Vào ngày 3/4 vừa qua, bốn tàu săn cá voi đã rời các cảng của Nhật Bản để đến vùng ven biển, chính thức khởi động mùa đánh bắt cá voi thương mại thứ ba kể từ năm 2019.
Theo Cơ quan Thủy sản Nhật Bản, hai tàu săn cá voi rời thành phố Ishinomaki, tỉnh Miyagi, vào sáng sớm 3/4, sau đó nhập đoàn cùng với hai tàu khác khởi hành từ thành phố Hachinohe, tỉnh Aomori.
Ngoài ra, vào tháng 6 tới, sẽ có thêm một tàu săn cá voi khác khởi hành từ thành phố Abashiri, tỉnh Hokkaido và tham gia vào mùa đánh bắt năm nay.
Dự kiến tới cuối tháng 10/2021, 5 tàu này có thể săn được 120 con cá voi mũi nhọn ở vùng biển ngoài khơi Sanriku và Hokkaido.
Ông Nobuyuki Ito, chủ tịch công ty đánh bắt cá voi ở thành phố Ishinomaki, cho biết: “Chúng tôi muốn cung cấp những con cá voi tươi ngon cho tất cả khách hàng đang chờ đợi".
Theo Cơ quan Thủy sản Nhật Bản, hoạt động đánh bắt cá voi thương mại ở vùng biển xa bờ dự kiến bắt đầu vào khoảng tháng 6.
Nhật Bản tiếp tục săn bắt cá voi vì mục đích thương mại vào ngày 1/7/2019, một ngày sau khi Tokyo tuyên bố chính thức rút khỏi Ủy ban Cá voi Quốc tế (IWC).
Với tư cách là thành viên IWC, Nhật Bản đã ngừng đánh bắt cá voi vì mục đích thương mại từ năm 1988, nhưng vẫn tiếp tục đánh bắt cá voi vì mục đích nghiên cứu. Cộng đồng quốc tế chỉ trích hoạt động này, coi đây chỉ là vỏ bọc cho việc săn bắt cá voi thương mại.
Nguồn gốc của tập tục săn bắt cá voi của Nhật Bản
Từ thế kỷ thứ 17, người Nhật đã bắt đầu sáng tạo ra kỹ thuật đánh bắt cá voi. Ngoài mục đích chính là dùng thịt cá voi làm thực phẩm, người Nhật thời bấy giờ còn tận dụng những bộ phận khác của cá voi vào sinh hoạt thường ngày, chẳng hạn như dùng mỡ cá voi để làm dầu đốt và xà phòng, hoặc ủ phân từ nội tạng cá,…
Trước chiến tranh thế giới thứ 2, việc săn bắt cá voi ở Nhật là hoạt động tự do. Tuy nhiên thịt cá voi cũng không phải là nguồn cung cấp đạm chính trong các bữa ăn gia đình người Nhật. Thịt cá voi chỉ là thức ăn mang tính lựa chọn, có người ăn và cũng có người không ăn.
Sau thất bại trong chiến tranh thế giới thứ 2, Nhật Bản chịu tổn thất nặng nề và lâm vào tình trạng thiếu thốn trên mọi phương diện, khắp nơi đói kém. Để cải thiện tình trạng, Đại tướng Hoa Kỳ là ông Douglas MacArthur – người giám sát công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh tại Nhật khi ấy – đã quyết định sử dụng thịt cá voi để bổ sung vào nguồn thực phẩm vốn đang khan hiếm. Douglas MacArthur đã cho sửa các tàu chở dầu thành các tàu chuyên săn bắt cá voi.
Từ đó, thịt cá voi đã trở thành nguồn thực phẩm thiết yếu trên toàn nước Nhật. Năm 1954, “Đạo luật ăn trưa” do chính phủ ban hành bắt buộc trong thực đơn bữa trưa của học sinh Nhật Bản phải có thịt cá voi để cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em.
Nhiều năm sau đó, khi kinh tế Nhật dần dần được khôi phục, nguồn thực phẩm cũng trở nên đa dạng hơn với nhiều sự lựa chọn như thịt heo, thịt bò, thịt gà… Và lúc này, thế hệ sau của Nhật Bản cũng không còn sử dụng cá voi như nguồn thực phẩm chính nữa.
Đến năm 1986, Ủy ban Cá voi Quốc tế (IWC) – trong đó có Nhật là thành viên – đã ra lệnh cấm đánh bắt cá voi với mục đích thương mại để bảo tồn số lượng cá voi. Nhật Bản đành phải tuân theo luật. Tuy nhiên một năm sau đó, tức năm 1987, Nhật Bản đã thành lập “Học viện nghiên cứu cá voi” để tiếp tục săn bắt loài cá khổng lồ này với tuyên bố rằng đây là để phục vụ cho mục đích khoa học. Tuy nhiên sau đó các tổ chức bảo vệ môi trường và hội bảo vệ động vật đã chỉ trích Nhật Bản chỉ đang lợi dụng vỏ bọc “nghiên cứu khoa học” để săn bắt cá voi phục vụ cho mục đích thương mại.
Sau khi vấp phải nhiều chỉ trích từ cộng đồng quốc tế, năm 2019, Nhật Bản chính thức rút khỏi IWC để tiếp tục săn bắt cá voi trong địa phận lãnh hải và đặc quyền kinh tế riêng của mình.
Quan niệm ngày nay về việc săn bắt cá voi
Cá voi đúng là nguồn thực phẩm quan trọng với người Nhật sau chiến tranh thế giới thứ 2. Tuy nhiên, trong những năm về sau, khi kinh tế Nhật đã phát triển, nguồn thực phẩm dồi dào, lớp trẻ đã có nhiều sự lựa chọn hơn. Đặc biệt là sau lệnh cấm săn bắt cá voi thương mại của Ủy ban Cá voi Quốc tế, thì thịt cá voi đã bị loại khỏi thực đơn của học sinh Nhật Bản. Do hạn chế săn bắt, thịt cá voi trở nên khan hiếm trên thị trường, trẻ em từ thời này cũng không có khái niệm ăn thịt cá voi nữa.
Theo một cuộc khảo sát năm 2006, có tới hơn 90% người Nhật chia sẻ rằng họ “rất hiếm khi ăn” và thậm chí là “chưa từng ăn thịt cá voi”. Trong bối cảnh bị dư luận quốc tế lên án sâu sắc về hành vi săn bắt cá voi, nhiều lớp trẻ người Nhật cũng đã nói không với việc ăn thịt cá voi. Từ đây, ở Nhật đã xuất hiện hai luồng ý kiến về việc săn bắt cá voi.
Những người hệ bảo thủ cho rằng cá voi chính là món ăn mang nét văn hóa Nhật Bản bởi vì tổ tiên người Nhật đã có tập tục săn bắt và ăn thịt cá voi từ lâu đời. Đặc biệt là những người tầng lớp trước vốn đã trải qua những năm tháng mà thịt cá voi là thực đơn chính trong các bữa ăn hàng ngày. Họ vẫn muốn giữ lại truyền thống ăn thịt cá voi như là một cách bảo vệ nét văn hóa từ xa xưa của người Nhật. Họ cho rằng việc cấm săn bắt cá voi trong khi vẫn vô tư giết hại những loài vật khác là không mang tính logic.
Những ngư dân săn bắt cá voi cho rằng người phương Tây ăn thịt bò, thịt heo thì người Nhật ăn thịt cá voi, vì vậy không có lí do gì người Nhật lại phải hứng chịu sự chỉ trích này. Ngoài ra, không chỉ riêng Nhật Bản, trên thế giới vẫn còn nhiều nước như Na Uy, Iceland, vùng Alaska của Mỹ,… cũng có hoạt động đánh bắt cá voi, cá heo nhưng lại không phải chịu nhiều áp lực như Nhật Bản.
Còn đối với các nhà hoạt động vì môi trường và các hội bảo vệ động vật nói chung, hành vi săn bắt và ăn thịt cá voi là tàn ác và đem đến nguy cơ tuyệt chủng cho một số loài cá voi thuộc giống loài quý hiếm. Họ yêu cầu Nhật Bản nên bãi bỏ tập tục này để bảo tồn số lượng của loài động vật này.
Thanh Hương
