đã phát hiện ra một Mặt trăng mới của sao Mộc, và họ chính thức xác nhận mặt trăng mới này. Đồng thời cô còn tìm ra nguyên nhân vì sao các hành tinh trước đây từng xuất hiện lại thất lạc trước ống kính thiên văn. Đây là lần đầu tiên một nhà thiên văn nghiệp dư có được phát hiện quan trọng đến thế.
Cô sinh viên tên Kai Ly năm ngoái đã tìm lại được 4 mặt trăng bị thất lạc của Jovian - hành tinh khổng lồ sao Mộc, đồng thời cô đã trở thành người nghiệp dư đầu tiên phát hiện ra một mặt trăng chưa từng được biết đến trước đây. Kai Ly (nhà thiên văn nghiệp dư) đã công bố khám phá này lên Hành tinh nhỏ vào ngày 30 tháng 6 - trang web của các nhà thiên văn nghiệp dư.
Theo tờ Daily Mail, nữ sinh viên tên Kai Ly đã dành kỳ nghỉ hè để tìm hiểu bộ dữ liệu đồ sộ được các nhà nghiên cứu của Đại học Hawaii (Mỹ) thu thập từ một công trình năm 2003, và phát hiện ra những điều mà họ đã bỏ sót.
Nhiệm vụ của Ly là phục hồi của các hình ảnh trước đó của mặt trăng Jovian được phát hiện gần đây bao gồm Valetudo, Ersa và Pandia trong khi kiểm tra dữ liệu được chụp vào năm 2003 bằng Kính viễn vọng Canada-Pháp-Hawaii (CFHT) 3,6 mét. David Jewitt và Scott Sheppard (Đại học Hawaii) là những người đứng đầu nghiên cứu sử dụng những hình ảnh này để khám phá 23 mặt trăng mới. Những hình ảnh vẫn có sẵn trên mạng và Ly nghĩ rằng nhiều mặt trăng chưa được khám phá khác có thể đang ẩn trong tập dữ liệu năm 2003.
-
- Sao Mộc và "bản đồ" sơ lược một số nhóm mặt trăng đã được xác định - Ảnh: Viện Carniegie
Sau khi lên kế hoạch tìm kiếm vào tháng 5, vào đầu tháng 6 cô Ly bắt đầu kiểm tra các hình ảnh được chụp vào tháng 2 năm 2003, khi sao Mộc nằm đối nghịch với Trái đất và các mặt trăng của nó sáng nhất. Họ đã kiểm tra ba hình ảnh khảo sát bao phủ cùng một vùng trên bầu trời vào những thời điểm khác nhau vào đêm ngày 24 tháng 2 và phát hiện thấy ba mặt trăng tiềm năng di chuyển với tốc độ 13 đến 21 giây cung mỗi giờ trong đêm.
Cô Ly không thể phục hồi hai trong số các mặt trăng tiềm năng vào các đêm khác, nhưng đã tìm thấy mặt trăng thứ ba, tạm thời được chỉ định là EJc0061, trong các quan sát khảo sát vào ngày 25 đến ngày 27 tháng 2 và trên các hình ảnh được chụp bằng Kính thiên văn Subaru vào ngày 5 và 6 tháng 2. Điều đó thiết lập một vòng cung 22 ngày cho thấy vật thể này liên kết với Sao Mộc.
Cô nói; “Lý do đó có đủ thông tin để theo dõi quỹ đạo của mặt trăng trên các hình ảnh khảo sát từ ngày 12 tháng 3 đến ngày 30 tháng 4. Từ đó, chất lượng quỹ đạo và thiên văn đủ tốt để tôi bắt đầu tìm kiếm các quan sát sau năm 2003”. Họ đã tìm thấy mặt trăng gần vị trí dự đoán trong các hình ảnh sau đó từ Đài quan sát liên Mỹ Subaru, CFHT và Cerro Tololo được chụp vào đầu năm 2018. Mặt trăng mờ dao động từ 23,2 đến 23,5 độ.
Kết quả cuối cùng là một vòng cung gồm 76 lần quan sát trong 15,26 năm (5.574 ngày), đủ để Ly coi quỹ đạo của nó được bảo đảm tốt trong nhiều thập kỷ. Theo David Tholen (Đại học Hawaii), dữ liệu theo dõi mặt trăng - tạm thời được chỉ định là S / 2003 J 24 đang chờ công bố - thông qua 8 quỹ đạo 1,9 năm của Sao Mộc, là quá đủ để cho thấy đó là một mặt trăng.
“Tôi tự hào nói rằng đây là mặt trăng đầu tiên được phát hiện bởi một nhà thiên văn nghiệp dư. Nhưng nếu không được thừa nhận, đó chỉ là một thành viên điển hình của nhóm Carme quay ngược dòng”. Nhóm này bao gồm 22 mặt trăng nhỏ khác quay quanh Sao Mộc theo hướng ngược lại, vòng quay của nó với chu kỳ khoảng hai năm. Quỹ đạo của chúng giống nhau cho thấy chúng đều là những mảnh vỡ ra từ cùng một tác động nào đó. Chúng có lẽ được tách ra khỏi Carme, mảnh vỡ đầu tiên được phát hiện và có chiều ngang 45 km, cho đến nay vẫn là mảnh vỡ lớn nhất được tìm thấy.
Những mặt trăng Jovian ngược nhỏ như vậy có thể có rất nhiều tổ chức đang háo hức khám phá. Năm ngoái, Edward Ashton, Matthew Beaudoin và Brett J. Gladman (Đại học British Columbia, Canada) đã phát hiện ra khoảng bốn chục vật thể nhỏ có bề ngang tới 800 mét dường như đang quay quanh Sao Mộc. Họ đã không quan sát trong thời gian dài để chứng minh các vật thể là mặt trăng Jovian, nhưng từ những quan sát sơ bộ, họ cho rằng Sao Mộc có thể có khoảng 600 vệ tinh với đường kính ít nhất 800 mét. Tholen nói, sự phát triển của các kính thiên văn lớn hơn và nhạy hơn sẽ tạo điều kiện cho những khám phá mới.
-
- Mặt trăng mới được phát hiện - Ảnh: NASA/JPL CalTech
Cô Ly cho biết việc quan sát thiên văn của nhóm mình chỉ là một thú vui mùa hè trước khi cô trở lại trường học. Nhóm quan sát của cô cũng hy vọng sẽ tìm thấy nhiều dữ liệu hơn để có thể tự xử lý từ các quan sát tháng 2 năm 2003, họ quyết định công bố kết quả của mình để thu hút sự quan tâm.
Nhà thiên văn nghiệp dư Sam Deen “khá ấn tượng” với thành tích của cô Ly. Ông cho biết thêm rằng khi các đài quan sát đăng dữ liệu khảo sát một cách công khai, nó sẽ tạo ra nhiều cơ hội hơn cho những người nghiệp dư khám phá. Ông nói: “Trở ngại chính là không biết mình đang làm gì và không đủ kiễn nhẫn để nghiên cứu các dữ liệu hàng giờ trước khi tìm ra bất cứ điều gì đáng giá”.
Ngọc Mai
Theo Skyandtelescope
