Theo Cục Công nghiệp và An ninh Hoa Kỳ (BIS) gần 20 năm trước, chính phủ Mỹ đã đưa Đại học Hàng không và Vũ trụ Bắc Kinh, hay còn có tên gọi mới là Đại học Beihang, vào danh sách trừng phạt của Bộ Thương mại nước này với cáo buộc rằng cơ sở này có liên quan đến quân đội và có thể góp phần vào việc phổ biến tên lửa. Nhưng lệnh trừng phạt đã không ngăn được trường đại học này mua phần mềm kỹ thuật của Mỹ.
Theo các tài liệu mà South China Morning Post có được, Đại học Beihang đã sử dụng bên thứ ba ở Trung Quốc để tải về phần mềm MATLAB, một ngôn ngữ lập trình hàng đầu được dùng trong mô hình hóa và mô phỏng kỹ thuật. Beihang cũng có một khóa học MATLAB được liệt kê trên trang web của mình.
Ngoài MATLAB, Beihang cũng có được phần mềm khác của Mỹ bao gồm Creative Cloud của Adobe thông qua bên thứ ba để trốn tránh các lệnh trừng phạt của nước này.
Các tổ chức trong Danh sách Thực thể (Entity List) của Bộ Thương mại Hoa Kỳ sẽ bị cấm truy cập vào các mặt hàng được quy định, chẳng hạn như phần mềm, trừ khi giấy phép xuất khẩu được cấp.
Bà Kristine Pirnia, người đứng đầu về vấn đề kiểm soát xuất khẩu và xử phạt tại công ty luật Sandler, Travis và Rosenberg ở San Diego, Hoa Kỳ cho biết, cách duy nhất mà một tổ chức trong Danh sách Thực thể có thể có được phần mềm của Hoa Kỳ mà không vi phạm luật kiểm soát xuất khẩu là phải có giấy phép của BIS.
Bà Pirnia cho biết, có vẻ như giấy phép xuất khẩu có thể đã không được cấp trong trường hợp này, nhưng nói thêm rằng không thể đưa ra kết luận khi chưa nắm được chi tiết. Bà nói rằng các công ty trong danh sách thường “lách” các quy định thông qua các bên thứ ba.
Bà nói: “Họ không muốn tuân thủ các hạn chế của Hoa Kỳ. Họ đã bị phạt và họ chỉ đang tìm cách có được những gì họ cần để tiếp tục các hoạt động thương mại. Việc này không tốt nhưng hoàn toàn bình thường”.
Việc mua phần mềm của Beihang được đưa ra ánh sáng sau khi hai trường đại học khác của Trung Quốc - Học viện Công nghệ Cáp Nhĩ Tân và Đại học Kỹ thuật Cáp Nhĩ Tân - vào ngày 5/6 đã mất quyền truy cập vào MATLAB do các tổ chức này được thêm vào Danh sách Thực thể. Ngoài ra, danh sách này bao gồm cả những công ty và những người mà Hoa Kỳ tin rằng có mối đe dọa quốc gia.
Giáo sư khoa học máy tính của Viện hàn lâm Khoa học Trung Quốc Bao Yungang mô tả về việc mất quyền truy cập MATLAB đối với các sinh viên như là “lửa đã đến chân”. Trong một bài đăng ngày 19/6 trên blog của mình, ông Bao nói rằng không có sản phẩm nào cung cấp các chức năng tương tự như MATLAB.
Các biện pháp trừng phạt đối với các cơ sở ở Cáp Nhĩ Tân được coi là một phần trong cuộc trấn áp mạnh mẽ của Hoa Kỳ trong khi Washington và Bắc Kinh đang chiến tranh thương mại và tranh giành ảnh hưởng toàn cầu do đại dịch COVID-19 phá vỡ trật tự quốc tế sau Thế chiến II. Các nhà phân tích cho biết mối quan hệ 2 bên đang trở nên tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ.
Theo BIS, Danh sách Thực thể có thể chứa tên các cá nhân, công ty, tổ chức và những thực thể khác. Ngoài ra, danh sách cũng cho phép phạt tiền và phạt tù lên tới 20 năm đối với những người vi phạm kiểm soát xuất khẩu. Nổi bật nhất trong danh sách này là công ty Trung Quốc Huawei Technologies, nhà sản xuất thiết bị viễn thông lớn nhất thế giới, với cáo buộc là một rủi ro an ninh quốc gia.
Trước đây, Beihang cũng từng liên quan đến một vụ vi phạm lệnh trừng phạt.
Theo BIS, vào năm 2012, gã khổng lồ chuyển phát nhanh FedEx đã bị phạt 370.000 USD vì 6 vi phạm về Quy định Quản lý Xuất khẩu, bao gồm xuất khẩu phần mềm mô phỏng chuyến bay mà không có giấy phép sang Đại học Beihang năm 2005.
Hé lộ về bên thứ 3, công ty Zhongtian Ruihe Technology
Các cơ quan và tổ chức ở Trung Quốc từ lâu đã được báo cáo là sử dụng phần mềm lậu, nhưng chính quyền địa phương đã yêu cầu các trường đại học mua phần mềm có giấy phép hợp pháp. Theo trang web của Đại học Beihang, cơ sở cũng tuân theo chỉ thị này đối với phần mềm MATLAB và Adobe.
Hai hợp đồng được trao gần đây nhất cho MATLAB và Adobe Creative Cloud trị giá gần 1 triệu NDT (140.000 USD). Theo tài liệu đấu thầu đăng trên trang web của trường đại học và đăng ký mua sắm của chính phủ quốc gia, công ty Zhongtian Ruihe Technology đã thắng thầu để cung cấp 1.000 tài khoản MATLAB và 100 gói Adobe Creative Cloud.
Theo trang web của Zhongtian Ruihe Technology, công ty được thành lập năm 2009, chuyên cung cấp các giải pháp phần mềm và công nghệ, và là nhà cung cấp công nghệ thông tin ưa thích cho chính quyền thành phố Bắc Kinh.
Zhongtian Ruihe Technology đã không trả lời 5 cuộc gọi điện yêu cầu bình luận. MathWorks, nhà phát triển MATLAB, cũng không trả lời các cuộc gọi điện thoại và email yêu cầu nhận xét.
Ông Shen Zimo từ Tập đoàn đấu thầu quốc tế CNTC Trung Quốc, người điều hành quá trình đấu thầu hợp đồng MATLAB, đã xác nhận trong một cuộc gọi điện thoại rằng Zhongtian Ruihe Technology đã giành được hợp đồng cung cấp phần mềm.
Đại học Beihang không trả lời email yêu cầu bình luận. Một nhân viên từ bộ phận mua sắm của trường đại học đã từ chối bình luận và giới thiệu đến bộ phận tuyên truyền của Beihang. Nhưng bộ phận này cũng không nhận các cuộc gọi điện đến.
BIS từ chối bình luận về các vấn đề cấp phép cụ thể. Nhưng một phát ngôn viên cho biết BIS đã tích cực theo dõi việc tuân thủ Quy định Quản lý Xuất khẩu và xem xét các cáo buộc vi phạm.
Người này nói thêm rằng BIS sẽ sử dụng các cơ quan thực thi hành chính hoặc hình sự để theo đuổi các vi phạm tiềm năng.
Vào tháng 6 vừa qua, 20 công ty và tổ chức của Trung Quốc đã được thêm vào Danh sách Thực thể vì có khả năng hỗ trợ mua sắm vật phẩm cho mục đích sử dụng quân sự ở nước này, đưa tổng số thực thể Trung Quốc trong danh sách lên đến hơn 170, chỉ đứng sau Nga.
Các chuyên gia cho biết chính phủ Mỹ đang ngày càng tăng cường kiểm soát xuất khẩu do lo ngại về an ninh quốc gia.
Bà Elizabeth Rosenberg, một thành viên cao cấp tại Trung tâm mới An ninh Mỹ mới cho biết: “Hiện tại, căng thẳng chính trị đang nóng lên và có ý kiến về việc mở rộng kiểm soát xuất khẩu như một công cụ đảm bảo an ninh quốc gia, các tổ chức thực thi của Mỹ đang theo dõi ngày càng nhiều mục tiêu Trung Quốc”.
Văn Thiện
Theo SCMP
