Khi viết bài này, tôi đang bị cách ly tại khách sạn ở Sydney, sau khi trở về từ Vũ Hán, Trung Quốc. Tại đó, tôi là đại diện của Úc trong cuộc điều tra quốc tế của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về nguồn gốc của virus Vũ Hán (SARS-CoV-2).
Người ta đã nói nhiều về chính trị xung quanh sứ mệnh điều tra nguồn gốc virus của COVID-19. Vì vậy, thật dễ dàng để quên rằng đằng sau những cuộc điều tra này là những con người thật.
Là một phần của nhiệm vụ, chúng tôi đã gặp một người đàn ông, được xác nhận là trường hợp COVID-19 đầu tiên vào ngày 8 tháng 12 năm 2019; anh ấy đã hồi phục. Chúng tôi đã gặp chồng của một bác sĩ đã chết vì COVID-19 và bỏ lại một đứa con thơ. Chúng tôi đã gặp các bác sĩ làm việc tại bệnh viện Vũ Hán điều trị cho những trường hợp COVID-19 ban đầu đó, và biết được điều gì đã xảy ra với họ và các đồng nghiệp của họ. Chúng tôi đã chứng kiến tác động của COVID-19 đối với nhiều cá nhân và cộng đồng, những người bị ảnh hưởng quá sớm trong đại dịch, trong khi chúng ta vẫn còn chưa biết nhiều về chủng loại virus này, cách nó lây lan, cách xử lý COVID-19 hoặc các tác động của nó.
Chúng tôi đã nói chuyện với các đối tác Trung Quốc - các nhà khoa học, dịch tễ học, bác sĩ - trong bốn tuần mà phái bộ của WHO đã ở Trung Quốc. Chúng tôi họp với họ tới 15 giờ một ngày, vì vậy chúng tôi đã trở thành đồng nghiệp, thậm chí là bạn bè. Điều này cho phép chúng tôi xây dựng sự tôn trọng và tin tưởng theo cách mà chúng ta sẽ không làm được qua Zoom hoặc email.
Đây là những gì chúng tôi biết được về nguồn gốc của SARS-CoV-2.
Coronavirus có nguồn gốc động vật, nhưng không nhất thiết là ở chợ Vũ Hán
Tại Vũ Hán, miền Trung Trung Quốc, loại virus, hiện được gọi là SARS-CoV-2, xuất hiện vào tháng 12 năm 2019, gây ra đợt bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm lớn nhất kể từ đại dịch cúm năm 1918-19.
Các cuộc điều tra của chúng tôi kết luận virus rất có thể có nguồn gốc động vật. Nó có thể đã truyền sang người từ dơi, thông qua một động vật trung gian chưa xác định, tại một địa điểm không xác định. Những căn bệnh “lây truyền từ động vật” như vậy đã gây ra đại dịch trước đây. Nhưng chúng tôi vẫn đang làm việc để xác nhận chuỗi sự kiện chính xác dẫn đến đại dịch hiện tại. Việc lấy mẫu dơi ở tỉnh Hồ Bắc và động vật hoang dã trên khắp Trung Quốc cho thấy không có SARS-CoV-2 cho đến nay.
Chúng tôi đã đến thăm khu chợ ẩm ướt Vũ Hán hiện đã đóng cửa, được cho là nguồn virus trong những ngày đầu của đại dịch. Một số quầy hàng ở chợ bán các sản phẩm động vật hoang dã đã được “thuần hóa”. Đây là những động vật được nuôi để làm thực phẩm, chẳng hạn như chuột tre, cầy hương và chồn hôi. Cũng có bằng chứng rằng một số động vật hoang dã được thuần hóa có thể dễ bị nhiễm SARS-CoV-2. Tuy nhiên, không sản phẩm động vật nào được lấy mẫu sau khi chợ đóng cửa có kết quả dương tính với SARS-CoV-2.
-
- Sau COVID-19, Trung Quốc đưa ra các quy định mới đối với việc buôn bán và tiêu thụ động vật hoang dã. (Ảnh minh họa: Jeniffertn/Pixabay)
Chúng tôi cũng biết không phải tất cả 174 trường hợp COVID-19 sớm đầu tiên đều đã đến mua bán tại khu chợ này, bao gồm cả người đàn ông được chẩn đoán vào tháng 12 năm 2019 với ngày khởi phát sớm nhất.
Tuy nhiên, khi chúng tôi đến thăm khu chợ đã đóng cửa, chúng tôi có thể dễ dàng thấy được cách thức lây nhiễm có thể đã lây lan ở đó. Khi nó mở cửa, có thể có khoảng 10.000 người đến mua bán động vật mỗi ngày, nơi có hệ thống thông gió và thoát nước kém.
Ngoài ra còn có bằng chứng di truyền đã tạo ra môi trường cho một cụm truyền bệnh ở đó. Trình tự virus từ một số ca bệnh tại khu chợ là giống hệt nhau, cho thấy đã có một cụm truyền bệnh. Tuy nhiên, có một số sự đa dạng trong các chuỗi virus khác, tức là đã có các chuỗi lây truyền khác mà chưa biết hoặc chưa được lấy mẫu.
Bản tóm tắt các nghiên cứu mô hình hóa từ thời gian có thể xuất hiện sớm nhất của các chuỗi SARS-CoV-2 đã ước tính thời điểm bắt đầu đại dịch từ giữa tháng 11 đến đầu tháng 12. Cũng có những ấn phẩm cho rằng SARS-CoV-2 đã từng lưu hành ở các quốc gia khác nhau sớm hơn trường hợp đầu tiên ở Vũ Hán, tuy nhiên những điều này cần phải được xác nhận.
Cuối cùng, khu chợ hải sản ở Vũ Hán chỉ là một sự kiện khuếch đại hơn là một con số 0 thực sự. Vì vậy, chúng ta cần phải tìm kiếm nguồn gốc của virus ở những nơi khác nữa.
Thực phẩm đông lạnh không bị loại trừ trong việc làm lây lan Coronavirus
Sau đó là giả thuyết "dây chuyền lạnh". Đây là ý tưởng virus có thể bắt nguồn từ nơi khác thông qua việc nuôi trồng, đánh bắt, chế biến, vận chuyển, làm lạnh hoặc đông lạnh thực phẩm. Đó có phải là kem, cá, thịt động vật hoang dã không? Chúng tôi không biết. Chưa được chứng minh rằng điều này đã kích hoạt nguồn gốc của virus. Nhưng nó đã góp phần vào sự lây lan dịch bệnh ở mức độ nào? Một lần nữa, chúng tôi không biết.
Một số sản phẩm “dây chuyền lạnh” có mặt tại chợ hải sản Vũ Hán đã không được xét nghiệm virus. Lấy mẫu môi trường trong chợ hải sản cho thấy có những bề mặt bị nhiễm virus. Điều này có thể cho thấy sự xâm nhập của SARS-CoV-2 qua người bị nhiễm bệnh, hoặc các sản phẩm động vật bị ô nhiễm và các sản phẩm “dây chuyền lạnh”. Việc điều tra các sản phẩm “dây chuyền lạnh” và sự tồn tại của virus ở nhiệt độ thấp vẫn đang được tiến hành.
Rất khó có khả năng Coronavirus thoát khỏi phòng thí nghiệm
Các lựa chọn nhạy cảm nhất về mặt chính trị mà chúng tôi đã xem xét là virus có thể thoát ra từ phòng thí nghiệm. Chúng tôi kết luận điều này là khó có thể xảy ra.
Chúng tôi đã đến thăm Viện Virus học Vũ Hán, đây là một cơ sở nghiên cứu ấn tượng, và có vẻ đang hoạt động tốt đối với an toàn sức khỏe của nhân viên.
Chúng tôi đã nói chuyện với các nhà khoa học ở đó. Chúng tôi nghe nói rằng các mẫu máu của các nhà khoa học, được lấy và lưu trữ thường xuyên, đã được xét nghiệm để tìm dấu hiệu họ đã bị nhiễm bệnh. Không tìm thấy bằng chứng về kháng thể đối với coronavirus. Chúng tôi đã xem xét các cuộc kiểm toán an toàn sinh học của họ. Không có bằng chứng gì đặc biệt.
Chúng tôi đã xem xét loại virus gần nhất với SARS-CoV-2 mà họ đang nghiên cứu - virus RaTG13 - đã được phát hiện trong các hang động ở miền Nam Trung Quốc, nơi một số thợ mỏ đã chết bảy năm trước đó.
Nhưng tất cả những gì các nhà khoa học có là một chuỗi gen của loại virus này. Họ đã không quản lý để phát triển nó trong thực tế. Mặc dù virus đã từng thoát khỏi các phòng thí nghiệm, nhưng điều này rất hiếm. Vì vậy, chúng tôi kết luận rằng điều này rất khó xảy ra ở Vũ Hán.
Các nhóm điều tra viên của WHO tại Vũ Hán
Khi tôi nói “chúng tôi”, có nghĩa là các chuyên gia do WHO cử đến và ủy ban y tế Trung Quốc. Tổng cộng, có 17 chuyên gia Trung Quốc và 10 chuyên gia quốc tế, cùng với 7 chuyên gia khác và nhân viên hỗ trợ từ các cơ quan khác nhau. Chúng tôi đã xem xét dịch tễ học lâm sàng (cách COVID-19 lây lan giữa người với người), dịch tễ học phân tử (cấu tạo gen của virus và sự lây lan của nó), và vai trò của động vật và môi trường.
Chỉ riêng nhóm dịch tễ học lâm sàng đã xem xét hồ sơ của Trung Quốc về 76.000 đợt bệnh từ hơn 200 tổ chức về bất kỳ thứ gì có thể giống COVID-19 - chẳng hạn như các bệnh giống cúm, viêm phổi và các bệnh hô hấp khác. Họ không tìm thấy bằng chứng rõ ràng về sự lưu hành đáng kể của COVID-19 ở Vũ Hán trong thời gian cuối năm 2019 trước trường hợp đầu tiên.
Điều tra tiếp theo về nguồn gốc Coronavirus là gì?
Nhiệm vụ của chúng tôi đến Trung Quốc chỉ là giai đoạn một. Chúng tôi sẽ xuất bản báo cáo chính thức của mình trong những tuần tới. Các nhà điều tra cũng sẽ tìm kiếm dữ liệu xa hơn, để điều tra bằng chứng virus đã lưu hành ở châu Âu, chẳng hạn vào đầu năm 2019. Các nhà điều tra sẽ tiếp tục kiểm tra động vật hoang dã và các động vật khác trong khu vực để tìm dấu hiệu của virus. Và chúng tôi sẽ tiếp tục học hỏi kinh nghiệm của mình để cải thiện cách chúng tôi điều tra đại dịch tiếp theo.
Bất kể nguồn gốc của virus, những người mắc bệnh đều ở đầu các điểm dữ liệu dịch tễ học, trình tự và số lượng. Những tác động lâu dài về thể chất và tâm lý - bi kịch và lo lắng - sẽ được cảm nhận ở Vũ Hán, và những nơi khác, trong nhiều thập kỷ tới.
Tác giả: Dominic Dwyer - Giám đốc Bệnh học Y tế Công cộng, Bệnh học Y tế NSW, Bệnh viện Westmead và Đại học Sydney, Đại học Sydney
Ánh Dương
Theo The Conversation
