Một nghiên cứu của MIT từ năm 1972 dự báo tăng trưởng kinh tế quá nhanh sẽ dẫn đến sự sụp đổ của xã hội văn minh vào giữa thế kỷ 21. Thật đáng tiếc, dự báo của MIT đang đi đúng lộ trình.
Dựa trên dữ liệu thực nghiệm, giám đốc của KPMG, một trong những công ty kiểm toán lớn nhất thế giới, đã đưa ra một nghiên cứu mới dựa trên nghiên cứu của Viện Công nghệ Massachusetts, Hoa Kỳ (MIT) dự báo từ nửa thế kỷ trước về nguy cơ sụp đổ của nền văn minh công nghiệp.
Trong khi thế giới mong đợi sự phục hồi tăng trưởng kinh tế sau đại dịch, nghiên cứu đặt ra những vấn đề cấp thiết về những nguy cơ của nền văn minh công nghiệp trước đại dịch, nếu nó vẫn vận hành một cách 'bình thường'.
Năm 1972, một nhóm các nhà khoa học MIT đã nghiên cứu nguy cơ dẫn đến quá trình sụp đổ nền văn minh qua mô hình động lực học hệ thống do Câu lạc bộ Rome (viện nghiên cứu toàn cầu nhằm giải quyết các vấn đề chính trị quốc tế) công bố. Mô hình xác định "giới hạn của tăng trưởng" (LtG) sắp xảy ra, có nghĩa là nền văn minh công nghiệp đang trên đà sụp đổ vào một thời điểm nào đó trong thế kỷ 21 do khai thác quá mức nguồn tài nguyên của hành tinh.
Ngay sau khi dự báo của MIT được công bố rộng rãi đã tạo ra những cuộc tranh luận sôi nổi và bị chỉ trích dữ dội vì dự báo bị coi là u ám và các chuyên gia đã trình bày sai các phát hiện cũng như phương pháp dự báo. Dù vậy, dự báo của MIT đã được chứng minh bởi một nghiên cứu mới đây của KPMG, một trong những công ty kế toán 'Big Four' dựa trên doanh thu toàn cầu.
Giới hạn của tăng trưởng
Lần đầu tiên, Gaya Herrington, một nhà phân tích hàng đầu thuộc công ty kiểm toán lớn toàn cầu đã thực hiện nghiêm túc mô hình "giới hạn của tăng trưởng". Bà là tác giả của nghiên cứu, đồng thời là Trưởng nhóm Phân tích Hệ thống Động và Tính bền vững tại KPMG ở Hoa Kỳ. Bà quyết định thực hiện nghiên cứu như một dự án cá nhân để hiểu rõ hơn mô hình của MIT đã đứng vững trước thử thách của thời gian như thế nào.
Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Sinh thái Công nghiệp Yale vào tháng 11/2020 và cả trên website của KPMG (pdf). Nghiên cứu kết luận, quỹ đạo kinh doanh thông thường hiện tại của nền văn minh toàn cầu đang hướng tới sự suy giảm cuối cùng của kỳ tăng trưởng kinh tế trong thập kỷ tới — và tệ nhất, có thể gây ra sự sụp đổ xã hội vào khoảng năm 2040.
Nghiên cứu không được liên kết hay đại diện cho KPMG và không nhất thiết phản ánh quan điểm của KPMG. Herrington đã thực hiện nghiên cứu này như một phần mở rộng của luận án Thạc sĩ của bà tại Đại học Harvard với tư cách là cố vấn cho Câu lạc bộ Rome. Tuy nhiên, KPMG đã trích dẫn lời của bà như sau:
“Viễn cảnh sụp đổ không hề hấp dẫn, tôi tò mò muốn biết kịch bản nào sẽ sát nhất với dữ liệu thực nghiệm hiện nay. Rốt cuộc, chúng ta đã có dữ liệu thực nghiệm sau vài thập kỷ từ cuốn sách bán chạy nhất trong những năm 70 dự báo về mô hình thế giới, những dữ liệu này giúp cho việc so sánh trở nên có ý nghĩa. Thật ngạc nhiên, tôi không thể tìm thấy những nỗ lực nghiên cứu nào gần đây cho việc này. Vì vậy, tôi quyết định tự mình làm điều đó”.
Với tiêu đề "Cập nhật các giới hạn của tăng trưởng: So sánh mô hình World3 với dữ liệu thực nghiệm", nghiên cứu cố gắng đánh giá mô hình World3 của MIT và so sánh với dữ liệu thực nghiệm mới. Các nghiên cứu trước đây cho thấy rằng tình huống xấu nhất của mô hình đã phản ánh chính xác các diễn biến trong thực tế, trong đó nghiên cứu cuối cùng được hoàn thành vào năm 2014.
Nguy cơ sụp đổ nền văn minh công nghiệp
Phân tích của Herrington kiểm tra dữ liệu trên 10 biến số chính, đó là dân số, tỷ lệ sinh, tỷ lệ tử vong, sản lượng công nghiệp, sản xuất lương thực, dịch vụ, tài nguyên không tái tạo, ô nhiễm hữu cơ bền, phúc lợi và môi trường sinh thái. Bà nhận thấy dữ liệu mới nhất, sát nhất với hai kịch bản cụ thể là ‘BAU2’ (kinh doanh như thường lệ) và ‘CT’ (công nghệ toàn diện).
Nghiên cứu kết luận: "Kịch bản BAU2 và CT cho thấy sự ngừng tăng trưởng sẽ diễn tra trong vòng một thập kỷ hoặc lâu hơn kể từ bây giờ. Cả hai kịch bản đều chỉ ra việc tiếp tục kinh doanh như bình thường, tức là theo đuổi tăng trưởng liên tục, là điều không thể.
Ngay cả khi kết hợp sự phát triển với việc áp dụng công nghệ chưa từng có, hoạt động kinh doanh như bình thường theo mô hình của LtG chắc chắn sẽ dẫn đến sự sụt giảm về vốn công nghiệp, sản lượng nông nghiệp và phúc lợi trong thế kỷ này".
Herrington cho biết, trong các mô hình World3 của MIT, sự sụp đổ “không có nghĩa là nhân loại sẽ không còn tồn tại”, mà là “tăng trưởng kinh tế và công nghiệp sẽ dừng lại, và sau đó suy giảm, điều này sẽ ảnh hưởng đến sản xuất lương thực và mức sống … Về mặt thời gian, kịch bản BAU2 cho thấy một sự sụt giảm mạnh có thể bắt đầu vào khoảng năm 2040”.
-
- Kịch bản tăng trưởng của nền văn minh Kinh doanh như thường lệ (BAU). (Nguồn: Báo cáo advisory.kpmg.us)
Sự tăng trưởng sẽ kết thúc?
Trong kịch bản “công nghệ toàn diện”, sự suy giảm kinh tế có thể diễn ra với một loạt các hậu quả tiêu cực, tuy nhiên điều này không dẫn đến sự sụp đổ xã hội.
-
- Kịch bản tăng trưởng của nền văn minh: Công nghệ toàn diện (CT). (Nguồn: Báo cáo advisory.kpmg.us)
Thật đáng tiếc, kịch bản có mức độ sát thực tế thấp nhất so với dữ liệu thực nghiệm mới lại là ‘SW’ (thế giới ổn định), nền văn minh đi theo con đường bền vững và trải qua sự suy giảm nhỏ trong tăng trưởng kinh tế, dựa trên sự kết hợp trong đổi mới công nghệ, đầu tư rộng rãi vào y tế công cộng và giáo dục.
-
- Kịch bản tăng trưởng của nền văn minh Thế giới ổn định (SW). (Nguồn: Báo cáo advisory.kpmg.us)
Mặc dù cả hai kịch bản kinh doanh như thường lệ (BAU2) và công nghệ toàn diện (CT) đều chỉ ra sự kết thúc tăng trưởng kinh tế sẽ diễn ra trong khoảng 10 năm tới. Trong đó, kịch bản BAU2 cho thấy một mô hình sụp đổ rõ ràng, còn kịch bản CT cho thấy khả năng sụt giảm trong tương lai diễn ra khá nhẹ nhàng, không có thiệt hại nghiêm trọng nào xảy ra, ít nhất là đối với nhân loại nói chung.
Herrington kết luận trong nghiên cứu của mình, cả hai kịch bản "có sự liên kết khá chặt chẽ không chỉ với dữ liệu quan sát được". Điều này cho thấy, tương lai vẫn đang rộng mở phía trước.
Cơ hội hiếm hoi để điều chỉnh chính sách phát triển
Thật vô ích khi tập trung vào việc theo đuổi tăng trưởng kinh tế liên tục. Nghiên cứu chỉ ra rằng tiến bộ công nghệ và tăng cường đầu tư vào các dịch vụ công không chỉ tránh được nguy cơ sụp đổ mà còn dẫn đến một nền văn minh ổn định và thịnh vượng mới, hoạt động an toàn trong phạm vi hành tinh. Nhưng chúng ta thực sự chỉ có một thập kỷ tới để thay đổi hướng đi.
Nghiên cứu kết luận: “Tại thời điểm này, kịch bản CT và BAU2 có dữ liệu sát thực tế nhất cho thấy tốc độ tăng trưởng chậm lại và cuối cùng là ngừng tăng trưởng trong vòng một thập kỷ tới, trong khi mô hình World3 của MIT vẫn để ngỏ và chưa rõ liệu đà suy giảm tiếp theo có tạo nên sự sụp đổ hay không”.
Mặc dù kịch bản “thế giới ổn định” có mức độ sát thực tế thấp nhất nhưng vẫn có thể xảy ra khi xã hội thay đổi một cách có chủ ý hướng tới mục tiêu khác ngoài tăng trưởng. Mô hình "giới hạn của tăng trưởng" ngụ ý rằng cánh cửa cơ hội sẽ không mở lâu.
Trong lần thuyết trình tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới năm 2020 với tư cách là giám đốc của KPMG, Herrington đã lập luận về ‘tăng trưởng’ — một cách tiếp cận bất khả tri để duy trì tăng trưởng là tập trung vào các mục tiêu và ưu tiên kinh tế khác.
Bà nói: “Thay đổi thứ tự các ưu tiên xã hội của chúng ta không cần phải bất đắc dĩ chấp nhận những hoạt động có hậu quả tiêu cực ngắn hạn nhưng có kết quả tích cực trong dài hạn. Hoạt động của con người có thể tái tạo và năng lực sản xuất của chúng ta có thể được chuyển đổi. Trên thực tế, chúng ta có thể thấy những ví dụ điển hình vẫn đang diễn ra. Việc mở rộng những nỗ lực này sẽ tạo ra một thế giới đầy cơ hội nhưng bền vững”.
Bà cũng lưu ý, để ứng phó với đại dịch COVID-19, chúng ta đã phát triển nhanh chóng và triển khai sản xuất vaccine với tốc độ chưa từng có, điều này chứng tỏ con người chúng ta có khả năng ứng phó nhanh chóng và tích cực trước những thách thức toàn cầu. Chúng ta cũng có thể thiết lập một cách tiếp cận kiên quyết như vậy đối với cuộc khủng hoảng môi trường.
Herrington chia sẻ: “Thật không dễ dàng để triển khai những thay đổi, luôn có những thách thức trong quá trình chuyển đổi. Tuy vậy, hoàn toàn có thể thực hiện để hướng tới một tương lai bền vững và toàn diện”.
Dữ liệu tốt nhất hiện có cho thấy, những gì chúng ta quyết định hành động trong vòng 10 năm tới sẽ xác định số phận lâu dài của nền văn minh nhân loại chúng ta.
Mặc dù cơ hội khá mong manh nhưng Herrington đã chỉ ra “sự phát triển nhanh chóng” các ưu tiên về môi trường, xã hội và quản trị Nhà nước hiệu quả, đây là cơ sở cho sự lạc quan, báo hiệu sự thay đổi trong tư duy đang diễn ra ở cả chính phủ và doanh nghiệp.
