Với hơn 18 tháng xảy ra đại dịch, các nhà nghiên cứu đã liên tục thu thập được những hiểu biết mới và quan trọng về tác động của COVID-19 đối với cơ thể và não bộ. Những phát hiện này đang làm dấy lên lo ngại về những tác động lâu dài mà virus Corona Vũ Hán có thể gây ra đối với các quá trình sinh học như lão hóa.
Là một nhà khoa học thần kinh nhận thức, nghiên cứu trước đây của tôi đã tập trung vào việc tìm hiểu những thay đổi bình thường của não liên quan đến lão hóa ảnh hưởng như thế nào đến khả năng suy nghĩ và vận động của con người - đặc biệt là ở độ tuổi trung niên trở lên. Nhưng khi có nhiều bằng chứng cho thấy COVID-19 có thể ảnh hưởng đến cơ thể và não bộ trong nhiều tháng hoặc lâu hơn sau khi nhiễm trùng, nhóm nghiên cứu của tôi bắt đầu quan tâm đến việc khám phá cách nó cũng có thể tác động đến quá trình lão hóa tự nhiên.
Theo dõi phản ứng của não với COVID-19
Vào tháng 8/2021, một nghiên cứu sơ bộ nhưng quy mô lớn điều tra những thay đổi của não ở những người đã trải qua COVID-19 đã thu hút rất nhiều sự chú ý trong cộng đồng khoa học thần kinh.
Trong nghiên cứu đó, các nhà nghiên cứu đã dựa vào một cơ sở dữ liệu hiện có có tên là UK Biobank, chứa dữ liệu hình ảnh não từ hơn 45.000 người ở Anh từ năm 2014 trở lại đây. Điều này có nghĩa là - quan trọng - rằng đã có dữ liệu cơ bản và hình ảnh não của tất cả những người đó từ trước đại dịch.
Nhóm nghiên cứu đã phân tích dữ liệu hình ảnh não và sau đó đưa những người đã được chẩn đoán mắc COVID-19 trở lại để quét não bổ sung. Họ so sánh những người đã trải qua COVID-19 với những người chưa trải qua, đối sánh cẩn thận các nhóm dựa trên tuổi, giới tính, ngày xét nghiệm cơ bản và địa điểm nghiên cứu, cũng như các yếu tố nguy cơ phổ biến đối với bệnh tật, chẳng hạn như các biến số sức khỏe và tình trạng kinh tế xã hội.
Nhóm nghiên cứu đã tìm thấy sự khác biệt rõ rệt về chất xám - được tạo thành từ các thân tế bào của tế bào thần kinh xử lý thông tin trong não - giữa những người đã bị nhiễm COVID-19 và những người không bị nhiễm. Cụ thể, độ dày của mô chất xám ở các vùng não được gọi là thùy trán và thùy thái dương đã giảm ở nhóm COVID-19, khác với các kiểu điển hình được thấy ở nhóm không trải qua COVID-19.
Trong dân số nói chung, người ta thường thấy một số thay đổi về khối lượng hoặc độ dày chất xám theo thời gian khi người ta già đi, nhưng những thay đổi này lớn hơn bình thường ở những người đã bị nhiễm COVID-19.
Điều đáng chú ý là khi các nhà nghiên cứu tách những người bị bệnh nặng đến mức phải nhập viện ra, những người đã trải qua COVID-19 nhẹ hơn cũng cho biểu hiện não tương tự. Tức là, những người đã bị nhiễm COVID-19 có biểu hiện mất khối lượng não ngay cả khi bệnh chưa đến mức phải nhập viện.
Cuối cùng, các nhà nghiên cứu cũng điều tra những thay đổi về hiệu suất trong các nhiệm vụ nhận thức và phát hiện ra rằng những người đã mắc phải COVID-19 xử lý thông tin chậm hơn so với những người không mắc bệnh.
Mặc dù chúng tôi phải cẩn thận giải thích những phát hiện này khi chúng chờ đánh giá ngang hàng chính thức, nhưng mẫu lớn, dữ liệu trước và sau khi bị bệnh ở những người giống nhau và đối sánh cẩn thận với những người chưa mắc COVID-19 đã làm cho công trình sơ bộ này trở nên đặc biệt có giá trị.
Những thay đổi này trong khối lượng não có ý nghĩa gì?
Vào thời kỳ đầu của đại dịch, một trong những báo cáo phổ biến nhất từ những người bị nhiễm COVID-19 là mất vị giác và khứu giác.
-
- Một số bệnh nhân COVID-19 đã bị mất hoặc giảm khứu giác. (Ảnh: Dima Berlin/Getty Images)
Đáng chú ý là các vùng não mà các nhà nghiên cứu Anh phát hiện bị COVID-19 tác động đều có liên quan đến khứu giác, một cấu trúc gần phía trước của não bộ truyền tín hiệu về mùi từ mũi đến các vùng não khác. Hành khứu giác có kết nối với các vùng của thùy thái dương. Chúng ta thường nói về thùy thái dương trong bối cảnh lão hóa và bệnh Alzheimer bởi vì nó là nơi nằm của vùng hồi hải mã. Hồi hải mã có thể đóng một vai trò quan trọng trong quá trình lão hóa, do nó liên quan đến trí nhớ và các quá trình nhận thức.
Khứu giác cũng rất quan trọng đối với nghiên cứu về bệnh Alzheimer, vì một số dữ liệu đã gợi ý rằng những người có nguy cơ mắc bệnh sẽ bị suy giảm khứu giác. Mặc dù còn quá sớm để đưa ra bất kỳ kết luận nào về tác động lâu dài của những thay đổi liên quan đến COVID này, nhưng việc điều tra các mối liên hệ có thể có giữa những thay đổi não liên quan đến COVID-19 và trí nhớ là rất đáng chú ý - đặc biệt là đối với các vùng liên quan và tầm quan trọng của chúng trong trí nhớ và bệnh Alzheimer.
Nhìn về phía trước
Những phát hiện mới này mang lại những câu hỏi quan trọng chưa được giải đáp: Những thay đổi của não sau COVID-19 có ý nghĩa như thế nào đối với quá trình và tốc độ lão hóa? Và, theo thời gian, não có phục hồi ở một mức độ nào đó sau nhiễm virus không?
Đây là những lĩnh vực nghiên cứu sôi động và cởi mở, một số lĩnh vực chúng tôi đang bắt đầu thực hiện trong phòng thí nghiệm của riêng tôi kết hợp với công việc liên tục nghiên cứu sự lão hóa não.
-
- Hình ảnh não của người 35 tuổi và người 85 tuổi. Mũi tên màu cam cho thấy chất xám mỏng hơn ở người già hơn. Mũi tên màu xanh lá cây chỉ vào những khu vực có nhiều không gian chứa đầy dịch não tủy (CSF) do giảm thể tích não. Các vòng tròn màu tím làm nổi bật tâm thất của não, nơi chứa đầy dịch não tủy. Ở người lớn tuổi, những khu vực chứa đầy chất lỏng này lớn hơn nhiều. (Ảnh: Jessica Bernard, CC BY-ND)
Công trình của phòng thí nghiệm của chúng tôi chứng minh rằng khi con người già đi, bộ não suy nghĩ và xử lý thông tin khác đi. Ngoài ra, chúng tôi đã quan sát thấy những thay đổi theo thời gian về cách cơ thể mọi người di chuyển và cách mọi người học các kỹ năng vận động mới. Nhiều thập kỷ nghiên cứu đã chứng minh rằng người lớn tuổi gặp khó khăn hơn trong việc xử lý và thao tác thông tin - chẳng hạn như cập nhật danh sách các loại thực phẩm trong trí óc - nhưng họ thường duy trì kiến thức về sự kiện và từ vựng. Đối với các kỹ năng vận động, chúng ta biết rằng người lớn tuổi vẫn học được, nhưng họ làm chậm hơn so với người trẻ tuổi.
Khi nói đến cấu trúc não, chúng ta thường thấy sự giảm kích thước của não ở người lớn trên 65 tuổi. Sự sụt giảm này không chỉ khu trú ở một khu vực. Sự khác biệt có thể được nhìn thấy trên nhiều vùng của não. Thông thường cũng có sự gia tăng dịch não tủy lấp đầy không gian do mất mô não. Ngoài ra, chất trắng, lớp cách điện trên sợi trục - những sợi cáp dài mang xung điện giữa các tế bào thần kinh - cũng ít nguyên vẹn hơn ở người lớn tuổi.
Khi tuổi thọ đã tăng lên trong những thập kỷ qua, ngày càng có nhiều người già đi. Mặc dù mục tiêu của tất cả mọi người là sống lâu và khỏe mạnh, ngay cả trong trường hợp tốt nhất khi một người già không mắc bệnh tật hoặc khuyết tật, tuổi trưởng thành sẽ dẫn đến những thay đổi trong cách chúng ta suy nghĩ và di chuyển.
Tìm hiểu cách tất cả các mảnh ghép này khớp với nhau sẽ giúp chúng ta làm sáng tỏ những bí ẩn của quá trình lão hóa để có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và chức năng cho những người già. Và bây giờ, trong bối cảnh của COVID-19, nó sẽ giúp chúng ta hiểu mức độ mà não có thể phục hồi sau khi bị bệnh.
Bài viết này được dịch từ The Conversation, một trang tin tức phi lợi nhuận chuyên chia sẻ ý tưởng từ các chuyên gia học thuật. Nó được viết bởi: Jessica Bernard, đến từ Đại học Texas A&M.
Văn Thiện
Theo The Conversation
