Một nghiên cứu mới cho thấy rằng bầu khí quyển xung quanh sao Diêm Vương đang biến mất khi hành tinh lùn này trôi xa Mặt trời hơn.
Bầu khí quyển mỏng của sao Diêm Vương, được tạo thành phần lớn từ nitơ với khí mêtan và carbon monoxide. Việc nhiệt độ trên bề mặt của hành tinh lùn này giảm xuống có vẻ như đang khiến nitơ đóng băng trở lại và khiến bầu khí quyển mỏng dần.
Các phát hiện đã được chia sẻ tại Hội nghị thường niên Bộ phận Khoa học Hành tinh của Hiệp hội Thiên văn Hoa Kỳ. Khám phá được thực hiện bằng cách sử dụng kỹ thuật che khuất thiên thể: một ngôi sao xa xôi làm đèn nền cho các kính viễn vọng trên Trái đất quan sát những gì đang xảy ra trên sao Diêm Vương. Đây chính là một kỹ thuật quan sát đã được thử nghiệm và sử dụng rộng rãi trong thiên văn học.
-
- Sao Diêm Vương và bầu khí quyển của nó, được quan sát bởi New Horizons. (Ảnh: NASA / JHU-APL / SwRI)
Nhà khoa học hành tinh Eliot Young từ Viện Nghiên cứu Tây Nam (SwRI) ở Texas cho biết: "Các nhà khoa học đã sử dụng những lần che khuất thiên thể để theo dõi những thay đổi trong bầu khí quyển của sao Diêm Vương từ năm 1988".
"Sứ mệnh New Horizons đã thu được dữ liệu mật độ tuyệt vời từ cuộc tiếp cận năm 2015, phù hợp với việc thể tích khí quyển của sao Diêm Vương tăng gấp đôi sau mỗi thập kỷ. Tuy nhiên, các quan sát của chúng tôi năm 2018 không còn thấy xu hướng này tiếp tục từ 2015".
Tại sao phải đến năm 2015 bầu khí quyển của sao Diêm Vương mới mất dần?
Khí quyển của sao Diêm Vương được tạo ra từ lớp băng bốc hơi trên bề mặt. Những thay đổi nhỏ về nhiệt độ dẫn đến những thay đổi đáng kể về mật độ khối của khí quyển. Sông băng nitơ lớn nhất được biết đến trên hành tinh lùn này là Sputnik Planitia, phần phía tây của khu vực hình trái tim Tombaugh Regio có thể nhìn thấy trên bề mặt sao Diêm Vương.
Hành tinh lùn hiện mất 248 năm để thực hiện một quỹ đạo quanh Mặt trời. Vào năm 1989, nó đến điểm cận nhật chỉ cách Mặt trời 30 đơn vị thiên văn (AU) - tức là gấp 30 lần khoảng cách giữa Trái đất và Mặt trời.
Khoảng cách đó đang tăng lên khiến sao Diêm Vương nhận được ít ánh sáng Mặt trời hơn. Do đó, nhiệt độ của hành tinh này bị giảm xuống. Lẽ ra bầu khí quyển của nó cũng bị mỏng dần khi nhiệt độ hành tinh giảm.
Tuy nhiên, sự gia tăng mật độ khí quyển sao Diêm Vương vẫn được quan thấy vào năm 2015. Điều này rất có thể là do hiện tượng quán tính nhiệt - nhiệt dư bị giữ lại trong các sông băng nitơ phản ứng chậm với khoảng cách ngày càng tăng giữa hành tinh này và Mặt trời.
Nhà khoa học hành tinh Leslie Young của SwRI cho biết: “Một sự tương đồng với hiện tượng này là cách Mặt trời làm nóng cát trên bãi biển. Ánh sáng mặt trời gay gắt nhất vào giữa trưa, nhưng cát sau đó tiếp tục hấp thụ nhiệt trong suốt buổi chiều, vì vậy nó sẽ nóng nhất vào cuối buổi chiều”.
Sao Diêm Vương có thể không còn được coi là một hành tinh nữa - vẫn còn là nguồn gây ra một số tranh cãi giữa các chuyên gia - nhưng nó vẫn là một hành tinh đáng quan tâm đối với các nhà thiên văn học. Trong những năm gần đây, các nhà thiên văn học đã có thể xác định rằng có những ngọn núi phủ tuyết trên sao Diêm Vương và các đại dương lỏng dưới bề mặt của nó - hai khám phá có thể cho chúng ta biết thêm về cách bầu khí quyển của hành tinh lùn vận hành.
Văn Thiện
