Tất cả chúng ta đều có những điều trong quá khứ mà chúng ta muốn quên đi - những cuộc chia tay tồi tệ, những trải nghiệm đau thương, mất mát. Bất kể chúng ta cố gắng thế nào, những ký ức này có thể tiếp tục ám ảnh chúng ta, đôi khi gây ra các tình trạng như lo lắng, ám ảnh hoặc rối loạn căng thẳng sau chấn thương. Nhưng các nhà khoa học hiện đang trên đà có thể thay đổi điều đó theo hướng tốt đẹp, với phát hiện ra rằng ký ức của chúng ta không ở lại vĩnh viễn như chúng ta từng nghĩ.
Các nhà nghiên cứu tại Đại học Cambridge đã phát hiện ra một loại protein trong não chuột có thể hoạt động như một dấu ấn sinh học cho những ký ức dễ điều chỉnh. Nói cách khác, họ có thể xác định chúng ta có thể xóa những ký ức nào và chúng ta đang bị mắc kẹt vì bất cứ lý do gì hay không.
Đầu tiên, các nhà nghiên cứu đã làm thí nghiệm với những con chuột, họ gây sốc điện cho chúng và đồng thời tạo ra tiếng kêu lách cách. Những con chuột tự nhiên ghi nhớ âm thanh với cú sốc điện và do đó, chúng phát triển phản ứng sợ hãi. Bởi vì những con chuột nhớ đã bị sốc điện, chúng liên tưởng tới âm thanh đi kèm với sự đau đớn đó.
Sau đó, các nhà nghiên cứu đã tiêm propranolol, một loại thuốc chẹn beta vào những con chuột và gây sốc điện cho chúng, kết quả: không có gì xảy ra. Những con chuột có đã bị mất trí nhớ và quên đi mối liên quan giữa tiếng ồn khi bị sốc điện, và chúng đã không phản ứng gì.
Nghiên cứu trước đây về việc gây ra chứng hay quên ở chuột thí nghiệm đã chỉ ra rằng propranolol có hiệu quả. Tuy nhiên, lần này, các nhà nghiên cứu Cambridge đã phát hiện ra sự hiện diện của một loại protein cụ thể trong các tế bào có thể sẽ bị ảnh hưởng.
Trên thực tế, các nhà nghiên cứu hiện đã tìm ra cách xóa, thay đổi và thậm chí cấy ghép ký ức - không chỉ ở động vật mà còn ở đối tượng con người. Và các loại thuốc kích thích bộ não của chúng ta để quên đi những phần ký ức tồi tệ giống như bộ phim tài liệu Memory Hackers của PBS.
Nhiều người sẽ cho rằng điều này chỉ xảy ra trong những bộ phim khoa học viễn tưởng như Eternal Sunshine for the Spotless Mind và Total Recall, nhưng các nhà khoa học khẳng định sự phát triển của công nghệ quét hệ thần kinh con người trong vài thập kỷ trở lại đây đã giúp cho họ có thể tạo ra những kỹ thuật thay thế ký ức tương tự những gì các bộ phim kể trên thể hiện.
Vậy, làm thế nào để có thể xóa được một bộ nhớ? Để hiểu được điều đó, chúng ta cần hiểu quá trình ký ức hình thành ra sao và lưu giữ như thế nào trong não bộ.
-
- Việc phát hiện ra dấu ấn sinh học này hỗ trợ khả năng điều trị các bệnh như PTSD (rối loạn căng thẳng sau chấn thương) hoặc giúp mọi người quên đi chấn thương tiềm thức . (Ảnh minh hoạ: Pixabay)
Trước đây, các nhà khoa học thường nghĩ rằng ký ức được lưu trữ ở một vị trí cụ thể, giống như một tủ tài liệu thần kinh. Về sau, giới khoa học mới phát hiện ra rằng ký ức lưu lại trong bộ nhớ của con người sẽ hình thành một mạng lưới trải dài trên bộ não với mỗi điểm kết nối chính là một ký ức nào đó.
Để giải thích một cách đơn giản, trí nhớ được hình thành khi các protein kích thích các tế bào não của chúng ta phát triển thành một điểm nối của mạng lưới này. Sau khi được hình thành, ký ức sẽ được lưu giữ tại đó và thi thoảng lại khiến chúng ta nhớ lại vì các tín hiệu thần kinh sẽ không bỏ sót bất kỳ điểm nối nào của mạng lưới ký ức. Một khi điều đó xảy ra, một ký ức sẽ được lưu trữ trong tâm trí và đối với hầu hết chúng ta, nó sẽ ở đó miễn là chúng ta thỉnh thoảng ngẫm lại hoặc xem lại nó.
Tuy nhiên là chúng ta không hề nhận ra rằng những ký ức dài hạn thường không ổn định, cứ mỗi lần con người nhớ lại thì chúng lại trở nên mạnh mẽ hơn và sống động hơn.
-
- Một ký ức sẽ được lưu trữ trong tâm trí và đối với hầu hết chúng ta, nó sẽ ở đó miễn là chúng ta thỉnh thoảng ngẫm lại hoặc xem lại nó. (Ảnh minh hoạ: Pixabay)
Quá trình này được gọi là quá trình hợp nhất lại và nó giải thích tại sao ký ức của chúng ta đôi khi có thể thay đổi một chút theo thời gian. Ví dụ, nếu chúng ta bị ngã xe đạp, mỗi khi nhớ về nó và cảm thấy buồn bã về nó, chúng ta lại đang tăng cường kết nối giữa ký ức đó và những cảm xúc như sợ hãi và buồn bã. Cuối cùng chỉ cần nghĩ đến một chiếc xe đạp cũng đủ khiến chúng ta kinh hãi. Ngoài ra, hầu hết chúng ta đều đã từng trải qua ký ức đau buồn một thời nhưng nhiều năm sau đó lại thấy chúng trở nên buồn cười.
Quá trình tái hợp nhất rất quan trọng, bởi vì đó là thời điểm mà các nhà khoa học có thể bước vào và 'hack' ký ức của chúng ta.
Richard Gray giải thích với The Telegraph : “Nghiên cứu cho thấy những ký ức có thể bị thao túng vì chúng hoạt động như thể được làm từ thủy tinh, tồn tại ở trạng thái nóng chảy như khi chúng được tạo ra, trước khi chuyển sang dạng rắn. Tuy nhiên, khi bộ nhớ được kích hoạt lại, nó sẽ nóng chảy trở lại và do đó có thể được thay đổi trước khi nó được gợi lại một lần nữa".
Nhiều nghiên cứu hiện đã chỉ ra rằng bằng cách ngăn chặn một chất hóa học gọi là norepinephrine - có liên quan đến chiến đấu hoặc phản ứng bay và chịu trách nhiệm gây ra các triệu chứng như lòng bàn tay đổ mồ hôi và tim đập nhanh, các nhà nghiên cứu có thể 'làm giảm' ký ức đau buồn và ngăn chúng liên kết với nhau và với những cảm xúc tiêu cực.
Ví dụ, vào cuối năm ngoái, các nhà nghiên cứu từ Hà Lan đã chứng minh rằng họ có thể loại bỏ nỗi sợ nhện của con người bằng cách sử dụng một loại thuốc gọi là propranolol để ngăn chặn norepinephrine.
Để tìm ra điều này, nhóm nghiên cứu đã lấy ba nhóm tình nguyện viên. Hai trong số những nhóm này được cho xem một con tarantula (nhện lông) trong lọ thủy tinh để kích hoạt ký ức sợ hãi của họ về loài nhện, và sau đó họ được cho uống propranolol hoặc giả dược. Nhóm thứ ba chỉ đơn giản là được cho uống propranolol mà không cho thấy nhện, để loại trừ khả năng chính loại thuốc này có tác dụng làm giảm sự sợ hãi của họ.
Trong vài tháng tiếp theo, tất cả các nhóm đều được cho tiếp xúc với một loại tarantula và phản ứng sợ hãi của họ đã được đo lường. Kết quả thật đáng kinh ngạc - trong khi nhóm cho dùng giả dược và những người được uống propranolol mà không tiếp xúc với nhện cho thấy mức độ sợ hãi của họ không thay đổi. Những người được cho tiếp xúc với con nhện và cho uống thuốc, thì họ có thể chạm vào tarantula trong vòng vài ngày. Trong vòng ba tháng, nhiều người trong số họ cảm thấy thoải mái khi cầm con nhện, và thậm chí sau một năm nỗi sợ hãi của họ đã không quay trở lại. Nó giống như nỗi sợ hãi của họ đã được xóa bỏ.
Loại thuốc tương tự cũng đã được thử nghiệm vào năm 2007 trên các nạn nhân của một vụ tai nạn chấn thương. Những người tham gia được cho dùng propranolol hoặc giả dược mỗi ngày trong 10 ngày và được yêu cầu mô tả ký ức của họ về sự kiện đau buồn.
Những người được cho dùng thuốc không quên trải nghiệm, nhưng một tuần sau, họ có thể kể lại nó với cảm giác không còn căng thẳng nhiều so với ban đầu..
Cho đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa cố gắng xóa toàn bộ ký ức khỏi con người (ít nhất là chúng ta biết), do liên quan đến đạo đức, nhưng bằng chứng cho thấy rằng đó là điều có thể xảy ra, nếu có sự kết hợp phù hợp của thuốc và các bài tập khác.
Có lẽ điều đáng lo ngại hơn nữa là nghiên cứu về việc các nhà khoa học dễ dàng cấy ghép ký ức giả vào người như thế nào. Bằng cách vận dụng quá trình tái hợp tương tự, nhà tâm lý học Julia Shaw đã chỉ ra rằng có thể khiến mọi người nhớ lại một tội ác mà họ chưa bao giờ phạm phải - và thậm chí cung cấp những chi tiết sống động về sự kiện hư cấu.
Với kiểu thay đổi bộ nhớ này đã có thể thực hiện được và các nghiên cứu sâu hơn đang được tiến hành liên tục, câu hỏi thực sự bây giờ là, chúng ta sẽ làm gì với những phát hiện này.
Với tư cách là tác giả bộ phim Memory Hackers, Michael Bicks, nói với Co.Create: “Mục đích cuối cùng không phải là xóa hoàn toàn những ký ức đau buồn của mọi người, giống như họ cố gắng làm trong bộ phim Eternal Sunshine for the Spotless Mind (phim điện ảnh khoa học viễn tưởng hài lãng mạn của Mỹ năm 2004 ), mà chỉ đơn giản là chỉnh sửa chúng để con người quên bớt kí ức đau buồn hơn. Bởi vì không phải do có quá nhiều ký ức, mà là những liên tưởng trong tâm trí chúng ta, khiến chúng ta đau đớn”.
Quan trọng nhất, nghiên cứu có nghĩa là các nhà khoa học có thể sớm điều trị cho những người mắc chứng lo âu, ám ảnh và PTSD.
Chúng ta không biết nhiều về cách thức hoạt động của bộ nhớ hữu cơ. Các tình trạng như Alzheimer và sa sút trí tuệ vẫn chưa được bảo đảm do sự phức tạp của bộ não con người và những thách thức liên quan đến việc giải thích các hoạt động của nó.
Tìm ra một dấu ấn sinh học mà chúng ta có thể liên kết với trí nhớ, ngay cả trong não chuột, là một bước tiến lớn trong sự hiểu biết của chúng ta ngay cả những chức năng cơ bản nhất của bộ nhớ. Điều này có thể dẫn đến các phương pháp điều trị bằng hóa chất để chữa trị hiệu quả những tổn thương về tình cảm.
Ngọc Mai
