Khi thời điểm thực thi luật an ninh quốc gia mới của Bắc Kinh đối với Hong Kong đang đến gần, người dân tại khu tự trị này đang gấp rút xóa các bài đăng có nguy cơ bị coi là phạm luật hoặc loại bỏ hoàn toàn sự hiện diện của họ khỏi phương tiện truyền thông xã hội.
Ngay cả trước khi luật an ninh quốc gia được thông qua hôm thứ Ba, người dân Hong Kong đã tự kiểm duyệt lại các bài đăng của họ.
Vào thứ Hai, một người dùng Twitter có tên "Winnie" đã hủy kích hoạt tài khoản với hashtag #hkprotest. Winnie viết dòng tweet rằng: "Tôi không làm điều đó [kích hoạt tài khoản] bởi vì tôi cảm thấy mình có thể gặp nguy hiểm, cần hết sức thận trọng. Trái tim tôi hướng về các nhà hoạt động ngoài đời thực”.
Tỷ phú Jimmy Lai, người sáng lập tờ Apple Daily, viết trên tài khoản Twitter đã được xác minh của ông vào hôm thứ Hai rằng Wang Dan, cựu lãnh đạo sinh viên Thiên An Môn hiện đang sống lưu vong ở Mỹ, đã cảnh báo ông và nhà hoạt động nổi tiếng Joshua Wong (Hoàng Chi Phong) rằng họ sẽ là 2 mục tiêu đầu tiên sau khi luật an ninh được ban hành. "Nhưng tôi sẽ không rời #HK", Lai viết.\
-
- Ông trùm truyền thông Hồng Kông và người sáng lập tờ nhật báo Apple Daily, ông Jimmy Lai đến Tòa án sơ thẩm Tây Cửu Long vào ngày 18/5/2020 tại Hồng Kông, Trung Quốc. (Ảnh: Getty Images)
Lo ngại đối với các chuyên gia pháp lý
Theo luật mới, những người bị kết tội ly khai, lật đổ chính quyền, khủng bố và thông đồng với các lực lượng nước ngoài phải đối mặt với hình phạt lên đến tù chung thân. Tuy nhiên, nó cũng gây lo ngại cho các chuyên gia pháp lý.
Ông Julian Chan, giáo sư luật tại Đại học Hong Kong, nói với Nikkei Asian Review trong một email rằng: "Phạm vi và nội dung chính xác của các hành vi phạm tội được đề xuất vẫn chưa rõ ràng". Mặc dù các quan chức ở Bắc Kinh và Hong Kong đảm bảo rằng luật pháp sẽ chỉ ảnh hưởng đến một số ít người dân, nhưng ai nằm trong nhóm thiểu số đó thì họ không nói.
Ông Chan nói: "Một khi bạn thuộc nhóm thiểu số, sẽ không có bất kỳ sự bảo đảm nào về quyền con người theo Luật Cơ bản hoặc hệ thống luật chung sẽ được áp dụng" trong hiến pháp nhỏ của Hong Kong, một phần của "một quốc gia, hai chế độ"
Ông nói thêm: "Rõ ràng là luật pháp sẽ có tác động nghiêm trọng đến quyền tự do ngôn luận, nếu không thì là an ninh cá nhân, đối với người dân Hong Kong".
Ông nói: "Luật an ninh quốc gia đã phát huy tác dụng ngay cả trước khi nó được ban hành". Trong khi một số công ty ở Hong Kong đã bày tỏ sự ủng hộ đối với luật mới, "nhiều người đã bắt đầu xóa bài đăng của họ trên Facebook".
Người dân gấp rút sửa hồ sơ trực tuyến
Một giáo viên trung học gần 30 tuổi, người yêu cầu giấu tên, đã giải thích với Nikkei tại sao gần đây anh đã đổi tên trên Facebook: "Chúng tôi rất sợ rằng chúng tôi có thể bị bán đứng bởi những người bạn trực tuyến”.
Anh cũng đã thay đổi ảnh đại diện của mình trên phương tiện truyền thông xã hội, xóa các bài đăng nhạy cảm về chính trị và đã xem qua danh sách "bạn bè" trực tuyến của mình để kiểm tra xem có ai có thể gây nguy hiểm cho anh do các quan điểm tự do về các vấn đề chính trị và xã hội hay không. Anh sàng lọc các liên hệ trực tuyến của mình bằng cách đọc qua các bài đăng gần đây về quan điểm chính trị của họ.
Anh nói: "Một số người sử dụng những nội dung này làm vũ khí để khiếu nại về tôi. Đây là một cách để bảo vệ chính chúng ta và cũng để ngăn chặn tất cả các loại tấn công và quấy rối đến từ không gian mạng”.
-
- Người dân Hong Kong biểu tình phản đối luật an ninh của Trung Quốc hôm 1/7/2020 (Ảnh: Anthony Kwan/Getty Images)
Đồng nghiệp của người giáo viên, người cũng yêu cầu giấu tên, cũng đang thực hiện một cách tiếp cận tương tự. Đồng nghiệp này đã thay đổi tên trực tuyến mà anh đã sử dụng trong 7 năm sau khi biết rằng những người khác cũng làm như vậy vì lo ngại về an ninh.
Người đồng nghiệp không chỉ bỏ đi danh tính không gian mạng quen thuộc của mình và xóa các bài đăng trong quá khứ có thể được coi là nhạy cảm về mặt chính trị, anh cũng ngừng viết bình luận về tin tức và sự kiện xã hội được công bố trên Facebook và Instagram. Hiện tại anh chỉ đơn giản đăng lại nội dung mà anh tìm thấy trên mạng mà không đưa ra nhận xét bổ sung.
Người đồng nghiệp nói: "Có rất nhiều cư dân mạng ủng hộ Bắc Kinh đã tích cực quấy rối và báo cáo các cư dân mạng khác do quan điểm chính trị dân chủ". Trở thành giáo viên ở Hong Kong với quan điểm tự do và dân chủ khiến họ dễ bị tấn công bởi chính quyền và họ có thể phải đối mặt với khả năng mất việc.
Cả hai người đàn ông đều nói rằng "nỗi sợ hãi" đang lờ mờ đối với họ khi việc ban hành luật an ninh quốc gia sắp xảy ra. Mặc dù các điều khoản và quy định của luật pháp chưa được công khai, nhưng những bình luận từ các nhân vật thân Bắc Kinh nổi tiếng ở Hong Kong và một "bản tóm tắt" từ Tân Hoa Xã đang gây ra sự lo lắng trong nhiều người dân Hong Kong.
Việc xóa bỏ và thay đổi nội dung trên mạng đã được nhìn thấy lần đầu tiên vào tháng 6 năm ngoái, khi một loạt các cuộc biểu tình nổ ra chống lại dự luật dẫn độ. Những động thái như vậy lại gia tăng kể từ khi xuất hiện luật an ninh quốc gia.
Ông Clement YK So, giáo sư báo chí tại Đại học Hong Kong, nói với Nikkei: "Luật này đã tác động sâu hơn, không chỉ đối với các nhà báo, mà còn đối với người dân Hong Kong nói chung. Mọi người bắt đầu thực sự lo lắng, và họ bắt đầu xóa những điều họ nói trực tuyến trong quá khứ".
Một số bạn bè của So cũng đã thay đổi tên, xóa nội dung khỏi không gian ảo và đóng cửa các nhóm trò chuyện WhatsApp. Ông nói: "Họ không muốn bị xác định. Đây là phản ứng trực tiếp đối với việc ban hành luật".
Đánh mất niềm tin giữa người và người
Khi Cathay Pacific Airways, hãng hàng không lớn nhất Hong Kong, ra mắt nền tảng trực tuyến nội bộ vào tháng 4 để nhân viên báo cáo và gửi khiếu nại về đồng nghiệp, nhiều nhân viên của hãng đã quyết định xóa tài khoản truyền thông xã hội của họ.
Một tiếp viên hàng không nói: "Bạn không bao giờ biết đồng nghiệp nào sẽ báo cáo về bạn. Chúng tôi không thể nói về chính trị nữa". Cô nói thêm rằng cảm giác không tin tưởng vào đồng nghiệp là "chưa từng có”.
Theo liên đoàn lao động của Cathay, Khoảng 40 nhân viên đã bị sa thải thông qua các bài đăng trên phương tiện truyền thông xã hội kể từ khi tình trạng bất ổn nổ ra ở Hong Kong năm ngoái. Cựu giám đốc điều hành của nó, Rupert Hogg, đã từ chức vào tháng 8 năm ngoái trong bối cảnh những lời chỉ trích từ các nhà quản lý Trung Quốc đại lục rằng ông đang có lập trường khoan dung đối với sự tham gia của nhân viên trong các cuộc biểu tình.
-
- Cảnh sát chống bạo động trước một cuộc diễu hành ủng hộ dân chủ ở quận trung tâm của Hong Kong vào ngày 9/6/2020, khi thành phố kỷ niệm một năm sau các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ phản đối dự luật cho phép dẫn độ sang Trung quốc đại lục. (Ảnh: Anthony Wallace / AFP / Getty Images)
Với luật an ninh quốc gia sắp xảy ra, nữ tiếp viên cho biết những người làm việc trong các lĩnh vực kinh doanh khác ở Hong Kong "sẽ phải đối mặt với những áp lực tương tự" mà cô phải đối mặt bây giờ.
Cô nói: "Có rất nhiều công ty Trung Quốc hoạt động tại đây và Trung Quốc là thị trường lớn cho nhiều doanh nghiệp. Có bao nhiêu công ty có thể đủ khả năng để mất thị trường đó?".
Thực sự sống trong sợ hãi, lối đi nào cho người dân Hong Kong?
Nhưng những người làm sạch “hồ sơ kỹ thuật số” của họ đang làm việc này với nhiều lo lắng.
Người giáo viên nói: "Tôi không làm gì sai. Những gì tôi đã làm chỉ là nói chuyện, chia sẻ hoặc bày tỏ quan điểm của tôi về các sự kiện chính trị xã hội, không trái pháp luật và không gây hại cho bất kỳ ai trong xã hội".
Anh thừa nhận mình là một trong những người cứng đầu đã giữ danh tính trực tuyến ban đầu của mình trong các cuộc biểu tình, và chỉ sau khi những lời hô hào liên tục của bạn bè về những lo ngại về an ninh cuối cùng đã thuyết phục anh thay đổi hồ sơ trực tuyến của mình.
Việc tương tự cũng xảy ra đối với đồng nghiệp của anh. Người đồng nghiệp nói: "Đó là thói quen của tôi để chia sẻ quan điểm của tôi về tin tức cụ thể. Tôi không quan tâm, bởi vì Hong Kong là nơi bạn có thể nói bất cứ điều gì bạn muốn".
Anh nói thêm rằng nhưng bây giờ, đó dường như là một phần của quá khứ. "Chúng ta từng sống trong một thế giới tự do, không sợ hãi ... Bây giờ, tôi thực sự sống trong sợ hãi”.
Mặc dù bây giờ hai giáo viên không có ý định rời khỏi Hong Kong, nhưng đây vẫn là một lựa chọn. Người giáo viên gần 30 tuổi nói rằng anh đã nói chuyện với cha và em trai sau khi thông báo ban đầu về dự luật an ninh quốc gia, và quyết định ở lại Hong Kong, mặc dù gia đình có phương tiện tài chính để rời đi.
Anh nói: "Rời đi là một dấu hiệu của sự đầu hàng. Tôi muốn tiếp tục chiến đấu và chống cự."
Đồng nghiệp của anh, người cho biết anh không đủ khả năng tài chính để rời Hong Kong, vẫn sẽ chuẩn bị khởi hành khi "người Hong Kong đầu tiên không có ảnh hưởng gì" bị bắt vì vi phạm luật pháp. Cho đến lúc đó, anh thề sẽ ở lại.
Thật quá "ngột ngạt" khi phải phục tùng hoàn toàn, và anh từ chối là "một loài vật sống trong Trại súc vật" được mô tả cuốn tiểu thuyết kinh điển của George Orwell. Tại đó những con lợn cầm quyền dần biến một cộng đồng động vật thành một thế giới độc tài .
Anh nói: "Tôi biết sự tự do đang giảm dần, nhưng tôi sẽ làm hết sức có thể".
Văn Thiện
Theo Nikkei Asian Review
